علاقه‌مند کردن کودکان به تحصیل
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: علاقه، انگیزه، تحصیل، یادگیری.
پرسش: چه کنیم تا فرزند هفت ساله را به درس و مشق علاقه‌مند کنیم؟
پاسخ:
کودکان به طور طبیعی نسبت به
یادگیری مشتاق هستند؛ اما رفتار والدین می‌توانند این اشتیاق را تضعیف یا تقویت کنند.
اقدامات تضعیف‌کننده انگیزه، عبارت‌اند از:
اگر والدین با
خشم،
تهدید و ترش‌رویی کودک را به تحصیل وادار کنند، با
خشونت از او بخواهند که به مدرسه برود یا
تکالیف خود را انجام دهد، در این صورت انگیزه کودک تضعیف می‌شود؛ چون ترش‌رویی والدین با تحصیل تداعی می‌شود؛ همان‌طور که تهدید و ترش‌رویی نفرت‌آور است، درس خواندن نیز این‌گونه می‌شود.
اگر کودک به تحصیل توجه ندارد، اما والدین مدام او را به خاطر این کار سرزنش می‌کنند، مثلاً به او می‌گویند که او در آینده به هیچ جایی نخواهد رسید و کسی نخواهد شد. این برخوردها نه‌تنها
انگیزه او را تحریک نخواهد کرد، بلکه روحیه و
اشتیاق او را خراب می‌کند.
اگر
والدین بین خود مسئله دارند و در حضور
کودک به
مشاجره می‌پردازند، روحیه و انگیزه کودک خراب می‌شود.
تنبیه کردن کودک به خاطر مدرسه یا تکالیف درسی اثر مخرب بر روی انگیزه او دارد؛ خصوصاً اگر تنبیه جنبه بدنی داشته باشد.
اصول اساسی تقویت انگیزه تحصیلی، بدین شرح است:
تشویق و ترغیب در هر کسی تأثیر مثبت دارد؛ اما در مورد کودکان تشویق و ترغیب یک اصل بسیار اساسی برای تقویت انگیزه است؛ لذا شما که می‌خواهید کودکتان را به تحصیل علاقه‌مند کنید، با استفاده از روش‌های مختلف او را تشویق و ترغیب نمایید؛ به عنوان مثال، هر تکلیفی که او انجام می‌دهد، او را تحسین کنید، آفرین بگویید، نوازش کنید، به کارهای او توجه کنید، برایش جایزه بخرید، حتی خریدهای عادی را می‌توانید به درس خواندن او مرتبط سازید. تلاش‌های فرزندتان را به طور مستمر تحسین کنید. تشویق نمودن را فقط برای گرفتن نمره بیست در
امتحان، ذخیره نکنید؛ بلکه فرزندتان را هر روز برای تلاش‌ها و فعالیت‌هایش تشویق کنید. تشویق می‌تواند به شیوه‌های مختلف انجام شود. حتی گفتن یک «آفرین» می‌تواند اثر تشویقی قابل توجهی داشته باشد.
یکی از اصول انگیزه آن است که کودک احساس کند، برای خود کسی است و می‌تواند از عهده کار خود برآید. برای این‌که فرزند شما احساس شایستگی کند، نقاط و ویژگی‌های مثبت او را برجسته کنید. برای آن‌که تکالیف خود را به موقع انجام نمی‌دهد، هرگز او را سرزنش نکنید؛ بلکه به جای آن یکی دیگر از رفتارهای مطلوب وی را تحسین نمایید. اگر نقاشی‌اش خوب است بگویید: فرزندم! چه نقاشی قشنگی کشیده‌ای» کتاب‌هایت را چه‌قدر مرتب و تمیز نگه داشته‌ای و ...» و ده‌ها و بلکه صدها موردی که می‌توانید به خاطر آن ویژگی‌های فرزندتان را
تشویق نمایید. فرزند شما با شنیدن این کلمات دل‌نشین، احساس خوش‌آیندی پیدا می‌کند، او تشنه چنین مهر و توجهی است و به این کلمات تأییدگرانه و محبت‌آمیز نیاز دارد. وقتی ارتباطی برقرار شد و شما مدتی پیرامون ویژگی‌های مثبت فرزندتان سخن گفتید، فرزند شما متوجه می‌شود و سعی می‌کند همه رفتارهایش را
اصلاح نموده و طبق نظر و خواست شما رفتار نماید تا از هر جهت مورد تأیید و تمجید شما واقع شود.
بخشی از انگیزه انسان ناشی از این است که انسان احساس کند می‌تواند موفق شود؛ اما اگر کسی احساس کند که به نتیجه نمی‌رسد، آن وقت با خود می‌گوید، تلاش فایده ندارد؛ لذا دلسرد شده و انگیزه‌اش پایین می‌آید. فرد زمانی احساس موفقیت می‌کند و توانایی موفق شدن را در خود می‌بیند که قبلاً موفقیت‌های زیادی را
تجربه کرده باشد. برای این‌که چنین وضعیتی در کودک شما به وجود بیاید، شما تکالیف و کارهایی را به کودک واگذار کنید که می‌تواند از عهده آن برآید. وقتی کودک آن را انجام داد، احساس موفقیت می‌کند و برای موفقیت‌های بعدی انگیزه پیدا می‌کند.
هدف جزء جدانشدنی انگیزه است. در واقع انگیزه تمایل رسیدن به هدف است. اگر
هدف در نظر فرد ارزشمند باشد و احتمال رسیدن به آن هم وجود داشته باشد، فرد انگیزه قوی برای رسیدن به آن خواهد داشت. برای این‌که کودک شما با انگیزه شود، به او کمک کنید که هدف‌های
زندگی خود را انتخاب کند و درس خواندن را راهی برای رسیدن به آن اهداف بداند. اگر می‌خواهید درس خواندن هدف او باشد، باید ارزشمندی آن برای کودک ثابت گردد تا برای انجام آن اشتیاق و انگیزه پیدا کند؛ لذا شما آثار درس خواندن و فواید او را به زبان کودکی برایش توضیح دهید تا به درس خواندن علاقه‌مند گردد.
کودکان در اصل مشتاق دانستن چیزهای تازه است؛ اما اگر درس خواندن راهی برای یاد گرفتن چیزهای تازه و ارضای حس کنجکاوی قلمداد گردد، کودک به درس خواندن علاقه‌مند می‌گردد. شما سعی کنید سؤالات کودک را به درس او مرتبط سازید و به او تفهیم کنید که بسیاری از ندانسته‌های او در مورد
جهان با درس خواندن برطرف می‌گردد. اگر فرزند شما نسبت به دانستن مطالب درسی کنجکاو شود، انگیزه‌اش افزایش می‌یابد.
توجه داشته باشید که درس خواندن فقط بخشی از برنامه زندگی است، به خصوص برای کودکان که از نظر شناختی به مرحله کافی از
رشد نرسیده‌اند. بنابراین نباید «درس خواندن» را محور اصلی قرار دهید و برای این‌که فرزندتان به درس علاقه‌مند شود، تمام خواسته‌ها و نیازهای او را نادیده بگیرید؛ بلکه آن‌ها را شناسایی و به‌خوبی برآورده کنید.
فرزند شما به
تفریح و بازی هم نیاز دارد. اگر شما دیگر نیازهای فرزندتان را نادیده گرفته و فقط توجه شما به این باشد که وی خوب درس بخواند، این کار بسیار نادرستی خواهد بود. نیازهای عاطفی فرزند شما مهم‌تر از هر نیاز دیگری است. بنابراین محور اصلی، ارضای نیازهای عاطفی فرزند شماست.
اگر هم می‌خواهید اهداف دیگری را دنبال کنید؛ باید از طریق ارضای نیازهای عاطفی و ایجاد روابط صمیمی با فرزندتان باشد.
برخورد مناسب با کودک در انجام تکالیف درسی:
۱. تکلیف درسی باید در محیط مطالعه مناسب انجام شود.
فرزند شما برای انجام موفقیت‌آمیز تکلیف درسی و علاقه‌مند شدن به
مطالعه و درس باید دارای محیط آرام باشد. او نمی‌تواند تکالیف خود را در محیط آشفته، جلوی تلویزیون یا هنگام صحبت شما با تلفن انجام دهد. به وجود آوردن محل مطالعه مناسب، کار مشکلی نیست. فرزند شما برای انجام تکالیف درسی خود به فضای وسیع نیاز ندارد، آن‌چه وی بدان نیاز دارد، یک محل راحت، آرام و دارای
نور کافی است که در آن تمام لوازم در دسترس قرار داشته باشد. وقتی این‌گونه محیط فراهم باشد، نگرش وی در مورد تکلیف درسی تغییر خواهد کرد و نسبت به درس و مشق علاقه‌مند خواهد شد.
۲. تکلیف درسی باید به موقع انجام شود.
کودکان اغلب در مورد زمان انجام تکلیف درسی جروبحث می‌کنند و سعی می‌کنند تا حد امکان آن را به تأخیر اندازند تا این‌که وقت
خواب فرا رسد، والدین آن‌ها را مجبور می‌کنند که هرچه زودتر تکالیف خود را به اتمام برسانند؛ ولی نباید این‌طور باشد. شما می‌توانید با کمی برنامه‌ریزی به این مشکل برای همیشه خاتمه بدهید. بهترین راه‌حل این است که تکلیف درسی هم باید در برنامه زندگی فرزندتان جایی داشته باشد. شما نباید این نکته را به عهده فرزندتان بگذارید که تصمیم بگیرند چه موقع از شب تکالیف درسی خود را انجام دهد؛ بلکه شما باید زمان انجام تکالیف درسی را در برنامه روزانه فرزندتان مشخص کنید؛ یعنی یک زمان خاص را از قبل تعیین نمایید که در طول آن زمان فرزندتان باید تکالیف خود را انجام دهند. در این زمان باید کلیه فعالیت‌های دیگر کنار گذاشته شود. اگر این‌گونه برنامه‌ریزی کنید، بعد از مدتی فرزند شما درک می‌کند که در زمان انجام تکالیف درسی باید به بازی کردن، صحبت با تلفن و تماشای تلویزیون خاتمه دهند و به محل انجام تکالیف خود برود. شما می‌توانید از قبل با فرزندتان در مورد زمان انجام تکلیف درسی توافق کنید، ساعت مورد توافق زیاد مهم نیست. مهم آن است که شما و فرزندتان بدانید که هر
روز باید در چه ساعتی تکالیف انجام داده شود.
به فرزندتان دقیقاً بگویید که ما می‌خواهیم به تو کمک کنیم تا هر روز برای انجام تکالیف درسی‌ات، زمان معینی را مشخص کنی و هیچ‌گونه راه فراری در ساعت معین شده برای کودک باز نگذارید.
۳. در صورت لزوم، برای انجام تکالیف درسی، زمان اجباری در نظر بگیرید.
۴. تکالیف بسیار مشکل را به گام‌های بسیار ساده‌ای ـ که می‌دانید فرزندتان با موفقیت از عهده آن برخواهد آمد ـ تقسیم کنید.
اگر شما همه این نکات را رعایت نمودید، ولی باز هم دیدید که تکالیف درسی‌اش را انجام نمی‌دهد، با وی ارتباط قاطعانه برقرار کنید.
مراد از ارتباط قاطعانه
تنبیه و مشاجره و داد زدن نیست؛ بلکه با
آرامش هرچه تمام، انتظار اصلی‌تان را بیان کنید.
نکته مهم دیگر این‌که فرزندتان را تهدید نکنید. امیدوارم با رعایت این نکات و به‌کارگیری راهکارهایی که با مطالعه کتاب‌های زیر به آن دست خواهید یافت، بتوانید نقش مؤثر در تربیت فرزندتان داشته باشید.
۱. میا کلمر پرنگل، نیازهای کودکان، ترجمه منیره ایجادی، رشد، اول، ۱۳۸۰ ش.
۲. یعقوب علی ترکمنی، نکاتی کاربردی در تعلیم و تربیت کودکان، انتشاراتی زهد، چاپ اول، ۱۳۷۹ ش.
۳. ملک سیما احمدیه، روان‌شناسی پرورش استعدادها، شرکت سهامی انتشار، چاپ اول، ۱۳۷۲ ش.
۴. ترزا آما بلی، شکوفایی خلاقیت کودکان، ترجمه: حسن قاسم زاده و ...، نشر دنیای نو، چاپ اول، ۱۳۷۵ ش.
۵. مشق بدون اشک، انتشارات رشد.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «علاقه‌مند کردن کودکان به تحصیل»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۲/۲۲.
