روش مناسب در برابر اشتباهات عبادی پدر و مادر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه:احسان به پدر و مادر، احسان مالی، گفتاری و رفتاری، بینش توحیدی، اصل وسع، اصل تدریج.
پرسش: پدر و مادری که سنی از آن‌ها گذشته و بعضی از
اعمال خود (مانند نماز) را غلط انجام می‌دهند، چگونه می‌توان آن‌ها را راهنمایی کرد؟ در حالی که شاید به خاطر مداومت بر اشتباه و ملکه شدن آن احتمال کمی برای برطرف کردن آن وجود داشته باشد؟
پاسخ:
خداوند در
قرآن شریف
احسان به پدر و مادر را در
آیات متعددی بر فرزندان لازم شمرده است.
خدا را شاکریم که با رعایت حریم پدر و مادرتان درصدد تعالی و تکامل آن‌ها هستید.
احسان به پدر و مادر مصادیق مختلفی دارد؛ از جمله آن، احسان مالی، گفتاری و رفتاری است؛
به ویژه در زمانی که آن‌ها پس از یک عمر زحمت خالصانه از لحاظ جسمی و روحی به میوه دل خودشان نیازمندند. بنابراین طبق فرمایش قرآن و
اهل بیت (علیهم‌السلام) ما باید با دقت مراقب نیازهای (مالی، عاطفی، دینی و...) آن‌ها باشیم. در ذیل به نکاتی اشاره می‌کنیم که ان‌شاء‌الله مفید واقع خواهد شد.
نکته اول: همانگونه که اشاره شد یکی از مصادیق
احسان مورد نظر قرآن به پدر مادر (و بالوالدین احساناً)
احسان کلامی و رفتاری است؛ یعنی در بیان مسئله و تصحیح اشتباهات آن‌ها باید نهایت ادب و ظرافت را به کار بست؛ چراکه گاهی عدم دقت در ارائه مطلب باعث
انکار یا بی‌اعتنایی به آن از طرف مقابل خواهد شد؛ پس در بیان نکات دینی و... باید دقت داشت که حریم و شخصیت آن‌ها شکسته نشود. صدایمان را بر آن‌ها بالا نبریم، نگوییم: چند بار این را تکرار کنم! ؟ بیان نداریم که خدا این اعمال را قبول نمی‌کند؛ بلکه به شیوه غیر مستقیم
عمل کنیم (توجه به نکات تربیتی در داستان وضوی
امام حسن و
حسین (علیهما‌السلام) و
قضاوت پیرمرد به ما کمک خواهد کرد که چگونه می‌توان با ملایمت، حفظ ادب و احترام دیگران را به
حق کشانید.
نکته دوم: مسلماً
فرهنگ،
اقتصاد و امکانات در رشد فرهنگی، دینی، و... انسان‌ها مؤثر است. گاهی با پدران و مادرانمان که گفت‌و‌گو می‌کنیم، می‌یابیم که کوله‌باری از زحمت‌های روزگار را به دوش کشیده‌اند و هر آلبوم خاطرات دلشان پر است از تصاویر ایام مشقت‌بار
زندگی،
صبر و دویدن‌ها و نبودن امکانات رفاهی و فرهنگی و الگوی مناسب؛ با این وصف نباید انتظار داشت که آن‌ها تمام و
کمال از هر نظری باشند؛ چراکه هر انسانی بالاخره از جهاتی دارای
نقص است؛ پس باید آن‌ها را با همان ویژگی‌هایشان پذیرفت و با شیوه صحیح به آن‌ها کمک کرد.
نکته سوم: مَثَل قدیمی‌ای می‌گوید: چشمه باید خودش بجوشد. آری گاهی انسان به خاطر ضعف بینش توحیدی از مسائل و احکام خود غافل است. اگر به شکل سلسله‌وار (کم و مداوم) انسان با مباحث اعتقادی مثل
معاد،
توحید،
اعجاز،
نبوت و... آشنا گردد، خود به خود نسبت به
تکالیف الهی دقت بیشتری می‌کند و مراقب است که آن را به بهترین نحو انجام دهد. پس به جای اینکه دائماً بگوییم این‌جا مشکل داری، باید بینش‌دهی کنیم تا خود اصرار کند که کمکم کنید مسائل شرعی خودم را
اصلاح کنم.
نکته چهارم: اگر انسانی واقعاً سستی و تنبلی نکند و دنبال آموزش مسائل خود مثل
نماز و... باشد، ولی هر کاری بکند، بهتر از آن نتواند انجام دهد، نباید نگران بود؛ چراکه
خداوند هرگز در دینش ما را به تکالیفی مجبور نمی‌کند که از طاقت ما بیرون باشد و این یعنی اصل وسع که یکی از اصول دقیق تربیت دینی است؛ یعنی باید
انسان تلاش خودش را انجام بدهد، اما آگاه باشد که خدا انسان را به تکالیفی که بیرون از توان باشد،
مکلف نکرده است.
نکته پنجم: از نظر شرعی در
توضیح المسائل حکم این افراد چنین است:
أ. اگر می‌تواند نماز خود را تصحیح کند و یاد بگیرد، اگر وقت نماز تنگ نباشد لازم است که یاد بگیرد و اگر وقت تنگ است تا آنجایی که امکان دارد، نمازش را به
جماعت بخواند.
ب. اگر به هیچ قسم نمی‌تواند صحیح آن را یاد بگیرد، به هر طوری که می‌تواند بخواند و بهتر است که در این صورت نمازش را با جماعت بخواند؛ البته اگر در مشقت و سختی زیاد نمی‌افتد.
طبق مطالب فوق باید شما وضعیت والدین گرامی خود را بسنجید و بهترین شیوه را برای آن‌ها انتخاب کنید. لازم به ذکر است که ما نباید خارج از حد
شرع سخت‌گیری کنیم؛ چراکه کسی که نمی‌تواند نمازش را صحیح کند (به هیچ وجهی) همانگونه که می‌خواند، مورد
رضایت و نظر خداست. گاهی انسان‌ها به خاطر
غفلت از این موضوع نسبت به افرادی که توانایی تصحیح ندارند،
فخرفروشی می‌کنند و دائماً آن‌ها را
تحقیر می‌کنند که نمازت را درست کن و... این افراد غافل‌اند که
اعمال آن‌هاست که مورد
رضایت خداوند نیست.
«و آخرین نکته دقیق اینکه در تغییر رفتار و
عادت باید به یک اصل مهم تربیتی یعنی اصل تدریج دقت داشت؛ یعنی همانگونه که یک صفت اشتباه به تدریج ملکه انسان می‌شود، تغییر یا تعدیل آن نیز نیاز به زمان و
استمرار در توجه دارد»؛
به همین خاطر
صبر و تحمل بیشتری از شما می‌طلبد.
۱. توضیح المسائل، باب نماز، قرائت.
۲. اخلاق در قرآن، استاد مصباح، ج۳، مؤسسه امام خمینی (رحمة‌الله‌علیه).
۳. سیری در مسائل خانواده، حبیب الله طاهری، شرکت چاپ و نشر بین‌الملل، ج۱.
۴. قرآن و تبلیغ، محسن قرائتی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «رفتار مناسب در برابر اشتباهات عبادی پدر و مادر»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۱۰/۱۶.
