• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عوامل علاقه نداشتن دانش‌آموزان به درس دینی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: دروس دینی، علاقه، دانش‌آموزان.

پرسش: عوامل اصلی بی‌علاقگی دانش‌آموزان به درس دینی و راه‌حل آن چیست؟

پاسخ:




عوامل بسیاری در این زمینه نقش دارند که عمده آن‌ها به اصل برنامه‌ریزی، محتوای کتاب‌ها و ناکارآمدی شیوه درسی مربوط می‌شود که می‌توان به عنوان نمونه به موارد زیر اشاره نمود:

۱.۱ - بی‌توجهی به سطح رشد شناختی

اصول و آموزه‌های دینی بيش‌تر جنبه انتزاعی دارند، که یادگیری شایسته و مناسب آن رشد شناختی بيش‌تر و برتری را می‌طلبد،
[۱] منصور و دادستان، دیدگاه پیاژه در گستره تحول روانی، انتشارات دریا، چاپ اول، ۱۳۷۶ ش.
اما دیده می‌شود، پیش از آن‌که ذهنیت کودکان آماده دریافت این مفاهیم و دروس باشند، به آن‌ها عرضه می‌شود؛ لذا مناسب است که در برنامه‌ریزی و شیوه تدریس، به ویژگی‌های سنی کودکان و دانش‌آموزان توجه جدی شود.

۱.۲ - حجم زیاد مطالب

علاوه بر آن‌که ویژگی‌های سنی و شناختی دانش‌آموزان مورد توجه واقع نمی‌شود، درس دینی که به دانش‌آموزان ارائه می‌شود، از حجم انبوهی برخوردار است؛ به گونه‌ای که درک و فهم آن در زمان کوتاه اختصاص یافته در برنامه‌های درسی دشوار می‌باشد.

۱.۳ - توجه کم به تربیت دینی فرزندان

یکی از عوامل اصلی، عدم آشنایی آنان با این موضوعات و اهتمام‌ اندک خانواده‌ها به تربیت دینی فرزندان است.
[۲] نوابی‌نژاد، شکوه، سه گفتار درباره راهنمایی و تربیت فرزندان، فصل ۱ تا ۴، انجمن اولیا و مربیان، چاپ پنجم، ۱۳۷۴ ش.
اگر والدین از سنین پایین فرزندانشان ‌را با مفاهیم و آموزه‌های دینی آشنا کنند و آموزش موضوعات دینی را در قالب تربیت دینی ارائه کنند، کودکان به‌صورت طبیعی با این مفاهیم و موضوعات آشنا می‌شوند و در مدرسه احساس خستگی نمی‌کنند.

۱.۴ - معلمان غیر متخصص و کار ناآزموده

آموزش درس دینی شیوه و سبک خاصی را می‌طلبد که می‌بایست مربیان و معلمان علاوه بر آشنایی با اصول و مبانی رشد و یادگیری، از مهارت‌های لازم برخوردار باشند؛ اما شواهد نشان می‌دهد که عمده آموزگاران و معلمان درس دینی، از آموزش‌های علمی و شغلی کافی که آنان را برای انجام صحیح و شایسته تدریس موضوعات دینی مهیّا سازد، برخوردار نیستند. تعداد‌ اندکی از آنان در علوم تربیتی و روان‌شناسی تحصیل کرده‌اند و شاید اغلب معلمان و مربیان خود با مسائل و موضوعات دینی به‌صورت مطلوب آشنایی ندارند؛ از این‌رو درس دینی برای آنان درسی خواهد بود که به‌صورت سطحی ارائه می‌شود و تنها به حفظ و تلقین اکتفا می‌کند، بی‌آنکه به درک صحیح یا فراگیری کامل، توجهی داشته باشند.
[۳] نوابی‌نژاد، شکوه، سه گفتار درباره راهنمایی و تربیت فرزندان، بخش سوم، فصل ۱ تا ۷، انجمن اولیا و مربیان، چاپ پنجم، ۱۳۷۴ ش.


۱.۵ - بی‌اعتنایی به اقناع منطقی دانش‌آموزان

بسنده کردن به حفظ، تلاوت و بیان ساده و سطحی موضوعات درس دینی بی‌آن‌که حکمت و فایده موضوعات دینی در حد قابل فهم دانش‌آموزان، ارائه شود، از دیگر مشکلات و عوامل اصلی بی‌علاقه شدن و احساس خستگی دانش‌آموزان از درس دینی است و دانش‌آموزان برداشتشان از درس دینی یک‌سری مفاهیم خشک و بی‌روحی است که هیچ اثر و نتیجه‌ای در زندگی واقعی آن‌ها ندارد؛ لذا نگرش و نحوه برخوردشان با درس دینی تا حدودی منفی است.
[۴] نصرآبادی، علی، مدیریت و پیشرفت تحصیلی، مؤسسه امام عصر (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف)، چاپ اول، ۱۳۷۷ ش.


۱.۶ - انتزاعی بودن موضوعات درس دینی

از یک‌سری مفاهیم و موضوعات انتزاعی و ذهنی تشکیل شده است، موضوعاتی که در دروس دینی مطرح می‌شود، کم‌تر با موضوعات ملموس و محسوس که دانش‌آموزان با آن‌ها سروکار دارند، در ارتباط است؛ لذا فهم و درک آن‌ها برای دانش‌آموزان که از نظر رشد شناختی به مرحله درک مسائل انتزاعی و رشد عملیات عینی نرسیده‌اند، بسیار مشکل می‌باشد.


اکنون به چند راه‌حل اشاره می‌کنیم:

۲.۱ - تربیت معلّمان و مربیّان شایسته

دانشکده‌ها و مراکز تربیت معلم به تربیت معلمان و مربیان دلسوز و علاقه‌مند به مسائل دینی اقدام نموده، از این پس سعی شود که تدریس موضوعات دینی به افراد با تجربه و کار آزموده واگذار شود.

۲.۲ - بازنگری و اصلاح محتوایی متون درس دینی

[۵] پورعلی‌فرد، محمدمهدی، نکته‌هایی درباره روش تربیت دینی نسل جوان و نوجوان، انتشارات شاکر، چاپ اول، ۱۳۷۹ ش.

با توجه به مشکلات یادشده، ضروری به نظر می‌رسد که محتوای متون درس دینی به سبک روان، قابل فهم و متناسب با ویژگی‌های سنی دانش‌آموزان تهیه شود؛ و اساساً‌ از گنجانیدن و طرح مفاهیم عمیق و انتزاعی دینی برای دانش‌آموزان سال‌های اول و... جداً خودداری شود.

۲.۳ - استفاده از مثال‌های روشن و قابل فهم

طرح موضوعات دینی در قالب مثال‌های جذاب و با زبان ساده، در درک دانش‌آموزان از درس دینی و ایجاد انگیزه در آن‌ها می‌تواند بسیار مفید و راه‌گشا باشد.
[۶] باهنر، ناصر، آموزش مفاهیم دینی همگام با روان‌شناسی رشد، سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۸ ش.


۲.۴ - توجه به تربیت دینی کودکان

الگو و محیط، اثر مستقیمی در شکل‌گیری شخصیت دینی فرد دارد، اگر کودک در خانه و خانواده‌ای رشد یابد که زندگی ناب اسلامی دارد و به تربیت دینی فرزندان اهتمام می‌ورزند، کودکان به مرور زمان با مفاهیم و موضوعات دینی آشنایی پیدا نموده و به دین علاقه‌مند می‌شوند و هنگامی که به مدرسه می‌روند نیز، به درس دینی از خود علاقه نشان خواهند داد.

۲.۵ - ارائه درس دینی به صورت غیر مستقیم

[۷] کریمی، عبدالعظیم، رویکردهای نمادین به تربیت دینی، انتشارات قدیانی، چاپ دوم، ۱۳۷۸ ش.

برخی صاحب‌نظران و کارشناسان مسائل روان‌شناسی و تربیتی راه حل اصلی را در این می‌دانند که درس دینی باید به صورت غیر مستقیم ارائه شود؛ یعنی به جای آن‌که کتاب مستقلی باشد، موضوعات دینی در لابه‌لای کتاب‌های دیگر و در قالب مثال‌هایی متناسب با آن دروس ارائه شود. استدلال این صاحب‌نظران بر این است که:

۲.۵.۱ - دلیل اول

استفاده از روش غیر مستقیم بسیار مفید و مؤثرتر از روش مستقیم است؛ لذا جذابیت دروس دیگر و علاقه‌مندی دانش‌آموزان به آن‌ها، باعث می‌شود که موضوعات دینی را نیز به صورت غیر مستقیم بیاموزند.

۲.۵.۲ - دلیل دوم

دین و موضوعات دینی با تمام ابعاد زندگی انسان آمیخته است؛ لذا محدود کردن درس دینی را به کتاب خاص و زمان ویژه، باعث جدایی دین از دیگر ابعاد زندگی انسان می‌شود؛ از‌این‌رو آموزش درس دینی نیز باید در ضمن دروس دیگر انجام شود. (راه‌حل پنجم منعکس‌کننده دیدگاه دکتر خانم دادستان، متخصص در زمینه علوم روان‌شناسی و تربیتی می‌باشد که به صورت شفاهی طرح نموده‌اند و با توجه به اهمیت این دیدگاه و نیز جایگاه علمی ایشان، بیان گردید).

۲.۶ - مرتبط ساختن دروس دینی با مسائل زندگی

مرتبط ساختن درس دینی با مسائل روز و ضروری زندگی، مورد دیگر است.
موضوعات دینی به یک‌سری مباحث اعتقادی خلاصه نمی‌شود؛ بلکه تمام گستره زندگی انسان و مسائل آن را دربر می‌گیرد، یکی از عوامل اصلی این‌که برخی نگرش منفی نسبت به دین و مسائل دینی دارند، ناآشنایی آن‌ها با گستره مسائل دینی و نقش آن در زندگی است، باید موضوعات دینی در قالب مسائل ضروری زندگی و با استفاده از هنر و ادبیات در سنین مختلف برای دانش‌آموزان ارائه شود.
امید است مسئولان و مدیران توجه جدی به برنامه‌ریزی و اصلاح محتوایی و روش درس دینی در مدارس نمایند و مناسب‌ترین راه حل‌ها را در این زمینه به کار گیرند.


۱. ناصر باهنر، آموزش مفاهیم دینی همگام با روان‌شناسی رشد، سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۸ ش.
۲. عبدالعظیم کریمی، مراحل شکل‌گیری اخلاق در کودک، تربیت، چاپ دوم، ۱۳۷۶ ش.
۳. عبدالعظیم کریمی، رویکرد نمادین به تربیت دینی، انتشارات قدیانی، چاپ دوم، ۱۳۷۸ ش.


۱. منصور و دادستان، دیدگاه پیاژه در گستره تحول روانی، انتشارات دریا، چاپ اول، ۱۳۷۶ ش.
۲. نوابی‌نژاد، شکوه، سه گفتار درباره راهنمایی و تربیت فرزندان، فصل ۱ تا ۴، انجمن اولیا و مربیان، چاپ پنجم، ۱۳۷۴ ش.
۳. نوابی‌نژاد، شکوه، سه گفتار درباره راهنمایی و تربیت فرزندان، بخش سوم، فصل ۱ تا ۷، انجمن اولیا و مربیان، چاپ پنجم، ۱۳۷۴ ش.
۴. نصرآبادی، علی، مدیریت و پیشرفت تحصیلی، مؤسسه امام عصر (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف)، چاپ اول، ۱۳۷۷ ش.
۵. پورعلی‌فرد، محمدمهدی، نکته‌هایی درباره روش تربیت دینی نسل جوان و نوجوان، انتشارات شاکر، چاپ اول، ۱۳۷۹ ش.
۶. باهنر، ناصر، آموزش مفاهیم دینی همگام با روان‌شناسی رشد، سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۸ ش.
۷. کریمی، عبدالعظیم، رویکردهای نمادین به تربیت دینی، انتشارات قدیانی، چاپ دوم، ۱۳۷۸ ش.




سایت ‌اندیشه قم، برگرفته از مقاله «عوامل علاقه نداشتن دانش‌آموزان به درس دینی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۲/۰۶.    



جعبه ابزار