فرق مبانی عقلی و نقلی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: مبانی عقلی،
مبانی نقلی، تفاوت.
پرسش: تفاوت مبانی عقلی و مبانی نقلی از حیث واژهشناسی و مفهومشناسی چیست؟
پاسخ: منظور از «مبانی عقلی»، مطالبی است که از نظر «
عقل و
برهان»، پایهای برای یک نظریه محسوب میشود، اما مقصود از «مبانی نقلی» اموری است که از نظر «نقل»، اصول و پایه یک نظریه شمرده میشود.
«مبانی» جمع مبنا، از ریشه «بنی»، به معنای پایه و هرچه که بر آن و با تکیه بر آن بر رویش چیزی میگذارند.
منظور از «مبانی عقلی»، مطالبی است که از نظر «
عقل و
برهان»، پایهای برای یک نظریه محسوب میشود، اما مقصود از «مبانی نقلی» اموری است که از نظر «نقل»، اصول و پایه یک نظریه شمرده میشود. منظور از «نقل» نیز گفتار یا کردار انسانهایی است که سخن و فعل آنان در نزد نظریهپردازان
حجت و
سند میباشد.
در یک نگاه دقیق میتوان گفت که «مبانی»، آن دسته از عناصر و رهنمودهای دینی است که به صورت اصول و امور مسلم در یک زمینه میباشند و جنبۀ زیربنا برای بقیه عناصر دارند، و به نحوی آنها را تبیین و تعیین میکنند. این عناصر از قبیل قضایای «باید» میباشند و جنبه اعتباری دارند و در واقع نتایج
جهانبینی اسلامی هستند.
اینکه اسلام به عنوان
دین خاتم، کاملترین
دین مُرسَل و در بردارندۀ تمام آنچه را که باید از دین نفس الامری از راه
وحی بیان گردد، میباشد؛ از اینرو، ما در هر حوزه از حیات انسان، خواه فردی و خواه اجتماعی، توقع داریم شاهد موضعگیری
اسلام و ارائۀ رهنمود باشیم.
این رهنمودها که در واقع عناصر تشکیل دهنده دین میباشند، به دو دسته تقسیم میشوند:
۱.عناصر دینیای که نُمُود جهانبینی اسلام در یک حوزۀ خاص؛ مانند
سیاست یا
اقتصاد، میباشند و نسبت بین آنها و جهانبینی اسلامی، همان نسبت جزئی به کلی، یا صغرا به کبرا است. اینگونه عناصر از قبیل قضایای «هست» میباشند و رنگ کلامی - فلسفی دارند؛ مانند بررسی سلط تکوینی خداوند در حوزۀ مباحث سیاسی، یا مطالعه رازقیت او در زمینۀ اقتصاد. ما از این عناصر به عنوان «
فلسفه» یاد میکنیم. پس «
فلسفه سیاسی اسلام» مجموعه عناصری از اسلام در حوزه سیاست است که نُمُود جهانبینی و از جزئیات آن محسوب میشود.
۲.عناصر دینیای که نتایج جهانبینی اسلامی، بویژه فلسفۀ آن (یعنی عناصر دسته اول) هستند. این عناصر از قبیل قضایای «باید» میباشند و جنبه اعتباری دارند و به نوبۀ خود به دو گروه تقسیم میشوند:
برخی از این عناصر جنبۀ زیربنا برای بقیه دارند و به نحوی آنها را تبیین و تعیین میکنند. این عناصر یا به صورت اصول و امور مسلم در یک زمینه میباشند که از آن به «مبانی» یاد میکنیم. و یا اغراض و مقاصد دین را در یک حوزه مشخص مینماید که به آن «اهداف» میگوییم. مجموعۀ این مبانی و اهداف، «
مکتب» را تشکیل میدهند.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «فرق مبانی عقلی و نقلی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۵/۱۴.