شان نزول آیه 43 سوره نساء
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: شان نزول،
سوره نساء،
شراب.
پرسش: شان نزول آیه ۴۳ سوره نساء را بیان نمایید؟
پاسخ اجمالی: طبق نظر برخی مفسران این آیه قبل از تحریم شراب نازل شده است و در شأن نزول آن سه نظریه وجود دارد: ماجرای دعای
عمر، مهمانی مردی از
انصار، و یا مهمانی
عبدالرحمن بن عوف.
آیاتی که به بیان مسئله شراب پرداخته‌اند پنج دسته است و اگر این پنج دسته را کنار هم قرار دهیم، این معنا به دست می‌آید که این آیات به ترتیب زیر نازل شده‌اند:
«تَتَّخِذُونَ مِنْهُ سَکراً وَ رِزْقاً حَسَناً».
«قُلْ اِنَّما حَرَّمَ رَبِّی الْفَواحِشَ ما ظَهَرَ مِنْها وَ ما بَطَنَ وَ الْاِثْمَ».
«یا اَیهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَقْرَبُوا الصَّلاةَ وَ اَنْتُمْ سُکاری حَتَّی تَعْلَمُوا ما تَقُولُونَ...» .
«یسْئَلُونَک عَنِ الْخَمْرِ وَ الْمَیسِرِ قُلْ فِیهِما اِثْمٌ کبِیرٌ وَ مَنافِعُ لِلنَّاسِ وَ اِثْمُهُما اَکبَرُ مِنْ نَفْعِهِما».
«یا اَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا اِنَّمَا الْخَمْرُ وَ الْمَیسِرُ وَ الْاَنْصابُ وَ الْاَزْلامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّیطانِ فَاجْتَنِبُوهُ».
بنابر این، آیه مورد پرسش که معنایش آن است: «ای کسانی که ایمان آورده‌اید، در حال مستی به
نماز نزدیک نشوید تا بدانید که چه می‌گویید»، قبل از تحریم شراب نازل شده بود.
با توجه به این مقدمه، باید گفت که در تفاسیر شیعه و اهل‌سنت، شان نزول‌های متعددی برای این آیه ذکر شده است:
عمر
دعا می‌کرد که
خدا در مورد نوشیدن شراب توضیح بیشتری ارائه کند تا او تکلیف خود را بداند. هنگامی که آیه (یسْئَلُونَک عَنِ الْخَمْرِ وَ الْمَیسِرِ) نازل شد،
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) این آیه را برای عمر قرائت کرد، او به دعای خود ادامه داد و گفت: خدایا! توضیح بیشتری بده! تا این‌که آیه «یا اَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَقْرَبُوا الصَّلاةَ وَ اَنْتُمْ سُکاری» نازل شد، پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) آن را نیز بر او خواند، عمر باز به دعای خود ادامه داده و توضیح بیشتری می‌خواست! تا این‌که
سوره مائده که صراحت فوق العاده‌ای در این موضوع دارد، نازل گردید، هنگامی که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) آیه را بر او خواند، گفت: «انتهینا، انتهینا» یعنی دیگر از این پس از نوشیدن شراب خودداری می‌کنیم!
قبل از تحریم شراب در اسلام مردی از
انصار غذایی تهیه کرده بود و افرادی را دعوت کرد. آنها علاوه بر صرف غذا، شراب نیز نوشیدند. هنگامی که مغز آنها از شراب گرم شد، شروع به ذکر افتخارات خود کردند، کار بالا گرفت. یکی از آنها استخوان شتری را برداشت و بر بینی
سعد بن وقاص کوبید و آن‌را شکافت. او خدمت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) رسید و ماجرا را عرض کرد و در این هنگام بود که آیه فوق نازل شد.
عبدالرحمن بن عوف غذا و شرابی را آماده کرد و جمعی از اصحاب را دعوت نمود و از آن خوردند. هنگام نماز مغرب یکی از آنها به نماز ایستاد، اما
سوره کافرون را غلط خواند؛ لذا این آیه نازل گردید.
گفتنی است که تنها در برخی از منابع اهل‌سنت گزارش شده است که فردی که نماز را به اشتباه خواند،
امام علی (علیه‌السّلام) بود، اما از نظر ما (حتی اگر هنوز حکم به حرمت شراب نیز نازل نشده بود) این موضوع، قابل پذیرش نیست؛ زیرا ما پیامبران و معصومان را برتر از آن می‌دانیم که خود را در هیچ زمانی به شراب آلوده باشند.
در روایات متعددی که در کتب فریقین آمده، آیه فوق به «مستی خواب» تفسیر شده است؛ یعنی در حالی‌که هنوز کاملاً از خواب بیدار نشده‌اید، شروع به خواندن نماز نکنید تا این‌که بدانید چه می‌گویید.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «شان نزول آیه ۴۳ سوره نساء» تاریخ بازیابی۱۳۹۹/۹/۲۴.
