• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

فرق مبانی عقلی و نقلی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: مبانی عقلی، مبانی نقلی، تفاوت.

پرسش: تفاوت مبانی عقلی و مبانی نقلی از حیث واژه‌شناسی و مفهوم‌شناسی چیست؟

پاسخ: منظور از «مبانی عقلی»، مطالبی است که از نظر «عقل و برهان»، پایه‌ای برای یک نظریه محسوب می‌شود، اما مقصود از «مبانی نقلی» اموری است که از نظر «نقل»، اصول و پایه یک نظریه شمرده می‌شود.



«مبانی» جمع مبنا، از ریشه «بنی»، به معنای پایه و هرچه که بر آن و با تکیه بر آن بر رویش چیزی می‌گذارند.
منظور از «مبانی عقلی»، مطالبی است که از نظر «عقل و برهان»، پایه‌ای برای یک نظریه محسوب می‌شود، اما مقصود از «مبانی نقلی» اموری است که از نظر «نقل»، اصول و پایه یک نظریه شمرده می‌شود. منظور از «نقل» نیز گفتار یا کردار انسان‌هایی است که سخن و فعل آنان در نزد نظریه‌پردازان حجت و سند می‌باشد.
در یک نگاه دقیق می‌توان گفت که «مبانی»، آن دسته از عناصر و رهنمودهای دینی است که به صورت اصول و امور مسلم در یک زمینه می‌باشند و جنبۀ زیربنا برای بقیه عناصر دارند، و به نحوی آنها را تبیین و تعیین می‌کنند. این عناصر از قبیل قضایای «باید» می‌باشند و جنبه اعتباری دارند و در واقع نتایج جهان‌بینی اسلامی هستند.

۱.۱ - توضیح

این‌که اسلام به عنوان دین خاتم، کامل‌ترین دین مُرسَل و در بردارندۀ تمام آنچه را که باید از دین نفس الامری از راه وحی بیان گردد، می‌باشد؛ از این‌رو، ما در هر حوزه از حیات انسان، خواه فردی و خواه اجتماعی، توقع داریم شاهد موضع‌گیری اسلام و ارائۀ رهنمود باشیم.

۱.۱.۱ - عناصر تشکیل دهنده دین

این رهنمودها که در واقع عناصر تشکیل دهنده دین می‌باشند، به دو دسته تقسیم می‌شوند:
۱.عناصر دینی‌ای که نُمُود جهان‌بینی اسلام در یک حوزۀ خاص؛ مانند سیاست یا اقتصاد، می‌باشند و نسبت بین آنها و جهان‌بینی اسلامی، همان نسبت جزئی به کلی، یا صغرا به کبرا است. این‌گونه عناصر از قبیل قضایای «هست» می‌باشند و رنگ کلامی - فلسفی دارند؛ مانند بررسی سلط تکوینی خداوند در حوزۀ مباحث سیاسی، یا مطالعه رازقیت او در زمینۀ اقتصاد. ما از این عناصر به عنوان «فلسفه» یاد می‌کنیم. پس «فلسفه سیاسی اسلام» مجموعه عناصری از اسلام در حوزه سیاست است که نُمُود جهان‌بینی و از جزئیات آن محسوب می‌شود.
۲.عناصر دینی‌ای که نتایج جهان‌بینی اسلامی، بویژه فلسفۀ آن (یعنی عناصر دسته اول) هستند. این عناصر از قبیل قضایای «باید» می‌باشند و جنبه اعتباری دارند و به نوبۀ خود به دو گروه تقسیم می‌شوند:
برخی از این عناصر جنبۀ زیربنا برای بقیه دارند و به نحوی آنها را تبیین و تعیین می‌کنند. این عناصر یا به صورت اصول و امور مسلم در یک زمینه می‌باشند که از آن به «مبانی» یاد می‌کنیم. و یا اغراض و مقاصد دین را در یک حوزه مشخص می‌نماید که به آن «اهداف» می‌گوییم. مجموعۀ این مبانی و اهداف، «مکتب» را تشکیل می‌دهند.
[۲] هادوی تهرانی، مهدی، ولایت و دیانت، ص۵۰، مؤسسه فرهنگی خانه خرد (بیت الحکمة)، چاپ سوم، ۱۳۸۱ش



۱. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ص۱۴۷، تحقیق، داودی، صفوان عدنان، دمشق، بیروت، دارالقلم‌، الدار الشامیة، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.    
۲. هادوی تهرانی، مهدی، ولایت و دیانت، ص۵۰، مؤسسه فرهنگی خانه خرد (بیت الحکمة)، چاپ سوم، ۱۳۸۱ش



پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «فرق مبانی عقلی و نقلی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۵/۱۴.    



جعبه ابزار