سبک‌شناسی حدیث
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: حدیث ،
سبک‌شناسی ، شیعه.
پرسش: سبک‌شناسی حدیث
شیعه به چه شیوه‌ای بوده است؟
پاسخ:
سبک در اصطلاح
ادبیات ، عبارت است از روش خاص ادراک و بیان
افکار به‌وسیله ترکیب کلمات و انتخاب الفاظ و طرز تعبیر.
احادیثی که صحت انتساب آنها به معصومین ثابت است، مشتمل بر بدیع‌ترین کلمات و رساترین عبارات و جامع‌ترین معانی می‌باشند؛ به‌طوری‌که هر‌گونه کم و زیاد یا تغییری در آنها واقع شود، سبک خاص بر هم می‌خورد، و ناقدان
حدیث که با الفاظ و معانی آن کاملا مأنوس هستند، وقوع تصحیف یا
تحریف را گوشزد می‌کنند؛ چنان‌که در کلمات مرحوم
علامه مجلسی راجع به بعضی
احادیث و ادعیه مشاهده می‌شود.
یامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ فرموده است: «من فصیح‌ترین
عرب هستم ...»
و نیز فرموده: «جوامع کلم به من داده شده است».
و حضرت
امیرالمؤمنی ن علی ـ علیه‌السلام ـ فرموده: «و ما (خاندان رسالت) امیران سخن هستیم، و ریشه‌های آن در ما نفوذ کرده و شاخه‌های آن بر ما گسترده شده است».
علامه مجلسی درباره
فصاحت رسول خدا ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ فرموده است: «آنچه از خطبه‌ها و جوامع کلم از آن حضرت نقل شده است، هیچ انس و جنی نمی‌تواند همانند آن سخن بگوید، و آن فراتر از توان انسان و فروتر از
کلام خدای رحمان است»؛
چنان‌که علاء‌الدین قوشچی حنفی گوید: «بلغاء گفته‌اند: سخن علی ـ علیه‌السلام ـ فروتر از کلام خالق اما فراتر از سخن مخلوق است».
و سعد‌الدین تفتازانی استاد
علم بلاغت چنین گفته است: «به
شهادت نهج‌البلاغه ، زبان علی ـ علیه‌السلام ـ از زبان هر گوینده دیگر فصیح‌تر است».
آهنگ دل‌نشین کلمات، و
سجع دل‌پذیر و دور از تکلف جملات و معانی بلند عبارات، سبکی خاص به
احادیث معصومین ـ علیهم‌السلام ـ بخشیده، و نورانیت سخنان ایشان، چشم و دل عموم صاحب‌نظران را تسخیر کرده است؛ به‌طوری‌که در امتداد
تاریخ مورد توجه کامل دانشوران و شاعران و سخنوران بوده و هست، و صدها کتاب و رساله از مجموعه سخنان ایشان و شرح و تفسیر و ترجمه و تضمین آنها پرداخته‌اند. نمونه‌هایی از این مجموعه‌ها که بین خاص و عام رواج یافته و به سمع و نظر هر دوست و دشمن رسیده، عبارت است از:
۱. شهاب الاخبار، تألیف قاضی قضاعی، مشتمل بر قسمتی از سخنان نغز و حکمت‌آمیز
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله؛
۲. نهج‌البلاغه، گردآوری و گزینش، سید‌شریف رضی، که بخشی از خطبه‌ها و نامه‌ها و
کلمات قصار مولای متقیان حضرت
علی بن ابی‌طالب ـ علیه‌السلام ـ را دربرگرفته است، و نیز مستدرکات آنها؛
۳.
صحیفه سجادیه ، قسمتی از ادعیه امام چهارم حضرت
زین‌العابدین علیه‌السلام؛
۴).
غرر الحکم و درر الکلم ، تألیف آمدی.
شیوه گفتار در احادیث معصومین ـ علیهم‌السلام ـ جمع بین زیبایی و شیوایی
الفاظ و کثرت معانی، و انسجام آنها با
روح هدف و روش ایشان است؛
چنان‌که در خود احادیث بیان شده است، از
امام صادق ـ علیه‌السلام ـ آمده است: «
حدیث ما را
اعراب نهید (صحیح تلفظ کنید و درست بنویسید)؛ زیرا که ما خاندان، مردمی
فصیح هستیم».
چنان‌که از همان حضرت روایت شده که فرمود: «از شما کسی
فقیه به‌شمار نیاید؛ مگر اینکه گوشه‌ها (اشاره‌ها و کنایه‌های) کلام ما را بداند، و همانا سخنی از سخنان ما بر هفتاد‌گونه بر‌می‌آید، که از عهده تمام آنها بر‌می‌آییم».
منبع: دایرة المعارف تشیع، ج ۶، ص ۱۴۸.
پایگاه حدیث نت.
