• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

فرق خضوع با خشوع

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


کليدواژه: خضوع، خشوع، تذلل، خاشع، انکسار.

پرسش: تفاوت خضوع و خشوع چیست؟

پاسخ: خضوع مختص جوارح و اعضای بدن آدمی است، ولی خشوع مختص قلب است.



واژگان‌های «خضوع» و «خشوع» هر دو به معنای تذلل و انکسار آمده‌اند.
[۱] ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج۸، ص۷۱ و ۷۲، بیروت، دار صادر، چاپ سوم، ۱۴۱۴ق.    
[۲] فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، ج۱، ص۱۱۲ -۱۱۳، قم، هجرت، چاپ دوم، ۱۴۱۰ق.    


با آن که این دو واژه تا حد زیادی مترادف با یکدیگر به نظر می‌آیند، اما برخی اندیشمندان، تفاوت‌هایی را نیز میان آنها در نظر گرفته‌اند که بدون قضاوت در مورد آنها، تنها به نقل برخی از نقاط اختلاف اعلام شده بسنده می‌کنیم:
خضوع مختص جوارح و اعضای بدن آدمی است، ولی خشوع مختص قلب است.
[۳] طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۲۲۹، ترجمه، موسوی همدانی، محمد باقر، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۳۷۴ش.    
به بیان دیگر، خضوع در بدن و صورت و چشم ظاهر می‌گردد، اما محل خشوع قلب است. اگر قلب از هیبت و عظمت الهی خاشع گردید، قهرا بدن نیز خاضع می‌گردد.
[۴] امین بانوی اصفهانی، سیده نصرت، مخزن العرفان در تفسیر قرآن، ج۱۵، ص۱۱۶، تهران، نهضت زنان مسلمان، ۱۳۶۱ش.

برخی نیز گفته‌اند: خشوع یعنی آرامی و آسودگی و تواضع با اعضاء و ترس در دل. فرق خشوع و خضوع آن است که خشوع با اعضا است و خضوع با دل. خشوع با چشم است و خضوع با دیگر اعضا.
[۵] عاملی، ابراهیم، تفسیر عاملی، ج۱، ص۷۴، محقق، غفاری، علی اکبر، تهران، صدوق، ۱۳۶۰ش.

اما در برخی از روایات خشوع برای قلب و اعضا و جوارح هر دو به کار برده شده است. (این معنا با توجه به معنای لغوی خشوع است که به معنای تذلل و انکسار آمده است.)

۲.۱ - روایت پیامبر

نقل شده است پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) «و روی ان رسول الله رای رجلا یعبث فی صلاته بلحیته فقال لو خشع قلبه لخشعت جوارحه؛ مردی را دید در نماز با ریش خود بازی می‌کند. حضرت فرمود: اگر قلب وی خاشع بود جوارح و بدن او نیز خاشع می‌گردید.»
[۶] دیلمی، حسن، ارشاد القلوب الی الصواب، ج۱، ص۱۱۵، قم، شریف رضی، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.    

این حدیث دلالت دارد بر این که خشوع در نماز، در قلب و جوارح است، اما در قلب، اعراض از ماسوای حضرت احدیت و توجه تام به درگاه معبود به حق است. و اما خشوع به جوارح، پوشیدن چشم و ترک التفات و فعل عبث می‌باشد.
[۷] حسینی شاه عبدالعظیمی، حسین بن احمد، تفسیر اثنا عشری، ج۱، ص۱۳۶-۱۳۷، تهران، میقات، چاپ اول، ۱۳۶۳ش.
نیز از این روایت فهمیده می‌شود که خشوع در اعضا تابع خشوع در قلب است.

۱. ↑ ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج۸، ص۷۱ و ۷۲، بیروت، دار صادر، چاپ سوم، ۱۴۱۴ق.    
۲. ↑ فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، ج۱، ص۱۱۲ -۱۱۳، قم، هجرت، چاپ دوم، ۱۴۱۰ق.    
۳. ↑ طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۲۲۹، ترجمه، موسوی همدانی، محمد باقر، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۳۷۴ش.    
۴. ↑ امین بانوی اصفهانی، سیده نصرت، مخزن العرفان در تفسیر قرآن، ج۱۵، ص۱۱۶، تهران، نهضت زنان مسلمان، ۱۳۶۱ش.
۵. ↑ عاملی، ابراهیم، تفسیر عاملی، ج۱، ص۷۴، محقق، غفاری، علی اکبر، تهران، صدوق، ۱۳۶۰ش.
۶. ↑ دیلمی، حسن، ارشاد القلوب الی الصواب، ج۱، ص۱۱۵، قم، شریف رضی، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.    
۷. ↑ حسینی شاه عبدالعظیمی، حسین بن احمد، تفسیر اثنا عشری، ج۱، ص۱۳۶-۱۳۷، تهران، میقات، چاپ اول، ۱۳۶۳ش.


پایگاه اسلام کوئست برگرفته از مقاله «فرق خضوع با خشوع»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۴/۰۷/۲۹.    



جعبه ابزار