• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

علامه شبر

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: علامه شبر، طب الائمه.

پرسش: آیا امکان دارد خلاصه‌ای از زندگی‌نامه علامه شبّر و تألیفات وی را بیان کنید؟

پاسخ: عبدالله بن محمدرضا معروف به شبّر، از علمای بزرگ اسلام و تشیع و از نسل امام سجاد (علیه‌السلام) است. وی در نجف به دنیا آمد و در کاظمین درگذشت. علامه شبّر در زمره عالمانی بود که در موضوعات مختلف آثار بسیاری از خود برجای گذاشت؛ از جمله‌ این آثار کتاب «طب الائمه» است. این کتاب به بررسی مسائل طب از نگاه روایات پرداخته است و در مورد آن ‌مانند کتاب‌های دیگر حدیثی، نمی‌توان به صورت کلی نظر داد.



عبدالله بن محمدرضا، معروف به شُبّر از علمای بزرگ اسلام و تشیع و از نسل امام سجاد (علیه‌السلام) بوده است.
[۲] حسینی جلالی، سید محمدحسین، فهرس التراث، ج۲، ص۱۲۳، قم، دلیل ما، ۱۴۲۲ق.



جدّ و خاندان شبر در حله‌ عراق بودند تا این‌که محمدرضا (پدر ایشان) برای کسب علم به نجف مهاجرت کرد.
[۳] شبّر، سیدعبدالله، الجوهر الثمین فی تفسیر الکتاب المبین، ج۱، ص۱۵، مقدمه، بحرالعلوم، سیدمحمد، کویت، مکتبة الالفین، چاپ اول، ۱۴۰۷ق.



در همین شهر (نجف)، به سال ۱۱۸۸هـ.ق، عبدالله متولد شد.


ایشان دوران کودکی خود را در نجف گذراند تا این‌که پدرش تصمیم به هجرت به کاظمین گرفت و فرزند نیز به همراه پدر به کاظمین رفت.


علامه شبّر در زمره علمایی بوده که تألیفات بسیاری داشته است که برخی از آنها به مقدار یک جزوه و برخی ده‌ها جلد بوده است. تألیفات ایشان بسیار بوده و حتی نقل شده که در یک شب یک کتاب می‌نوشت. برخی ایشان را به جهت تعداد بسیار زیاد تألیفات، مجلسی ثانی (صاحب بحار الانوار) نیز لقب داده‌اند.


علامه شبر در کنار توجه و تلاش برای تألیف، مواظبت بسیار بر انجام عبادات و طاعات از جمله زیارت اهل ‌بیت، نافله‌ها و... داشته است. در مورد او گفته‌اند که در روز به تدریس و مطالعه و در شب به عبادات و مناجات می‌پرداخت.
[۹] حسینی جلالی، سید محمدحسین، فهرس التراث، ج۲، ص۱۲۳، قم، دلیل ما، ۱۴۲۲ق.



شبّر در نهایت در سال ۱۲۴۲هـ.ق در شهر کاظمین وفات کرد.


وی در حرم امام کاظم (علیه‌السلام) و امام جواد (علیه‌السلام) دفن شد.
[۱۰] الاشیقر، محمدعلی، لمحات من تاریخ القرآن‌، ص۲۷۰، بیروت‌، مؤسسة الاعلمی‌، چاپ دوم‌، ۱۴۰۸ق.



همان‌گونه که گفته شد، علامه شبّر دارای تألیفات فراوانی بوده و از آثار علامه مجلسی استفاده‌های بسیار برده است.
[۱۱] استادی، رضا، آشنایی با تفاسیر (عدم تحریف قرآن و چند بحث قرآنی)، ص۱۵۰، تهران‌، نشر قدس‌، چاپ دوم‌، ۱۳۸۳ش.
در ذیل به ذکر و بررسی برخی کتاب‌های ایشان پرداخته می‌شود:

۹.۱ - طب الائمة

کتاب «طب الائمه»، کتابی است که روایات پیرامون طب را جمع‌آوری کرده و با موضوعیت روایات، به بررسی مسائل طب پرداخته است.

۹.۱.۱ - سخن مؤلف

مؤلف در مقدمه کتاب چنین می‌گوید: «از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) و اهل بیت (علیهم‌السلام) روایات بسیاری در انواع دواها،‌ معالجه‌ها، حفظ سلامتی،‌ دفع بلایا و مریضی‌ها به‌وسیله ادویه‌ها، ‌غذاها، ذکرها و دعاها وارد شده است؛ اما در زمان ما مردم به سمت موارد کم‌ارزش‌ (المفضول) گرایش پیدا کرده و احادیث اهل بیت را فراموش کرده‌اند و چنان برخورد می‌کنند که گویا چنین گفتارها و روایاتی وجود نداشته است». ‌
[۱۲] شبّر، عبدالله‌،‌ طب الائمة (علیه‌السلام)، ص۱۵، بیروت‌، دارالارشاد، چاپ سوم، ۱۴۲۸ق.


۹.۱.۲ - موضوعات

بسیاری از گفتار‌ها و نقل‌ها در این کتاب، بر روی مریضی‌ها و مشکلات بدن می‌باشد؛ با این حال بحث‌هایی در مورد مریضی‌های روحی و اخلاقی (همچون درمان عفت برای زنان و فرزندان
[۱۳] شبّر، عبدالله‌،‌ طب الائمة (علیه‌السلام)، ص۳۱۶، بیروت‌، دارالارشاد، چاپ سوم، ۱۴۲۸ق.
و...) وجود دارد.
در مورد این کتاب ‌مانند کتاب‌های دیگر حدیثی، نمی‌توان به صورت کلی حکم کرد؛ اما در مورد موضوع طب سنتی و اسلامی در جامعه امروز به پاسخ تعامل طب سنتی با دانش نوین پزشکی مراجعه شود.

۹.۲ - الجوهر الثمین فی...

یکی از کتاب‌های تفسیری علامه شبر، الجوهر الثمین فی تفسیر القرآن المبین است.

۹.۳ - صفوة التفاسیر

از دیگر کتاب‌های تفسیری علامه شبر، صفوة التفاسیر است.

۹.۴ - تفسیر الوجیز

«تفسیر الوجیز» مختصرترین کتاب‌های تفسیر است و معروف‌تر از دو تفسیر دیگر می‌باشد. مؤلف در این کتاب مثل کتاب‌های دیگر تفسیری و غیر تفسیری، متاثّر از تعالیم شیعه دوازده امامی بوده و از آیات برای اثبات این اعتقاد خود و رد اعتقاد مخالفانش، استفاده می‌کند.

۹.۴.۱ - سخن تقوی

در یکی از چاپ‌های این کتاب که در تهران بوده، مقدمه‌ای از «سیدنصرالله تقوی» وجود دارد که او در مورد این تفسیر چنین می‌گوید: «با جرئت می‌گویم که از بین سی تفسیری که مطالعه کردم، این تفسیر در عین کم حجم بودن، از همه بهتر است».
[۱۵] استادی، رضا، آشنایی با تفاسیر (عدم تحریف قرآن و چند بحث قرآنی)، ص۱۵۰، تهران‌، نشر قدس‌، چاپ دوم‌، ۱۳۸۳ش.


۹.۴.۲ - سخن حنفی

در چاپ دیگری از این کتاب که در مصر بوده، دکتر حامد حفنی، از اساتید دانشکده زبان قاهره، بر آن مقدمه‌ای نوشته و در مورد آن می‌گوید: «این تفسیر را که سیدمرتضی کشمیری صاحب "مکتبة النجاح" نجف اشرف از میان تفسیرها انتخاب کرده، و به طبع رسانیده است، کاری است بجا و نیکو؛ زیرا کتابی است، که در آن اختصار و دقت، با هم جمع شده و علاقه‌مندان تفسیر، چه مبتدی و چه منتهی می‌توانند از آن استفاده برند. مبتدی از جهت سهولت بیان و منتهی از جهت دقت و اصطلاحات تفصیلی آن، می‌توانند بهره وافری ببرند. علاوه بر آن، مؤلف محترم طبق وعده‌ای که در مقدمه تفسیر داده است، از منابع وحی و خاندان نبوت استفاده کرده و تفسیر خود را با علوم آن بزرگواران ـ خصوصاً امام علی بن ابی‌طالب (علیه‌السلام)، و امام جعفر صادق (علیه‌السلام) ـ اصالت بخشیده است و دیگر از مزایای این تفسیر این است که مؤلف محترم، متعرض قرائات شده و در‌هامش کتاب، به آنها اشاره نموده و در حقیقت در تفسیر خود، قرائت حفص و قرائت غیر او را بیان کرده است».
[۱۶] عقیقی بخشایشی‌، عبدالرحیم، طبقات مفسران شیعه‌، ص۷۲۲، قم، نوید اسلام‌، چاپ چهارم‌، ۱۳۸۷ش.
از این محقق مطالب دیگری نیز در تأیید این تفسیر نقل شده است.
[۱۷] معرفت‌، محمدهادی،‌ التفسیر و المفسرون، ج۲، ص۵۱۹، مشهد، الجامعة الرضویه للعلوم الاسلامیه‌، چاپ اول، ۱۴۱۸ق.


۹.۵ - جامع الاحکام

کتابی بسیار مفصل و طولانی بوده و می‌توان آن ‌را متأثر از کتاب حدیثی «بحارالانوار» دانست. این کتاب موضوعات مختلف و متناوبی را دربر می‌گیرد؛ از جمله: توحید، مبدأ و معاد، اصول الاصیلة، قصص الانبیاء، خاتم الانبیاء، قرآن، طب المروی، مواعظ و رسائل و خطب، نجوم، طهارة، صلاة، زکاة، خمس، روزه، حج، مزار، جهاد، امر به معروف و نهی از منکر و... .

۹.۶ - مصباح الظلام

این کتاب فقهی، شرحی است بر کتاب «مفاتیح شرائع الاسلامِ» فیض کاشانی (رحمة‌الله‌علیه).

۹.۷ - حقّ الیقین فی

ظاهراً کتاب حقّ الیقین فی معرفة اصول الدین، ترجمه کتاب «حق الیقین» علامه مجلسی (صاحب بحار الانوار) می‌باشد.


و تألیفات دیگر علامه شبر عبارت‌اند از: ۱. الجوهرة المضیئة فی الواجبات الاصلیة و الفرعیة؛ ۲. «تحفة المقلد» (فقه فتوایی)؛ ۳. زبدة الفقه؛ ۴. رسالة فی حجّیة العقل و فی الحسن و القبح العقلیین؛ ۵. رسالة فی حجّیة خبر الواحد؛ ۶. الرسائل الخَمس؛ ۷. مصابیح الانوار فی حلّ مشکلات الاخبار؛ ۸. اللامعة فی شرح الزیارة الجامعة؛ ۹. جامع المقال فی معرفة الرواة و الرجال؛ ۱۰. الاخلاق.
[۱۸] شبّر، عبدالله‌،‌ طب الائمة (علیه‌السلام)، ص۱۱ ـ ۷، بیروت‌، دارالارشاد، چاپ سوم، ۱۴۲۸ق.



۱. ذهبی‌، محمدحسین، التفسیر و المفسرون، ج۲، ص۱۳۸، بیروت‌، دار احیاء التراث العربی‌، بی‌تا.    
۲. حسینی جلالی، سید محمدحسین، فهرس التراث، ج۲، ص۱۲۳، قم، دلیل ما، ۱۴۲۲ق.
۳. شبّر، سیدعبدالله، الجوهر الثمین فی تفسیر الکتاب المبین، ج۱، ص۱۵، مقدمه، بحرالعلوم، سیدمحمد، کویت، مکتبة الالفین، چاپ اول، ۱۴۰۷ق.
۴. ذهبی‌، محمدحسین، التفسیر و المفسرون، ج۲، ص۱۳۸، بیروت‌، دار احیاء التراث العربی‌، بی‌تا.    
۵. سبحانی، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، ج۱۳، ص۳۷۰، قم، مؤسسه امام صادق (علیه‌السلام)، ۱۴۱۸ق.    
۶. امین عاملی‌، سید محسن، اعیان الشیعة، ج۸، ص۸۳، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات‌، ۱۴۰۶ق.    
۷. امین عاملی‌، سید محسن، اعیان الشیعة، ج۸، ص۸۲، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات‌، ۱۴۰۶ق.    
۸. امین عاملی‌، سید محسن، اعیان الشیعة، ج۸، ص۸۲، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات‌، ۱۴۰۶ق.    
۹. حسینی جلالی، سید محمدحسین، فهرس التراث، ج۲، ص۱۲۳، قم، دلیل ما، ۱۴۲۲ق.
۱۰. الاشیقر، محمدعلی، لمحات من تاریخ القرآن‌، ص۲۷۰، بیروت‌، مؤسسة الاعلمی‌، چاپ دوم‌، ۱۴۰۸ق.
۱۱. استادی، رضا، آشنایی با تفاسیر (عدم تحریف قرآن و چند بحث قرآنی)، ص۱۵۰، تهران‌، نشر قدس‌، چاپ دوم‌، ۱۳۸۳ش.
۱۲. شبّر، عبدالله‌،‌ طب الائمة (علیه‌السلام)، ص۱۵، بیروت‌، دارالارشاد، چاپ سوم، ۱۴۲۸ق.
۱۳. شبّر، عبدالله‌،‌ طب الائمة (علیه‌السلام)، ص۳۱۶، بیروت‌، دارالارشاد، چاپ سوم، ۱۴۲۸ق.
۱۴. ذهبی‌، محمدحسین، التفسیر و المفسرون، ج۲، ص۱۳۸، بیروت‌، دار احیاء التراث العربی‌، بی‌تا.    
۱۵. استادی، رضا، آشنایی با تفاسیر (عدم تحریف قرآن و چند بحث قرآنی)، ص۱۵۰، تهران‌، نشر قدس‌، چاپ دوم‌، ۱۳۸۳ش.
۱۶. عقیقی بخشایشی‌، عبدالرحیم، طبقات مفسران شیعه‌، ص۷۲۲، قم، نوید اسلام‌، چاپ چهارم‌، ۱۳۸۷ش.
۱۷. معرفت‌، محمدهادی،‌ التفسیر و المفسرون، ج۲، ص۵۱۹، مشهد، الجامعة الرضویه للعلوم الاسلامیه‌، چاپ اول، ۱۴۱۸ق.
۱۸. شبّر، عبدالله‌،‌ طب الائمة (علیه‌السلام)، ص۱۱ ـ ۷، بیروت‌، دارالارشاد، چاپ سوم، ۱۴۲۸ق.



پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «علامه شبر»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۰۶/۱۸.    



جعبه ابزار