• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

علم و حکمت حضرت یوسف

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: حکمت، علم، حضرت یوسف (علیه‌السلام)، احسان، حکم، نیکوکاری، آیه ۲۲ سوره یوسف.

پرسش: خداوند به پاداش چه عملی به حضرت یوسف (علیه‌السلام) علم و حکمت عطا کرد؟

پاسخ: «حکمت و علم» دو بهره ممتاز و پُرارزش الهی بود که خدا به حضرت یوسف (علیه‌السلام) بر اثر پاکی، تقوا، صبر و توکل داد که همه این‌ها در کلمه «محسنین» جمع است.



براساس صریح قرآن، احسان و نیکوکاری، دلیل مهمی برای این هدیه الهی بوده است:

«وَ لَمَّا بَلَغَ اَشُدَّهُ آتَیْناهُ حُکْماً وَ عِلْماً وَ کَذلِکَ نَجْزِی الْمُحْسِنین‌»؛ هنگامی که او به مرحله بلوغ و تکامل جسم و جان رسید و آمادگی برای پذیرش انوار وحی پیدا کرد، ما حکم و علم به او دادیم و این چنین نیکوکاران را پاداش می‌دهیم.

۱.۱ - معنی اشد

«اشُد» از ماده «شد» به معنای گره محکم است و در این‌جا اشاره به استحکام جسمانی و روحانی می‌باشد.

۱.۲ - معنای حکم و علم

در این باره به سه معنا اشاره می‌شود:

۱.۲.۱ - مقام وحی و نبوت

منظور از «حکم» و «علم» در این آیه، یا مقام وحی و نبوت است.
[۵] کاشانی، ملا فتح‌الله، تفسیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین، ج‌۵، ص۲۹، تهران، کتاب‌فروشی محمد حسن علمی، ۱۳۳۶ش.


۱.۲.۲ - عقل و آگاهی بدون جهل

و یا این‌که منظور از «حکم»، عقل و فهم و قدرت بر داوری صحیح که خالی از هواپرستی و اشتباه باشد؛ و منظور از «علم»، آگاهی و دانشی است که جهلی با آن توأم نباشد.

۱.۲.۳ - نفس مطمئنه و انوار قدسیه

یا حکم به معنای این است که انسان به مقام «نفس مطمئنه» برسد و تسلط بر خویشتن پیدا کند؛ آن‌چنان که بتواند نفس اماره و وسوسه‌گر را کنترل کند و منظور از علم، انوار قدسیه و اشعه فیض الهی است که از عالم ملکوت بر قلب پاک آدمی پرتوافکن می‌شود.


به هر حال هر چه باشد، این «حکم و علم» دو بهره ممتاز و پُرارزش الهی بود که خدا به یوسف (علیه‌السلام) بر اثر پاکی، تقوا، صبر و توکل داد که همه این‌ها در کلمه «محسنین» جمع است.


نکته قابل توجه این‌که قرآن در آیات فوق هنگام سخن از اعطای حکمت و علم به حضرت یوسف (علیه‌السلام) اضافه می‌کند: «این چنین نیکوکاران را پاداش می‌دهیم»؛ یعنی مواهب الهی حتی به پیامبران بی‌حساب نیست و هرکس به ‌اندازه نیکوکاری و احسانش از دریای بی‌کران فیض الهی بهره می‌گیرد؛ همان‌گونه که حضرت یوسف (علیه‌السلام) در برابر صبر و استقامت در مقابل آن همه مشکلات سهم وافری نصیبش شد.


۱. یوسف/سوره۱۲، آیه۲۲.    
۲. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، ص۴۴۷، بیروت، دارالقلم‌، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.    
۳. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج‌۹، ص۳۶۰، تهران، دارالکتب الاسلامیة، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.    
۴. ابن عطیه‌ اندلسی، عبدالحق بن غالب، المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، ج‌۳، ص۲۳۱، تحقیق:عبدالشافی محمد، عبدالسلام، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۲۲ق.    
۵. کاشانی، ملا فتح‌الله، تفسیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین، ج‌۵، ص۲۹، تهران، کتاب‌فروشی محمد حسن علمی، ۱۳۳۶ش.
۶. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج‌۱۱، ص۱۱۸، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.    
۷. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج‌۹، ص۳۶۰، تهران، دارالکتب الاسلامیة، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.    
۸. فخر رازی، محمد بن عمر، تفسیر مفاتیح الغیب، ج۱۸، ص۴۳۷، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، ۱۴۲۰ق.    
۹. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج‌۱۱، ص۱۱۸ ۱۱۹، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.    
۱۰. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج‌۹، ص۳۶۰، تهران، دارالکتب الاسلامیة، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.    
۱۱. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج‌۹، ص۳۶۰، تهران، دارالکتب الاسلامیة، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.    
۱۲. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج‌۹، ص۳۶۵، تهران، دارالکتب الاسلامیة، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.    



پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «علم و حکمت حضرت یوسف»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۰۵/۱۳.    



جعبه ابزار