عشق یک‌طرفه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: عشق یک‌طرفه، سرخوردگی، عشق.
پرسش: عشق یک‌طرفه و راه رهایی از آن چیست؟ چه زمانی سرخوردگی از عشق به وجود می‌آید و راه پیش‌گیری از آن کدام است؟
پاسخ:
کارشناسان مسائل فلسفی و عرفانی
عشق را بر دو نوع تقسیم کرده‌اند، یک قسم
عشق حقیقی و دیگر
عشق مجازی، و عشق مجازی به نوبه خود به دو قسم تقسیم شده است: یک قسم آن
عشق عفیف است و گاهی به نام
عشق نفسانی یاد می‌شود. قسم دیگر آن را عشق حیوانی و شهوانی می‌گویند، هر کدام از این موارد باید مستقلاً طرح و تحلیل شود. حال کدام‌یک عشق یک‌طرفه و کدام دوطرفه است؟ برای این‌که این بحث روشن گردد، پاسخ سؤال داده شود، باید چند نکته تبیین شود.
عشق یک‌طرفه چیست؟
آن‌طور که پیداست، عشق یک‌طرفه در محاورات عرفی و ادبیات عرفانی، به عشقی گفته می‌شود که نسبت به مظاهر زیبا و جلوه‌های دل‌انگیز و دل‌ربا باشد؛ یعنی عشقی که تنها از طرف
عاشق باشد؛ مانند برخی موارد از عشق‌های شهوانی و حیوانی که ممکن است یک‌جانبه باشد.
باباطاهر عریان در مقام تبیین عشق مجازی می‌گوید:
گر آن نامهربانم مهربان بی ••• چرا از دیدگانم خون روا بی
اگر دلبر به مو دلدار می‌بو ••• چرا در تن مرا نه دل نه جان بی
در عشق حقیقی که عبارت است از:
عشق به خدا و
محبت الهی و عشق به
اسما و
صفات خداوند، چیزی به نام عشق یک‌جانبه وجود ندارد؛ زیرا:
براساس تحلیل علمی مستند به
آیات و
معارف قرآن، کسی که خدا را می‌شناسد، حتماً او را دوست دارد؛ چون خدا خالق و روزی‌دهنده انسان است و هر انسان با
معرفت، از باب وظیفه‌شناسی هم که شده، باید آفریننده و روزی‌دهنده‌اش را دوست داشته باشد. از سوی دیگر، چون خدا به
ذات خود و به آثار ذات خود محبت دارد، پس معلوم می‌شود که بندگان خود را به عنوان آثار وجودش دوست دارد. (تفصیل این بحث را در منبع ذیل جویا شوید).
از ظواهر برخی آیات به‌آسانی به دست می‌آید، محبت انسان و خداوند، دوطرفه است و هرگز یک‌طرفه نخواهد بود؛ مثلاً در
قرآن فرمود: اگر شما خدا را دوست داشته باشید، خدا شما را دوست می‌دارد.
و نیز فرمود: خدا مردمی را بیاورد که آنها را دوست می‌دارد و آنها نیز خدا را دوست می‌دارند.
و نیز فرمود: «
إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ»».
چه‌گونه می‌توان از عشق یک‌طرفه نجات پیدا کرد؟
در این باره سخن فراوان است و به نظر می‌رسد،
مطالعه کتاب‌های روان‌شناسی مفید است. از جمله
کتاب به نام (عشق هرگز کافی نیست ...)، به
تفصیل و با روش‌های روان‌شناختی، از جنبه‌های مختلف، در این باره بحث کرده که تفصیل مطلب را در خود آن کتاب باید مطالعه کرد؛ اما به طور خلاصه اشاره می‌شود که نویسنده معتقد است؛ یکی از راه‌های نجات از عشق یک‌جانبه آن است که
عاشق تلاش کند که عشق خود را به طرف اظهار نماید و هم‌چنین بکوشد که عشق از حالت شیدایی احساسی، به
محبت و عشق عاقلانه تبدیل شود و از این رهگذر، عشق عمیق‌تر و قوی‌تر براساس تصمیم درست پدید می‌آید و از حالت احساسات و تمایلات زودگذر، بیرون می‌رود. (تفصیل این بحث را در منبع یاد شده جستجو نمایید)
چه زمانی سرخوردگی از
عشق پدید می‌آید و راه پیش‌گیری از آن کدام است؟
به نظر می‌رسد، این بخش از سؤال نیز بیش‌تر مربوط به عشق مجازی به مفهوم شهوانی و حیوانی است؛ لذا از این منظر باید پاسخ داده شود.
اگر انصاف شود از همان ابتدا باید
حق را به مولانا
جلال‌الدین بلخی داد که او عشق را از جنبه‌های مختلف فلسفی، عرفانی، روان‌شناختی بررسی کرده، درباره عشق حیوانی و شهوانی، سخنی بسیار نغزی دارد و می‌گوید:
عشق‌هایی کز پی رنگی بود ••• عشق نبود عاقبت ننگی بود
اما درعین‌حال از باب تحلیل علمی برای کسانی که دچار چنین عشقی کاذب و در واقع پندار می‌شوند و در فکر سرخوردگی و راه‌های پیش‌گیری از آن برمی‌آیند، باید گفت:
اولاً: زمان مشخصی برای پدید آمدن سرخوردگی از عشق (
عشق حیوانی) نمی‌توان معین کرد؛ چون افراد، فرهنگ‌ها، انگیزه‌ها، معرفت معشوق، و صدها عوامل دیگر مطرح است و براساس هر کدام از آنها ممکن است، زمان پدید آمدن سرخوردگی متفاوت باشد؛ چنان‌که یکی از کارشناسان روان‌شناختی می‌گوید: «علل و بروز شیدایی با توجه به نیازهای روانی، امیال و سلیقه‌های اشخاص، متفاوت است؛ ازاین‌رو در‌حالی‌که بعضی‌ها تحت تأثیر معیار متعارف جذابیت و
زیبایی به عشق و شیدایی می‌رسند، دیگران زیر نفوذ یک یا چند عامل منحصر به فرد قرار می‌گیرند، مثلاً جذابیت جسمانی، محرک بسیار قدرتمندی است و با‌این‌حال به هیچ وجه تنها محرک موجود نیست؛ برای بعضی‌ها، خصوصیات اخلاقی و شخصیت اجتماعی، سلوک، مهارت‌های کلامی،
خلق‌و‌خو، معیار عشق و علاقه است و برای جمعی دیگر، صفاتی نظیر تکیه‌گاه بودن و صمیمیت، اهمیت دارد و بالاخره گروهی هم به میزبانی،
قدرت یا قاطعیت اشخاص عشق می‌ورزند.)
برابر این گفته، در عشق‌های حیوانی، ممکن است نیافتن هر یک از عوامل عشق در معشوق، در زمان خاصی سبب سرخوردگی و دلسردی عاشق از معشوق شود؛ مثلاً هر یک از موارد یادشده را وقتی در معشوق نیافت یا فهمید که خیالی و پنداری بوده، معشوق در واقع فاقد آن وصف مورد علاقه عاشق بوده است، ممکن است برای عاشق سرخوردگی ایجاد شود.
ثانیاً: در مورد نحوه جلوگیری از بروز یا به وجود آمدن سرخوردگی از عشق نیز، بحث‌های فراوان وجود دارد.
پروفسور آرون می‌گوید: با اصلاح مهارت‌های ارتباطی و از جمله گوش دادن توأم با علاقه و طرح نظریات منطقی و تشریک مساعی در حل گرفتاری‌های موجود، می‌تواند از بروز سرخوردگی در عشق جلوگیری کند؛ یا مثلاً دو فرد که به هم علاقه و
عشق دارند، برای جلوگیری از سرخوردگی در عشق، باید مشخص کنند که چه معیارها و رفتارهایی می‌تواند عشق و علاقه را هم‌چنان نگه دارد و سردی به وجود نیاورد.
ثالثاً: یکی از بهترین راه‌های جلوگیری از سرخوردگی در عشق، در نظر داشتن و مراعات کردن ملاک‌های معنوی در عشق ورزیدن است؛ مثلاً
انسان اگر به یک پدیده یا به کسی
محبت پیدا کند، باید عشق او براساس محاسن و زیبایی‌های معنوی و اخلاقی و انسانی شکل بگیرد و این چنین عشقی همواره پایدار خواهد بود؛ اما اگر عشق براساس
امیال حیوانی پدید آید یا ملاک‌های مادی مدنظر باشد؛ چون این نوع ملاک زوال‌پذیر و زودگذر است، لذا به اندک چیز، ملاک عاشقی از میان می‌رود و موجبات سرخوردگی از عشق پدید می‌آید.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «عشق یک‌طرفه»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۱/۱۶.
