شرارت و لجبازی کودکان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: کودکان، شرارت، لجبازی.
پرسش: با کودکان شر و لجباز چگونه رفتار کنیم؟
پاسخ:
این رفتارها می‌تواند علت‌های مختلفی داشته باشد که برخی از آن‌ها؛ عبارتند از:
کودک به خاطر نقش‌پذیری زیادی که دارد، زود از دیگران الگوبرداری می‌کند.
برخی شرارت‌ها به خاطر عکس‌العمل در برابر رفتار بزرگترهاست؛ چون آینده‌نگری ندارند، ناشیانه
عمل می‌کنند.
وقتی که
کودکان احساس می‌کنند که زیردست هستند، عقده روانی بی‌توجهی دارند، از خواسته خود محروم شده‌اند، کسی او را به
بازی نمی‌گیرد، نسبت به او بی‌توجه‌اند. در این زمان کودک به خاطر جبران این مسائل از کارهای شیطنت‌آمیز و شرورانه استفاده می‌کند تا جلب توجه کند.
رفتار شرارت‌بار کودک گاهی به خاطر این است که بگوید من نسبت به دیگری یا گذشته‌ام توانمند شده‌ام و یا نسبت به فلانی برتری دارم.
گاهی کودک دوست دارد با
جهان اطراف خود بیش‌تر آشنا شود، به همین خاطر اشیای اطراف را دست‌کاری می‌کند، باز و بسته می‌کند، پرحرفی می‌کند، عکس‌العمل دیگران را می‌سنجد ... و این به خاطر
کنجکاوی اوست، نه به خاطر شرور بودنش.
اگر
شرارت زیاد از حد و طاقت‌فرسا باشد، نیازمند به مراجعه به روان‌پزشک کودکان است.
در بالا به علت‌های مختلف شرارت اشاره کردیم و معلوم شد که شرارت کودکان بیش‌تر جنبه غیر ارادی دارد و برخی موارد علت آن، رفتار نامناسب بزرگترهاست. حال به برخی کارهایی که برای درمان این صفت نیاز است، اشاره می‌کنم.
برای دفع شرارت باید به او
شناخت دهیم، او را از کارش آگاه کنیم و او را نسبت به عاقبت کارش آگاه سازیم.
گاهی اوقات ایجاب می‌کند که برای او وقت بگذاریم، با او بازی کنیم، او را سرگرم کنیم (که اثربخش‌تر از نصیحت‌های مکرر است).
برای او داستان‌هایی بگوییم که دارای نکات اخلاقی مثبت است و به گونه‌ای غیر مستقیم او را نسبت به صفات زشت خودش آگاه سازیم.
در پاره‌ای از وقت‌ها لازم است که او را تنها بگذاریم و نسبت به سروصدا و جیغ‌و‌گریه او عکس‌العملی نشان ندهیم.
لازم به ذکر است که استفاده از دوستان خوب (الگوی مثبت) اثربخشی زیاد دارد (گاهی بچه با یک آفرین یا شکلاتی آرام می‌شود). پس آنچه مهم است این است که دقت کنیم ببینیم علت شرّ بودن از کجاست، از اوست، از ما هست یا از
دوستان او؟
نکته دیگر اینکه
والدین و به ویژه مادر باید در برابر خواسته‌های نامعقول کودک مقاومت کند و تسلیم
گریه و جیغ‌و‌داد او نشود؛ چرا‌که اگر به آن گریه‌ها ترتیب اثر دهد، کودک یاد می‌گیرد که همیشه کار غلط خودش را با گریه و جیغ‌و‌داد پیش ببرد.
لجبازی یعنی سرسختی مقابل دستورات منطقی بزرگ‌ترها، اعلام نارضایتی، گریه و بهانه برای رسیدن به خواسته‌ها و گاهی
اعمال خشونت مثل گاز گرفتن، کتک زدن، به هم زدن وقت خواب و برنامه خوراک، و...
علت‌های لجبازی با علت‌های شرارت و
شیطنت مشابه است (که قبلاً ذکر شد)؛ البته برخی علت‌های دیگر در این‌جا بیان شده است؛ مثل شکست‌های پی‌در‌پی او (در دوستی‌ها، بازی، جلب توجه و رقابت‌ها) بیماری‌های مداوم.
برای برخورد با این امر به سه شیوه اشاره می‌کنیم.
راه‌های درمان لجبازی در کودکان، بدین شرح است:
با احترام گذاشتن به او، هم‌دردی با او، وا داشتن او به بحث دوستانه و پرسیدن از علت کارهایش و در برخی اوقات بی‌اعتنایی.
به او باید روش زندگی کردن را یاد بدهیم. البته قبل از هر چیز خودمان باید برنامه خوبی در
زندگی داشته باشیم و هر روز به گونه‌ای متفاوت و خارج از برنامه
عمل نکنیم و
زبان و عمل ما باید یکی باشد. او را به نسبت جنبه‌های منفی کارش آگاه کنیم. به او مسئولیت واگذار کنیم. او را با دوستان خوبی آشنا کنیم و گاهی لازم است که با اخم به او اخطار دهیم.
در زمانی است که لجبازی او خارج از حد
اعتدال است که باید به روان‌پزشک کودک رجوع کرد. .
در این‌جا چند نکته را بیان می‌کنیم:
بزرگ‌ترها باید از توجه‌های افراطی، تسلیم خواسته شدن، اعمال زور، تنبیه‌پذیری به‌شدت پرهیز کنند.
هیچ‌گاه به
کودک نگویید دوستت نداریم؛ بلکه بگویید این رفتار زشت تو را نمی‌پسندم وگرنه تو برای من عزیز هستی.
انگیزه جرئت در لجبازی بیش‌تر به خاطر روش ناصحیح است. (عدم برنامه‌ریزی تربیتی سالم و بزرگترهاست)
یکی از اصول تغییر در رفتار اصل تدریج است؛ یعنی همان‌گونه که یک صفت زشت به تدریج پدید آمده و قوی شده، همان‌گونه نیز باید آهسته آهسته با اجرای روش‌های مناسب، ضعیف و ضعیف‌تر شود. پس ما باید در برخوردهایمان کمی صبورتر باشیم.
مراقب باشیم بی‌حوصلگی، عدم تحمل،
عصبانیت خودمان را در قالب صفات بد به او نسبت ندهیم. دقت کنیم آیا در حد نیاز او با او بازی کرده‌ایم، داستان برایش گفته‌ایم، خودمان الگوی خوبی بوده‌ایم، او را نسبت به کارهایش نزد دیگران تشویق کرده‌ایم این کار بسیار بسیار مؤثر است.
و در آخر اینکه:
چون که با کودک سروکارت فتاد
پس زبان کودکی باید گشاد
۱. دشواری‌های رفتار کودکان، علی قائمی، انجمن اولیا و مربیان جمهوری اسلامی ایران.
۲. تربیت و بازسازی کودکان، علی قائمی، انتشارات دفتر تبلیغات.
۳. رفتار والدین با فرزندان، محمدعلی سادات، انجمن اولیا و مربیان جمهوری اسلامی ایران.
۴. بینش‌های تربیتی، دکتر محمدرضا شرفی، انتشارات تربیت.
۵. کلیدهای رفتار با نوجوانان، دکتر دن فونتنل، ترجمه مسعود حاجی‌زاده، مؤسسه انتشارات صابرین.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «شرارت و لجبازی کودکان»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۱۲/۰۳.
