• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

شاه نعمت‌الله ولی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


کلیدواژه: شاه نعمت‌الله ولی، تصوف، صوفیه، فرقه نعمت اللهی، کرمان، امیر تیمور، خانقاه.

پرسش: شاه نعمت‌الله ولی که قبرش در شهر ماهان استان کرمان است، که بود؟

پاسخ: شاه نعمت‌الله ولی، مؤسس فرقه نعمت‌اللهی‌ از سادات حسینی بود و نسبش با نوزده واسطه به پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) می‌رسید.


‌
سیدنورالدین نعمت‌الله بن عبدالله بن محمد معروف به شاه (از سده هشتم هجری به بعد اولیای الهی را «شاه» می‌خواندند.) نعمت‌الله ولی
[۱] شیرازی‌، محمدمعصوم، طرائق الحقائق‌، ج۳، ص۱، تهران، سنایی‌، چاپ اول‌، بی‌تا.
[۲] حسینی جلالی، سیدمحمدحسین، فهرس التراث، ج‌۱، ص۷۵۹، قم، دلیل ما، ۱۴۲۲ق.
مؤسس فرقه نعمت‌اللهی
[۳] ریپکا، یان، تاریخ ادبیات ایران از دوران باستان تا قاجاریه، ص۴۰۱، ترجمة شهابی‌، عیسی، تهران، علمی و فرهنگی‌، چاپ اول‌، ۱۳۸۱ش.
[۴] مشکور، محمدجواد، فرهنگ فرق اسلامی، ص۴۴۷، مشهد، آستان قدس رضوی‌، چاپ دوم‌، ۱۳۷۲ش.
از سادات حسینی بود و نسبش با نوزده واسطه به پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) می‌رسید.
[۵] شیروانی‌، زین‌العابدین، ریاض السیاحة، ج‌۱، ص۵۸۳، تهران، سعدی‌، چاپ اول‌، ۱۳۶۱ش.


پدرش، میرعبدالله، از علما و دانشمندان شهر حلب به‌ شمار می‌رفت.
[۶] ولی، شاه نعمت‌الله، دیوان شاه نعمت‌الله ولی، مقدمه، ص۹، کرمان، خانقاه نعمت‌اللهی، چاپ اول، ۱۳۸۰ش.


سید نعمت‌الله ولی در سال ۷۳۰ هـ.ق در شهر حلب متولد شد.

ایشان در سال ۸۳۴ هـ.ق در سن ۱۰۴ سالگی درگذشت.
[۷] حسینی جلالی، سیدمحمدحسین، فهرس التراث، ج‌۱، ص۷۵۹، قم، دلیل ما، ۱۴۲۲ق.


پدر شاه نعمت‌الله ولی در اوانِ کودکی او، از شهر حلب به ناحیه «مَکران» (سرزمینی ساحلی در جنوب شرقی ایران) مهاجرت می‌کند و سید نعمت‌الله، کودکی و جوانی خود را در ایران می‌گذراند. وی در دوران جوانی به فراگیری علوم متداول زمان پرداخت.
[۸] ولی، شاه نعمت‌الله، دیوان شاه نعمت‌الله ولی، مقدمه، ص۹، کرمان، خانقاه نعمت‌اللهی، چاپ اول، ۱۳۸۰ش.


شاه نعمت‌الله قسمتی از عمر خود را با امیر تیمور و پسرش سلطان شاهرخ تیموری معاصر بود.

بقعه وی در ماهان کرمان واقع است.
[۹] قدیانی‌، عباس، فرهنگ جامع تاریخ ایران، ج‌۲، ص۵۱۶، تهران، آرون‌، چاپ ششم‌، ۱۳۸۷ش.


با این‌که امیر تیمور با عرفا و بزرگان تصوف اظهار ارادت می‌نمود، بعد از مدتی، از توقف شاه نعمت‌الله ولی در سمرقند نگران گردید؛ زیرا مریدان زیادی به آستان سید جمع شدند. افرادی به او حسادت ورزیدند و این خبر را به امیر تیمور رساندند. امیر تیمور به توهم آن‌که شاید فتنه‌ای ایجاد شود، کسی نزد سید فرستاد و او را از توقف در سمرقند منع کرد.
[۱۰] راوندی‌، مرتضی، تاریخ اجتماعی ایران، ج‌۳، ص۴۷۲، تهران، نگاه‌، چاپ دوم‌، ۱۳۸۲ش.


شاه نعمت‌الله، در مکتب استادانی (مانند «شیخ رکن‌الدین شیرازی»، «شیخ شمس‌الدین مکی» و «قاضی عضد‌الدین ایجی») علم کلام، بلاغت و فقه را آموخت.

سپس سال‌ها به ریاضت و تصفیه و تزکیه باطن مشغول گردید و به سیر آفاق و انفس پرداخت و در سن ۲۴ سالگی در مکه معظمه از دست شیخ عبدالله یافعی خرقه پوشید و از جمله مریدان او گردید.

شاه نعمت‌الله پس از آن، دست به مسافرت‌های گوناگونی می‌زند. وی از راه مصر، شام و آذربایجان به ماوراءالنهر می‌رود و پس از مدتی اقامت در سمرقند، عاقبت در کرمان رحل‌ اقامت می‌افکند.

در ماهان، خانقاه، باغ و حمّام می‌سازد و بیست و پنج سال باقی‌مانده عمر خود را در ماهان می‌گذراند.

سرانجام در سال ۸۳۴ هـ.ق در ماهان دار فانی را وداع گفت و او را در همان باغ خود در ماهان به خاک می‌سپارند.
[۱۱] ولی، شاه نعمت‌الله، دیوان شاه نعمت‌الله ولی، مقدمه، ص۹، کرمان، خانقاه نعمت‌اللهی، چاپ اول، ۱۳۸۰ش.
[۱۲] حسینی جلالی، سیدمحمدحسین، فهرس التراث، ج‌۱، ص۷۵۹، قم، دلیل ما، ۱۴۲۲ق.


بعدها به دستور سلطان احمدشاه دکنی (پادشاه دکن) بنای باشکوه و بقعه‌ای بر آرامگاه او بنا کردند.
[۱۳] سایکس‌، سرپرسی، تاریخ ایران، ج‌۲، ص۲۲۴ – ۲۲۵، ترجمة فخر داعی گیلانی‌، سیدمحمدتقی، تهران، افسون‌، چاپ هفتم‌، ۱۳۸۰ش.


‌
قرون هشتم و نهم، سیطره افکار و آرای محی‌الدین ابن عربی در تصوف و عرفان است. تقریباً تمام فرقه‌های مختلف تصوف، نظیر نقشبندیه، نوربخشیه و مولویه، مروّج آرای ابن عربی هستند. شاه نعمت‌الله نیز از این قاعده مستثنا نیست و از جمله شارحان مهم نظریه‌های ابن عربی به‌شمار می‌رود. شاه ولی به محی‌الدین ابن عربی به دیده تکریم و احترام می‌نگریست و کتاب «فصوص الحکم» او را از حفظ بود و حتی یکی از مفصل‌ترین رساله‌های خود را به شرح ابیات «فصوص الحکم» اختصاص داده است.

به‌طور کلی می‌توان گفت آثار شاه ولی ـ اعم از منظوم و منثور ـ آیینه تمام‌نمای آرای ابن عربی (نظیر وحدت وجود، انسان کامل، مسئله قطب و ولایت و علم اسرار حروف و نقطه) است.
آثار شاه نعمت‌الله به دو دسته منظوم و منثور تقسیم می‌شوند.

۱۶.۱ - آثار منظوم

مهم‌ترین اثر منظوم شاه ولی، دیوان اشعار اوست که شامل قصاید، غزلیات، قطعات، مثنوی‌ها و رباعیات است که بالغ بر دوازده هزار بیت می‌باشد. بعضی از اشعار و ابیات این دیوان منسوب‌ به اوست. همه آنها از نوع اشعار عرفانی و حاوی اشارات و توضیحات درباره عقاید و افکار متصوفه می‌باشد.

۱۶.۲ - آثار منثور

تعداد رسالات منثور شاه نعمت‌الله را تا پانصد ذکر کرده‌اند؛ البته تاکنون انتساب ۱۱۴ رساله به او مسلم شده است. نثر این رساله‌ها اغلب مشکل و پیچیده است و اکثراً از ویژگی‌های نثر قرن هشتم و نهم برخوردار است.
[۱۴] ولی، شاه نعمت‌الله، دیوان شاه نعمت‌الله ولی، مقدمه، ص۱۰-۱۱، کرمان، خانقاه نعمت‌اللهی، چاپ اول، ۱۳۸۰ش.


۱. ↑ شیرازی‌، محمدمعصوم، طرائق الحقائق‌، ج۳، ص۱، تهران، سنایی‌، چاپ اول‌، بی‌تا.
۲. ↑ حسینی جلالی، سیدمحمدحسین، فهرس التراث، ج‌۱، ص۷۵۹، قم، دلیل ما، ۱۴۲۲ق.
۳. ↑ ریپکا، یان، تاریخ ادبیات ایران از دوران باستان تا قاجاریه، ص۴۰۱، ترجمة شهابی‌، عیسی، تهران، علمی و فرهنگی‌، چاپ اول‌، ۱۳۸۱ش.
۴. ↑ مشکور، محمدجواد، فرهنگ فرق اسلامی، ص۴۴۷، مشهد، آستان قدس رضوی‌، چاپ دوم‌، ۱۳۷۲ش.
۵. ↑ شیروانی‌، زین‌العابدین، ریاض السیاحة، ج‌۱، ص۵۸۳، تهران، سعدی‌، چاپ اول‌، ۱۳۶۱ش.
۶. ↑ ولی، شاه نعمت‌الله، دیوان شاه نعمت‌الله ولی، مقدمه، ص۹، کرمان، خانقاه نعمت‌اللهی، چاپ اول، ۱۳۸۰ش.
۷. ↑ حسینی جلالی، سیدمحمدحسین، فهرس التراث، ج‌۱، ص۷۵۹، قم، دلیل ما، ۱۴۲۲ق.
۸. ↑ ولی، شاه نعمت‌الله، دیوان شاه نعمت‌الله ولی، مقدمه، ص۹، کرمان، خانقاه نعمت‌اللهی، چاپ اول، ۱۳۸۰ش.
۹. ↑ قدیانی‌، عباس، فرهنگ جامع تاریخ ایران، ج‌۲، ص۵۱۶، تهران، آرون‌، چاپ ششم‌، ۱۳۸۷ش.
۱۰. ↑ راوندی‌، مرتضی، تاریخ اجتماعی ایران، ج‌۳، ص۴۷۲، تهران، نگاه‌، چاپ دوم‌، ۱۳۸۲ش.
۱۱. ↑ ولی، شاه نعمت‌الله، دیوان شاه نعمت‌الله ولی، مقدمه، ص۹، کرمان، خانقاه نعمت‌اللهی، چاپ اول، ۱۳۸۰ش.
۱۲. ↑ حسینی جلالی، سیدمحمدحسین، فهرس التراث، ج‌۱، ص۷۵۹، قم، دلیل ما، ۱۴۲۲ق.
۱۳. ↑ سایکس‌، سرپرسی، تاریخ ایران، ج‌۲، ص۲۲۴ – ۲۲۵، ترجمة فخر داعی گیلانی‌، سیدمحمدتقی، تهران، افسون‌، چاپ هفتم‌، ۱۳۸۰ش.
۱۴. ↑ ولی، شاه نعمت‌الله، دیوان شاه نعمت‌الله ولی، مقدمه، ص۱۰-۱۱، کرمان، خانقاه نعمت‌اللهی، چاپ اول، ۱۳۸۰ش.


پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «شاه نعمت‌الله ولی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۰۵/۲۹.    



جعبه ابزار