فلسفه گرفتاری‌ها
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: رشد جنین.
پرسش: من و همسرم سال‌هاست که در انتظار اولین فرزند به سر می‌بریم و تاکنون اقدامات پزشکی نیز انجام داده‌ایم؛ اما چنین موهبتی از
خداوند متعال نصیب ما نشده است. از شما خواهشمندیم بفرمایید از نظر
اسلام این مسئله چگونه قابل قبول است و چه توصیه‌هایی برای رفع موانع و توفیق وجود دارد؟ و اساساً فلسفه گرفتاری‌ها و مشکلات زندگی چیست؟
پاسخ:
مشکلات و گرفتاری‌ها همواره در زندگی انسان وجود دارد، حتی وقتی در
زندگی ائمه معصومان (علیهم‌السّلام) که بهترین بندگان خدا هستند، تأمل می‌کنیم، می‌بینیم آنها نیز دچار این گرفتاری‌ها و رنج‌های زندگی بوده‌اند؛ مثلاً:
پیامبر عزیز ما وقتی به
دنیا آمد که پدرشان از دنیا رفته بود، مادر و پدربزرگش را که بزرگ‌ترین مایه‌های آسایش او بودند، در زمان خردسالی از دست داد و با مشکلات زیادی دست‌و‌پنجه نرم کردند تا اینکه از طرف حضرت
حق به رسالت مبعوث شدند و این آغاز سرزنش‌ها، تمسخرها، توهین‌ها و آزار و اذیت‌ها حتی از طرف
اقوام و نزدیکان خودش بود تا جایی که فرمودند هیچ پیامبری مثل من اذیت نشد.
ابراهیم فرزند دلبندش در
سن کودکی از
دنیا رفت و از سویی هم مورد اذیت
دشمنان قرار می‌گرفت. کسی به او جادوگر و ساحر می‌گفت، یکی او را شاعر می‌خواند، دیگری مجنون لقب می‌داد، آخری به او می‌گفت که تو ابتر و بدون نسل خواهی ماند؛ چراکه فرزندی نداری که نسل تو را استمرار بخشد. با توجه به این مقدمه چند اصل و راهکار کلی را می‌توان بیان کرد.
خاصیت زندگی دنیا نقص، ناپایداری و محدودیت است. اگر
انسان با هیچ مشکلی روبه‌رو نمی‌شد، هیچ‌گاه زمینه کارهای اختیاری پیش نمی‌آمد. آری با
صبر و تحمل در مشکلات و راضی بودن به
قضا و قدر الهی است که انسان
لیاقت پیدا می‌کند، مورد توجه خاص خدا قرار گیرد و در پرتو آن به [[|کمال مطلوب]] خود رسد.
در
روایت داریم که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) از غذای کسی که گفت من هرگز برایم
گرفتاری پیش نمی‌آید تناول نفرمودند؛ چراکه او را دور از
رحمت حق می‌دانستند.
به اطراف خود نگاه کنید هر کسی گرفتاری و مشکل خاص خود را دارد و هرکس به خاطر آن موقعیت سختی که دارد، تصور می‌کند که وضع دیگری از او بهتر است. به همین خاطر است که گاهی انسانی نادانسته از خدا گله می‌کند که ای کاش موقعیت فلان شخص را می‌داشتم؛ اما آن‌چه مهم است، این است که انسان به خدا
توکل داشته باشد و کارهای او را حکیمانه بداند و به امر او راضی باشد؛ البته این با تلاش برای رفع مشکل منافات ندارد.
خداوند برای تربیت و پرورش
روح و استعدادهای انسانی، دو نوع سختی و مشقت بر سر راه انسان‌ها می‌گذارد: یکی سختی تکالیف تشریعی مثل
عبادات (
نماز،
روزه،
حج،
زکات،
خمس، و...) و دیگری سختی‌های تکوینی (مثل گرفتاری‌های زندگی، نقص‌ها و بیماری‌ها) که در این‌ها
صبر موجب تکمیل نفس و ارتقای مقام انسانی ما می‌شود. صبر در برابر این ناگواری‌ها آن‌قدر مهم است که خداوند خود فرموده به این افراد صبور
بشارت دهید که مشمول
هدایت و
رحمت الهی قرار می‌گیرند و این روشن است که هیچ چیزی نمی‌تواند جای‌گزین
نعمت و رحمت و
رضایت خداوند شود.
ما انسان‌ها به خاطر اینکه با معیارهای مادی و دنیوی و محسوسات سروکار داریم، همیشه به دنبال
سرمایه نقد مادی می‌گردیم. اگر این حالت
غفلت از ما با
معرفت به مبدأ و
معاد برطرف شود، مجموع
جهان را حکیمانه می‌بینیم از سوی کسی که هیچ نیازی به ما ندارد، از مادر به ما مهربان‌تر است و از همه کس قدرتمند‌تر. پس هیچ مانعی ندارد که او مشکل ما را به راحتی برطرف سازد؛ اما گاهی تأخیرها به صلاح ماست، ولو اینکه ما ندانیم. پس تنها وظیفه ما این است که در مشکلات به او توجه کنیم و مطمئن باشیم که او به صلاح ما کار می‌کند.
ندانم خوش یا که ناخوش کدام است
خوش آن است بر من که او می‌پسندد
در هیچ شرایطی نباید از
دعا و
امید به لطف خداوند غافل شد.
در
قرآن شریف در مورد
حضرت زکریا و
حضرت ابراهیم (علیهماالسلام) می‌خوانیم که آنها تا سن
پیری دارای فرزندی نشده بودند؛ به‌گونه‌ای که
زنان آنها هم نازا بودند؛ اما بر اثر دعا و پافشاری آنها بر خواسته خود، خداوند به آنها
فرزند صالح عطا کرد.
از این موضوع نکاتی می‌آموزیم. یکی اینکه حتی
پیغمبران نیز با سختی‌هایی مثل مشکل ما روبه‌رو بوده‌اند. دیگر اینکه همه چیز را در قالب دعا و نیایش از خدا می‌خواسته‌اند. در
زندگی خود نیز زوج‌هایی را دیده‌ایم که پس از سال‌های زیادی خداوند به آنان فرزند عنایت فرموده است. پس این‌طور نیست که هیچ راه امیدی نباشد.
پیشرفت تکنولوژی روزبهروز به نتایج جدیدی می‌رسد، چه‌بسا که راه‌هایی نیز برای این‌سری مشکلات پیدا شود؛ همان‌گونه که برای بسیاری از مشکلات و بیماری‌ها، درمان و چاره مناسب ارائه شده است.
دعاهای زیر را با
اطمینان و
ایمان به خدا زیاد بخوانید؛ چراکه در
روایت داریم در دعا کردن، به خداوند خوش‌گمان باشید؛ به‌طوری‌که
حاجت خود را نزد او روا بدانید.
امام سجاد (علیه‌السلام) در دعایی فرمودند:
«
ربِّ لا تَذَرْنی فرْداً و انتَ خیرُ الوارثینَ و اجْعَلْ لی من لدُنکَ وَلیّاً یرثُنی فی حیوتی و یستغفِرلی بَعد وفاتی واجعَلهُ سویّاً و لا یجعَل للشیطانِ فیه نصیباً اللّهم اِنّی استغفُرکَ و اتوبُ الیکَ انکَ التواب الرحیم».
ربِّ هب لی مِنْ لدنکَ ذریّه طیبه اِنّک سمیع الدعا؛ این دعا از
امام صادق (علیه‌السّلام) نقل شده و سفارش شده که در حال
سجده ذکر شود.
هر صبح و شام هفتاد مرتبه
سبحان الله و هفتاد مرتبه
استغفرالله بگویید.
گاهی مواقع گرفتاری‌ها به خاطر
خود ما یا والدین ماست؛ مثلاً به خاطر عدم رعایت
بهداشت و توصیه‌هایی دچار مشکل می‌شویم یا به خاطر برخی
گناهان، مستحق چنین گرفتاری‌هایی می‌شویم.
براساس
روایات، گرفتاری‌های زندگی دارای مصالح بسیاری است؛ از جمله:
خداوند دوست دارد با برخی مشکلات گناهان بنده‌اش را از بین ببرد. اگرچه این امر در
دنیا برایمان سخت است، ولی اگر امتیازات
جهان آخرت را در نظر بگیریم (مثل جاوید بودن و محدود نبودن و ...) حاضر می‌شویم که این
مصلحت را بپذیریم و
آرامش خاطر داشته باشیم.
نکته دیگر اینکه گرفتاری و مشکلات زندگی باعث
بیداری انسان می‌شود و این باعث می‌شود که حالت
غفلت که منشأ همه سرمستی‌ها و گناهان است، از او رخت بربندد و در نتیجه روزبهروز به
خدا نزدیک و نزدیک‌ترشود.
از سوی دیگر هر کسی که
نعمت مال و
ثروت و
فرزند دارد، دلیل بر این نیست که حتماًَ مورد توجه خداوند قرار گرفته است؛ چراکه یکی از سنت‌های خداوند در مورد افراد
گناه‌کار سنت
استدراج است؛ یعنی همین نعمت‌های ظاهری روزبهروز آنها را از خدا دور می‌کند، به جای اینکه
شکر کند که صاحب فرزند است، روزبهروز بر گناهان خود می‌افزاید و
عذاب آخرت را که قابل مقایسه با خوشی این چند روز نیست، برای خود می‌خرد؛ کما اینکه
مؤمنِ گرفتار سختی، این دو
روز را به خاطر یک زندگی جاودانه و رضایت حق تحمل می‌کند.
هر که در این بزم مقرب‌تر است
جام بلا بیشترش می‌دهند
قرآن نیز به
مؤمنان گرفتار دلداری می‌دهد. آنجا که می‌فرماید:
چه‌بسا چیزی را ناپسند و ناخوش‌آیند بشمارید، اما
خداوند در آن
خیر فراوانی قرار دهد.
گاهی
انسان به‌رغم اینکه
دعا می‌کند، خداوند باز مصلحت می‌بیند که
استجابت دعای او را به تأخیر اندازد تا او بیشتر به خدا نزدیک‌تر شود و گاهی خداوند به خاطر مصلحت بنده خودش دعای او را حکیمانه
اجابت نمی‌کند، چه بسا گاهی چیزی از نظر ما با فایده باشد، ولی از نظر خداوند و با
علم او بر آینده این‌طور نباشد؛ یعنی جز ضرر چیزی نداشته باشد. به همین خاطر است که گاهی دعاها اجابت نمی‌شود؛ ولی در عوض خداوند از
ثواب و پاداش‌های بی‌شمار و غیرقابل توصیف بهشتی به او ارزانی می‌دارد.
در روایت داریم که وقتی مؤمنی در
قیامت ثواب دعاهای مستجاب نشده‌اش را ملاحظه می‌کند، با
حسرت می‌گوید: ای کاش برای هیچ موضوعی دعایم مستجاب نمی‌شد و در عوض از این همه پاداش اخروی جاویدان بهره‌مند می‌شدم و حتی آرزو می‌کند که به
دنیا باز‌گردد و زحمت‌ها و سختی‌ها را بیشتر تحمل کند تا به چنین مقام والایی در آن سرای جاوید نائل آید.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «فلسفه گرفتاری‌ها»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۱۰/۱۹.
