غلو در دوستی و دشمنی با امام علی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: افراط، انسان،
پرسش: مقصود از خطرناک بودن افراط در مِهرورزی به
علی (علیه‌السّلام) چیست؟ آیا واقعا شدّت محبّت به علی (علیه‌السّلام) خطرناک است؟ اگر چنین است، چرا در احادیث اسلامی بر عشق و مهرورزی به آن حضرت، این همه تأکید شده است؟
پرسش دیگر، این است که: در این احادیث، افراط در دشمنی با امام (علیه‌السّلام) نیز خطرناک توصیف شده است. آیا مفهوم آن، این است که برخی اقسام دشمنی با امام (علیهالسلام)، خطرناک نیست؟
برای پاسخ گفتن به این پرسش‌ها، توجّه به دو مقدّمه ضروری است:
این‌که: «دوستی و دشمنی، از امور غیر اختیاری است». چنین نیست که انسان، هر کس را که می‌خواهد، بتواند دوست بدارد و بدو
عشق بورزد؛ و هر کس را که نمی‌خواهد، بتواند بدو کین بورزد؛ بلکه مهر و کین، تابع مقدّمات، زمینه‌ها و اسباب آن دو است. این زمینه‌ها و اسباب، گاه فطری و طبیعی‌اند و گاه عارضی.
انسان‌هایِ پاک سرشت به خاطر فطرت‌هایِ زلال خویش، پاکی‌ها و پاکان را دوست می‌دارند و از زشتی‌ها و پلیدی‌ها روی می‌گردانند؛ امّا انسان‌هایِ ناپاک، زشت‌خو و پلید، به پلیدی‌ها و ناپاکان گرایش دارند و پاکی و درستی را بر نمی‌تابند. چنین است که در احادیث بسیاری، «مهرِ علی (علیهالسلام)» نشانِ حلال‌زادگی و «کین علی (علیهالسلام)» بیان‌گر حرامزادگی تلقّی شده است.
این‌که: «تکلیف، ابتدائا به امور غیر اختیاری تعلّق نمی‌گیرد». به دیگر سخن، دوستی و دشمنی، دستوری نیست و انسان نمی‌تواند بر اساس دستور، کسی را دوست بدارد یا به کسی کین بورزد؛ بلکه اگر مبادیِ دوستی با کسی در دل شکل بگیرد، دوستی تحقّق می‌یابد؛ و اگر مقدّمات و اسباب دشمنی با کسی در دل فراهم آید، دشمنی شکل می‌گیرد، و گرنه، نه!
بدین‌ترتیب، باید تأکید کرد که تکلیف به دوستی و یا دشمنی، به معنایِ تکلیف به مقدّمات و یا تکلیف به ترتّب آثار آنها خواهد بود.
نتیجه. از این دو مقدّمه، چنین نتیجه می‌گیریم که:
۱. تکلیف به دوستی با امام (علیهالسلام)، به معنای تکلیف به مقدّمات محبّت اوست و نهی از دشمنی با او نیز به معنای نهیِ از ایجاد زمینه‌های دشمنی با آن امام (علیه‌السّلام) است.
۲. هشدار به افراط در دوستی و دشمنی با امام (علیهالسلام)، بر حذر داشتن از تجاوز از مرز
حق و
عدل در ترتّب آثار دوستی و دشمنی است.
به دیگر سخن، مبدأ محبّت به علی (علیه‌السّلام) و عشق به آن بزرگوار، شناخت اوست. علی (علیه‌السّلام) سرچشمه فضایل، خاستگاه زیبایی‌ها و تجسّم عینی ارجمندی‌ها و والایی‌های انسان‌کامل است و اگر کسی او را به درستی بشناسد، نمی‌تواند بدو عشق نورزد. از این‌رو می‌توان گفت که تکلیف به دوست داشتنِ علی (علیهالسلام)، تکلیف به شناخت و معرفت اوست.
نیز
نهی از
افراط در دوست داشتن علی (علیهالسلام)، به معنایِ جلوگیری از باورهای اغراق‌آمیز یا سخنان دور از حق، و گفتارهای خارج از حدّ و مرز درباره وی است.
«خطرناک بودن افراط در دوست داشتن علی (علیه‌السّلام) (که در روایات آمده است) نیز به همین معناست و هرگز در جهت کاستن از شدّت محبّت به وی نیست؛ بلکه تأکید و هشدار برای جلوگیری از سوء استفاده از ادّعای محبّت به امام (علیه‌السّلام) است تا دوست داشتن علی (علیهالسلام)، زمینه گزافه‌گویی‌ها و خُرافه‌پراکنی‌ها نشود و ادّعای دوستی به آن حضرت، مقدّمه گفتن مطالب غیرواقعی درباره علی (علیه‌السّلام) نشود. آنچه درباره افراط در دشمنی با علی (علیه‌السّلام) آمده (موجب هلاک شدن) نیز چنین است.
بنا بر این، روایت‌ها نمی‌خواهند بگویند اگر دشمنی با علی (علیه‌السّلام) به افراط آمیخته نشود، خطرناک نیست. نه، هرگز! بلکه می‌خواهند تأکید کنند که افراط در دشمنی با او، خطرناکتر است؛ یعنی ممکن است کسی به خاطر حرامزادگی، یا به دلیلی دیگر و یا به خاطر مقدّماتی که فراهم آورده است، نتواند علی (علیه‌السّلام) را دوست بدارد؛ امّا می‌تواند از مرز، پا بیرون ننهد، از حق و عدل تجاوز نکند، ناسزا نگوید و به جنگ علیه او
قیام نکند.
به دیگر سخن، آنچه هلاکت را در پی می‌آورد، تنها ناپاکیِ خانوادگی و سایر امور غیر اختیاری نیست؛ بلکه سبب هلاکت، افراط و گذر از مرزها و ترتّب آثار دشمنی است.
حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «غلو در دوستی و دشمنی با امام علی» تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۲/۱۷.
