عاقبت انسان‌ها
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: عاقبت انسان، خلود در جهنم، بهشت.
پرسش: آیا عاقبت همه انسان‌ها ـ به جز کفار، منافقین و مشرکین ـ بهشتی بودن است؟
پاسخ: خلود و جاویدان بودن در
جهنم تنها مخصوص
کفار و
مشرکان معاند نیست، گاهی بعضی
گناهان سر از
کفر و
شرک درمی‌آورد و سرنوشت انسان را همانند سرنوشت کافر و مشرک معاند می‌نماید.
بنابراین براساس فرمایش
شهید مطهری به عنوان نتیجه بحث و پاسخِ پرسش فوق می‌شود گفت: مأل و عاقبت همه انسان‌ها غیر از کفار و
منافقین و مشرکین معاند به سوی
بهشت خواهد بود.
این سؤال سه ضلع دارد، هر کدام از اضلاع آن جداگانه طرح و پاسخ داده می‌شود:
۱. شرط بهشت رفتن چیست؟
۲. موانع بهشت رفتن چیست؟
۳. عاقبت مسلمانی که
گناه می‌کند، چیست؟
اعتقاد به
خداوند و
ایمان به
پیامبر و باور داشتن جانشینان راستین پیامبر و اعتقاد به
معاد و ایمان به تمام ره‌آورد
دین اسلام و
عمل به دستورات و احکام الهی، و پرهیز نمودن از آنچه در
شرع مقدس نهی شده و حرام شمرده شده است، از شروط اساسی بهشت رفتن محسوب می‌شود.
کفر،
شرک،
نفاق و گناه باعث می‌شود که انسان کافر،
مشرک،
منافق و
گناهکار از
نعمت‌های بهشتی محروم شود؛ یعنی اگر کسی
خدا را باور نداشته باشد (کافر) یا برای خداوند شریک قائل شود (مشرک) و یا در ظاهر
مسلمان و در باطن به دین اسلام عقیده نداشته باشد (منافق) و یا
گناه کبیره انجام دهد، لیاقت ندارد که از جایی به نام بهشت که برای بندگان شایسته خدا فراهم شده، استفاده کند.
اما کسانی که به همه
اصول و فروع دین اسلام اعتقاد دارند و به دستورات شرع مقدس
عمل می‌کنند، لکن اهل گناه است و کارهایی که در شرع مقدس
حرام شمرده شده، انجام می‌دهد، آنها اول کیفر
اعمال خود را می‌بینند و مدتی از نعمت‌های بهشت محروم می‌شوند، بعد بر اثر عوامل مختلف از
عذاب نجات یافته و وارد
بهشت خواهند شد.
دوزخ برای اکثر گناهکاران که در آن وارد می‌شوند، جایگاه موقت است، مدت معینی در آن
عذاب می‌شوند؛ پس از پاک شدن از گناه و زدوده شدن زنگ
معصیت، از دوزخ خارج می‌شوند و به بهشت می‌روند.
بیرون آمدن گناهکار از دوزخ به گونه‌های مختلفی است، بعضی تمام ایام محکومیت خود را در دوزخ می‌گذرانند و پس از انقضای مدت مقرر آزاد می‌شوند. گروهی قبل از آن‌که مدت محکومیتشان سپری شود، مشمول
شفاعت واقع شده و آزاد می‌شوند، بعضی مورد
عفو و بخشش خداوند قرار می‌گیرند و در پرتو
رحمت واسعه الهی از دوزخ رهایی می‌یابند، بعضی از آغاز در محلی خارج از محیط
آتش به طور موقت زندانی می‌شوند و سپس آزاد می‌گردند، همه این مسائل براساس روایاتی است که در این زمینه رسیده است.
بنابراین اگر کسی که گرفتار کفر، شرک و نفاق نباشد، ولی اهل
گناه و معصیت باشد، مدتی سزای عمل خویش را در جایی مانند دوزخ می‌بیند، بعد از آن وارد بهشت خواهد شد، چه این‌که افراد غیر
مسلمان اگر براساس قصور (و نه
تقصیر و
عناد با اسلام) دین اسلام را قبول نکرده باشد، ممکن است مورد عفو خداوند قرار گیرد.
اما در اینجا یادآوری چند نکته ضروری است:
چون
بهشت درجات فراوان دارد، هر کسی برابر لیاقت خود می‌تواند از آن درجات و
نعمت‌های بهشتی بهره‌مند شود، و این‌طور نیست که همه مراتب و
درجات بهشت در
اختیار همه کس باشد. پس کسی که در دنیا معصیت کرده باشد، گرچه بعد از چشیدن
عذاب و کیفر گناه خود وارد بهشت خواهد شد، اما هرگز در مرتبه و درجه کسانی نیست که خود را از گناه حفظ کرده و از همان اول وارد بهشت شده‌اند.
نکته دوم: گرچه اهل معصیت اگر در عقایدشان مشکل نداشته باشند، بعد از مدتی از عذاب نجات پیدا می‌کند و از
نعمت بهشت بهره‌مند خواهند شد، اما باید توجه داشت که براساس سخنان بزرگان
اخلاق و
عرفان، بعضی از معصیت‌ها
انسان را از دایره دین‌داران بیرون می‌کند و در زمره کفار و
مشرکین قرار داده و گرفتار دوزخ ابدی می‌نماید.
لذا
امام خمینی در این باره می‌گوید:
اشخاصی که ملکه فاسده و رذیله باطله پیدا کرده‌اند، از قبیل ملکه:
طمع،
حرص،
جدال،
حب مال و جاه و
دنیا و سایر ملکات پست جهنمی است که نمی‌شود تصور کرد، گاهی این ملکات سبب می‌شود که
انسان را مخلد در جهنم کند؛ زیرا که
ایمان را از انسان می‌گیرند؛ مثل
حسد که در روایات صحیحه ما آمده که حسد ایمان را می‌خورد؛ همان‌طور که
آتش، هیزم را می‌خورد و مثل حب دنیا و شرف و مال که دین
مؤمن را از او می‌گیرد. خدا نکند عاقبت معاصی منتهی بشود به ملکات و اخلاق ظلمانی زشت و آنها منتهی شود به رفتن ایمان و مردن انسان با حال کفر.
از این کلام امام راحل (رحمة‌الله‌علیه) که تا اعماق جان انسان نفوذ می‌کند، معلوم می‌شود که
خلود و جاویدان بودن در جهنم تنها مخصوص کفار و مشرکین معاند نیست، گاهی بعضی
گناهان سر از کفر و شرک درمی‌آورد و
سرنوشت انسان را همانند سرنوشت کافر و مشرک معاند می‌نماید.
بنابراین براساس فرمایش
شهید مطهری به عنوان نتیجه بحث و پاسخِ پرسش فوق می‌شود گفت مال و عاقبت همه انسان‌ها غیر از کفار و
منافقین و
مشرکین معاند به سوی
بهشت خواهد بود.
۱. چهل حدیث، امام خمینی، مؤسسه نشر آثار امام سال، ۱۳۷۸ش.
۲. عدل الهی، شهید مطهری، مرتضی، شرکت سهامی انتشار، تهران، ۱۳۵۲ش.
۳. معاد از نظر روح و جسم، ج۳، فلسفی، محمدتقی، هیئت نشر معارف اسلامی.
۴. معادشناسی، سیدمحمدحسین طهرانی، حکمت، قم، ۱۴۰۲ق.
۵. دستغیب، سیدعبدالحسین، معاد، رهنما، تهران.
۶. شیخ عباس قمی، منازل الاخره، ارشاد، تهران.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «عاقبت انسان‌ها»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۰۵/۰۴.
