قضیه بعض الحیوان در کلام مظفر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: قضیه،
انسان، حیوان، المنحرفات،
مرحوم مظفر.
پرسش: آیا قضیه «الانسان بعض الحیوان»، با قضیه «بعض الحیوان انسان»، با توجه به تعریف مرحوم مظفر از «منحرفات» در منطق، در
تناقض نیست؟
پاسخ:
در کتاب
المنطق جناب مظفر در بحث «المنحرفات» چنین آمده است: «و هذا الانحراف قد یکون فی الحملیة کما لو اقترن سورها بالمحمول، مع ان الاستعمال الطبیعی ان یقرن بالموضوع کقولهم: الانسان بعض الحیوان او الانسان لیس کل الحیوان. و حق الاستعمال فیهما ان یقال: بعض الحیوان انسان». سؤال من این است که؛ آیا در این‌جا جناب مظفر دچار اشتباه نشده است؟ چرا که ایشان می‌گوید، قضیه: «الانسان بعض الحیوان»، منحرفه است، و بعد می‌گوید: صحیح و استعمال درست این قضیه، آن است که بگوییم: «بعض الحیوان انسان». حال با توجه به تعریفی که ایشان از منحرفات ارائه می‌دهد در تناقض است؛ چرا که ایشان می‌گوید: منحرفات یعنی این‌که: مثلاً
سور قضیه را به جای این‌که بر سر موضوع بیاوریم، بر سر محمول بیاوریم؛ لذا با این تعریف، استعمال صحیح مثال ذکر شده می‌شود: «بعض الانسان حیوان».
مقصود مرحوم مظفر، این است که اگر کسی به جای قضیه «بعض الحیوان انسان»؛ بگوید: «الانسان بعض الحیوان»، او به جای این‌که سور قضیه را بر سر
موضوع (الحیوان) در آورد، بر
محمول (انسان) وارد کرده است؛ این یک نوع انحراف در قضیه است. اما قضیه «بعض الانسان حیوان»، نه مقصود است و نه صحیح؛ زیرا از نظر منطقیین تمام انسان‌ها حیوان هستند، نه بعضی از انسان‌ها.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «قضیه بعض الحیوان در کلام مرحوم مظفر»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱۰/۱۲.
