علل اجرای نامناسب امر به معروف و نهی از منکر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: امر به معروف و
نهی از منکر ، عوامل عدم اجرا.
پرسش: چرا امر به معروف و نهی از منکر به خوبی اجرا نمی‌شود؟
پاسخ: عدم آگاهی بعضی از امرین به معروف و ناهین از منکر از قوانین این مسأله، عدم آگاهی آحاد مردم از اهمیت این فریضه، عدم حمایت قانونی از آمران و ناهیان در برخی موارد، عدم پایبندی برخی مسئولان نسبت به این فریضه، عدم
احساس مسئولیت همگانی نسبت به این فریضه، اهل عمل نبودن بعضی از آمران به معروف و ناهیان از منکر، عدم برخورد مناسب بعضی از امران و ناهیان، عدم آگاهی از هدف امر به معروف و نهی از منکر، مانع تراشی برخی دست‌های پنهان و آشکار از عوامل اجرای نامناسب امر به معروف و نهی از منکر است.
برخی از علت‌هایی که موجب شده امروزه این فریضه مهم در جامعه و کشور ما به خوبی اجراء نشود عبارتند از:
یکی از عواملی که باعث شده این فریضه به خوبی اجراء نشود اینست که، بعضی از امرین به معروف و ناهین از منکر به علت عدم آگاهی از قوانین امر به معروف و نهی از منکر، هم خود و هم دیگران را دچار مشکل می‌کنند و هم تأخیر عمل امر به معروف و نهی از منکر را از بین می‌برند و موجب
بدبینی افراد جامعه به
دین و این فریضه مهم می‌گردند و موجب می‌شوند که مردم احساس کنند که، جامعه که هر
انسانی امر به معروف و نهی از منکر را انجام می‌دهد آن هم بدون اطلاع از قوانین، جامعه
خودسری ، و بدون قانون و ضابطه است.
از طرفی خود امرین و ناهین هم به علت عدم آگاهی از قوانین مورد برخورد مسئولین و بی‌توجهی مسئولین امر قرار می‌گیرند، لذا آن‌ها احساس ناراحتی و
ناامیدی می‌کنند و به نوعی در انجام این فریضه بسیار مهم در مواقع صحیح و درست هم سُست می‌شوند.
پس خوب است که کلاس‌های آگاهی از قوانین این مسأله مهم تشکیل شود به صورتی که برای امر بروز، کارآمد، مؤثر و آگاهی بخش باشد و
مؤمنین از مسائل این باب به طور کلی آگاهی یابند.
امر به معروف و نهی از منکر از مهم‌ترین فرائض می‌باشد. و در حقیقت می‌توان گفت که قوام سایر فرائض به اقامه این مهم ممکن می‌باشد. و اعتقاد به این مسئله از ضروریات
دین است. و طبق
فتوای امام خمینی و سایر
فقهاء ، منکر امر به معروف و نهی از منکر با التفات به لازمه بودن و التزام به آن، خارج از دین و
کافر می‌باشد.
دین مقدس
اسلام اهمیت این فریضه را بیان کرده و تأکید بسیاری بر آن در
قرآن و
احادیث امامان شیعه شده است.
قال الله تعالی:« وَ لْتَکُنْ مِنْکُمْ أُمَّةٌ یَدْعُونَ إِلَی الْخَیْرِ وَ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ أُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ»؛
و باید که باشند از شما جمعی که بخوانند به سوی خوبی و امر کنند به خوبی و نهی می‌کنند از منکر و ایشانند راستگاران.
پیامبر اسلام فرمودند:« إنَّ الله عزوجل لیبغض المؤمن الضعیف الذی لادین له، فقیل و ما المؤمن الضعیف الذی لا دین له؟ قال:الذی لاینهی عن المنکر»؛ همانند
خداوند عزوجل هر آینه
غضب می‌کند بر
مؤمن ضعیفی که دین ندارد. پس سؤال شد مؤمن ضعیفی که آن‌چنان صفت دارد که دین ندارد کیست؟ پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: آن کسی که نهی از منکر نمی‌کند.
در این باره احادیث بسیاری داریم. وقتی ما به
تاریخ نگاه می‌کنیم،
قیام امام حسین در جهت اقامه امر به معروف و نهی از منکر بوده است. و
حسین بن علی شهید راه اقامه امر به معروف است. لذا این مسئله اهمیت ویژه‌ای دارد در حالی که آحاد افراد جامعه از این همه اهمیت آگاهی ندارند، و شاید اگر بدانند انجام صحیح فریضه امر به معروف و نهی از منکر چه برکات و منافع و دفع ضررات دارد که شاید دیگر بی‌توجه به این مسئله نباشند. پس بر اهل
علم و فضیلت، دلسوزان، مسئولین و غیره می‌باشد که در جهت آگاهی بخشی به مردم تلاش کنند، تا مردم توجه پیدا کرده و امر به معروف و نهی از منکر به خوبی اجرا شود.
یکی از مشکلات بر سر راه امران به معروف، عدم حمایت قانونی از آن‌ها می‌باشد. بدین معنا که، اگر امر به معروف در راستای ایفای وظیفه امر به معروف و نهی از منکر با مشکل و مسئله‌ای روبرو شد، قوانین حمایتی کاملی از این جهت نداریم. و شاید بعضی از ارگان‌های ذیربط حمایت قانونی لازم را از آن‌ها به عمل نیاورند و لذا کسانی که می‌خواهند در این راه قدم بردارند از مشکلات و مسائلی که ممکن است پاپیچ آن‌ها بشود
می‌ترسند و از ثبات قدم لازم در این راه برخوردار نمی‌باشند.
یکی از عواملی که می‌تواند نقش مؤثری در راستای عمل به فریضه امر به معروف و نهی از منکر داشته باشد، پایبندی مسئولان به این فریضه بسیار مهم است. هرگاه سخن از
امر به معروف و
نهی از منکر به میان می‌آید، ذهن‌ها فقط متوجه تار موی زنان و شیوه پوشش زنان و جوانان در جامعه و امثال آن می‌شود. که البته توجه و حساس بودن به این مسائل هم خوب است. امّا مسائل مهم‌تری وجود دارد که هرگاه آن مسائل درست شود. مسائل پایین‌تر آن‌ها نیز، امکان درست شدنش بیش‌تر است. وقتی در بعضی از سطوح مسئولان توجهی به امر به معروف و نهی از منکر نشود، بدین معنا که خود آن‌ها در راستای عمل امر به معروف ونهی از منکر برنیایند و از
اسراف و اتلاف و غیره و غیره جلوگیری نکنند و یا اگر به مسئولی امر به معروف و نهی از منکر شود گوش ندهد، چگونه می‌توان از مردم انتظار داشت پایبند به این فریضه باشند. وقتی مردم می‌بینند کارگزار و مسئول خدای ناکرده اهل
تجمل ، مادیات، اسراف، رابطه بازی،
منفعت طلبی و امثال آن باشد و
خانواده و فرزندان آن‌ها نیز این‌گونه‌اند، چگونه می‌توان انتظار داشت که امر به معروف و نهی از منکر در جامعه به خوبی اجراء شود.
متأسفانه در مسئله امر به معروف و نهی از منکر بعضی‌ها فکر می‌کنند اجرای امر به معروف و نهی از منکر بر عهده نهادهای حکومتی است و یا بر عهده قشر خاصی است. در حالی که این مطلب درست نیست و طبق روایات رسیده از
ائمه معصومین صلوات الله علیهم اجمعین همه مردم در مقابل هم دیگر مسئول هستند. طبق فرمایش پیامبر معظم اسلام:« کلکم راع و کلکم مسئول عن رعیته»؛ یعنی تمام مردم در مقام آن‌چه که هستند باید پاسخ‌گو باشند و مردم در مقابل دیگر مسئول هستند. نمی‌توان گفت چرا من باید امر به معروف بُکنم و خود را بَد کنم در پیش چشم دیگران. و یا اگر کسی اقامه امر به معروف و نهی از منکر کرد، شخص معروف شده اعتراض می‌کند به امر و دیگران به حمایت او نمی‌آیند و لذا شخص گناهکار جَری شده می‌گوید فقط تو اعتراض می‌کنی و دیگران که حرفی ندارند پس کار من درست و به تو ربطی ندارد، این یکی از مشکلات مهم است. لذا باید تمام افراد اقامه امر به معروف و نهی از منکر کنند و اگر گناهکار ببیند مورد اعتراض همه مردم واقع شده از عمل خود دست بر می‌دارد.
آقا
امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام می‌فرمایند: کسی باید امر به معروف و نهی از منکر بنماید که دارای سه خصلت باشد:
۱. به آن‌چه که امر می‌کند،
عالم بوده و آگاهی کامل از آن داشته باشد.
۲. خود مرتکب عملی نشود که مردم را از آن باز می‌دارد.
۳. در آن‌چه که امر یا نهی می‌کند
عدالت را رعایت نماید و در این‌کار
رفق و
مدارا را از نظر دور ندارد.
اگر کسی که امر به معروف و نهی از منکر می‌کند خود پایبندی به اصول اسلامی نداشته باشد، تأثیر امر به معروف و نهی از منکر را از بین می‌برد و کم کم باعث می‌شود مردم به انجام این فریضه بدبین بشوند و حتی امر به معروف و نهی از منکر از طرف انسان‌های عالم و پاک هم مورد اعتراض،
تمسخر و یا مطالب دیگر گردد.
یکی از بهترین شیوه امر به معروف و نهی از منکر، رفتار عملی خود امر و ناهی است. وقتی شخصی در یک مورد امر و نهی می‌کند ولی در مورد دیگر خود مرتکب خلاف می‌شود، دیگران را نسبت به خود فقط
بدبین و
بی‌اعتماد نمی کند، بلکه نسبت به همه بدبین و بی‌اعتماد می‌شوند.
در انجام این عمل و فریضه شخص امر و ناهی باید آگاهی از احکام و قوانین داشته باشد و پایبند به قوانین و احکام باشد و در اجرای حدود و قوانین پا فراتر از محدوده مشخص شده نگذارد.
متأسفانه مشاهده می‌شود بعضی از امران، در جهت انجام این فریضه خود مرتکب
گناه و عمل
حرام دیگری می‌شوند بدون اینکه توجهی به این مسائل داشته باشند، ( که البته ما در صدد بیان مصادیق و یا مثال برای آن نیستیم) که خود این اعمال غیرقانونی و غیرشرعی باعث بدبینی مردم شاهد ماجرا می‌شود.
ما طبق فرمایش آقا امیرالمؤمنین که در بند قبل بیان شده در اجرای این فریضه عدالت و مدارا را از نظر دور نداریم و شرایط و مراتب امر به معروف و نهی از منکر را اجراء کنیم و تا می‌توانیم از
خشونت پرهیز کنیم.
اگر ما به مطالب متون دینی درباره امر به معروف و نهی از منکر نگاه کنیم، متوجه می‌شویم که، دین اسلام به فریضه امر به معروف و نهی از منکر که موجب بناء دین و استحکام جامعه اسلامی می‌شود، با ظرافت خاصی نگاه می‌کند و هدف از انجام این فریضه را اِعمال قدرت و یا خشونت و
سخت‌گیری و غیر منعطف بودن بر جامعه نمی‌داند. اسلام نمی‌خواهد بدین وسیله
اقتدار خود را منحصه ظهور بگذارد و
قدرت نمائی کند. بلکه هدف از ارسال دین و
بعثت انبیاء ،
اصلاح جامعه و تعالی انسانی و برانگیختن
مکارم اخلاقی در جامعه انسانی و وجود آدمی می‌باشد.
در واقع این فریضه یک فریضه آگاهی بخشی و
دلسوزی برای تک تک افراد جامعه است. فریضه که بر روش
منطقی و
فرهنگی مبتنی است. چون هیچ‌گاه نمی‌توان با زور ، اصلاحی پایدار و اساسی و ماندگار در جامعه به وجود آورده و اگر زمینه اصلاح و قبولی سخن درست در جامعه وجود نداشته باشد، کار به جای نخواهد رسید. همان‌طور که دعوت بسیاری از
انبیاء عظام در طول سال‌های متمادی به علت عدم قبول امت‌هایشان به جای نرسید، که البته اثراتی بر این عدم قبول و اصلاح مترتب بوده و می‌باشد، از جمله عذاب‌های الهی که بر اُمَمِ پیشین نازل گردیده شد.
عده‌ای در جامعه اعم از برخی مسئولین ناسالم و غیر مسئولین وجود دارند که تمام
تلاش و
کوشش خود را بر آن دارند که اجرای این فریضه را به علل مختلف تعطیل کنند و یا به حداقل برساند. در واقع آن‌ها وجود این فریضه را در جامعه، مانعی برای رسیدن به اهداف و
منافع دنیایی خود می‌دانند و لذا به شیوه‌های عوام پسند و یا جلوه‌های منطقی و یا ؟؟؟؟ دلسوزانه و غیره دنبال مانع تراشی هستند.
چون آن‌ها می‌دانند اگر بخواهد نان
حرام ،
فساد و
فحشاء و زد و غیره در جامعه وجود داشته باشد و آن‌ها به منافع خود از طریق تباهی دیگر اقشار جامعه برسند نباید امر به معروف و نهی از منکر وجود داشته باشد. لذا آن‌ها در مقام اجراء،
قضاوت و غیره در صدد جلوگیری از اقامه این فریضه مهم می‌شوند. به نحوه احسن این فریضه در جامعه اجرا شود و جامعه
مسلمین از خطرات در کمین نشسته در اَمان بماند.
آقا امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام فرمودند:« اَدْنی الاِنکارُ اَنْ یُلقی اَهْلُ المَعاصی بِوُجُوةٍ مُکَفْهَرَةٌ»؛ کم‌ترین مرتبه از امر به معروف و نهی از منکر، این است که
معصیت کاران و بدکاران با
تُرشروئی ملاقات شوند.
(۱) کتاب مسئولیت و نظارت مردم در حکومت اسلامی، تألیف‌هادی دوست محمدی، چاپ ۱۳۶۰.
(۲) ترویج فساد، توطئه‌ی دیگر استکبار جهانی علیه انقلاب اسلامی، نوشته محمدتقی رهبر، چاپ تهران.
(۳) تقیه امر به معروف و نهی از منکر، نوشته سید احمد طیبی شبستری، مؤسسه انتشارات اسلامی، تهران، چاپ سال ۱۳۵۰.
(۴) امر به معروف و نهی از منکر از دیدگاه امام خمینی.
سایت اندیشه قم.
