• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

رهبری ائمه و نظم شریعت

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


کلیدواژه: اطاعت، اهل بیت، موجب، نظم، شریعت، خطبه فدکیه، تفرقه، وحدت.

پرسش: حضرت زهرا در خطبه فدکیه می‌فرماید: «اطاعت از ما (اهل بیت) نظم شریعت، و رهبری ما ایمنی از تفرقه و پراکندگی را به دنبال دارد». این مسئله چگونه قابل اثبات است؟ یعنی چگونه رهبری ائمه (علیه‌السّلام) نظم شریعت را به دنبال دارد و باعث جلوگیری از تفرقه می‌شود؟

پاسخ: این دو فقره در خطبه، در حقیقت بیان‌گر یک مضمون‌اند و آن این که نظام و بقای آیین و شریعت اسلامی و مصون بودن از تفرقه و پراکندگی، در گرو پیروی از رهبری اهل بیت (علیه‌السّلام) است.


قبل از بیان هر سخنی، باید گفت موضوعی که مورد پرسش قرار گرفته، دو جمله از خطبه‌های معروف حضرت فاطمۀ زهرا (سلام‌الله‌علیهم) دختر گرامی پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) است که به خطبه فدکیه معروف است. این خطبه زمانی ایراد شد که به حضرت فاطمه خبر رسید خلیفه اول و دوم تصمیم گرفتند فدک را از وی بازپس بگیرند.
[۱] ابن ابی طاهر، احمد، بلاغات النساء، ص۲۳-۳۱، الشریف الرضی، قم، چاپ اول، بی تا.
[۲] طبری آملی صغیر، محمد بن جریر بن رستم، دلائل الامامة، ص۱۰۹ – ۱۲۵، بعثت، قم، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.    
[۳] عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، تحقیق، رسولی محلاتی، سید هاشم، ج۱، ص۴۵۰، انتشارات اسماعیلیان، قم، چاپ چهارم، ۱۴۱۵ق.    
این خطبه در منابع روایی و تاریخی با سندهای مختلف و اندک تفاوت در متن، از طریق شیعه و اهل سنت نقل شده است.
[۴] جوهری بصری، احمد بن عبد العزیز، السقیفة و فدک، محقق و مصحح، امینی، محمد هادی، ص۱۳۷-۱۴۵، مکتبة نینوی الحدیثة، تهران، بی تا.    
[۵] طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، ج۱، ص۹۷-۱۰۸، محقق و مصحح، خرسان، محمدباقر، نشر مرتضی، مشهد، چاپ اول، ۱۴۰۳ق.
[۶] ابن ابی طاهر، احمد، بلاغات النساء، ص۲۶-۳۱.
[۷] ابن حاتم شامی، جمال الدین یوسف، الدر النظیم فی مناقب الائمة اللهامیم، ص۴۶۵-۴۷۸، مؤسسه نشر اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۲۰ق.    

حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیهم) در این خطبه پس از حمد و ثنای خداوند، بیان نعمت‌های الاهی، فلسفه آفریننش و فلسفه احکام الاهی می‌فرماید:

«و طاعتنا نظاما للملة»؛
[۸] جوهری بصری، احمد بن عبد العزیز، السقیفة و فدک، ص۱۳۹.    
[۹] طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، ج۱، ص۹۹.
و اطاعت از ما اهل بیت نظم آیین و شریعت را به دنبال دارد.
این جمله و جمله بعدی عطف بر «فجعل الله الایمان...» است که در همین خطبه آمده است. بنابر این، معنایش این گونه است: خداوند اطاعت از ما اهل بیت را موجب نظم شریعت قرار داد.
روشن است که اطاعت از اهل بیت (علیه‌السّلام) سبب نظم شریعت می‌شود؛ چرا که تمام مردم اطراف محور دین جمع می‌شوند و آن محور توسط امامی که عالم‌ترین و با تقواترین و جامع همه کمالات است، تبیین می‌شود. اهل بیت (علیه‌السّلام) نسبت به دین از دیگران آگاه‌ترند و به حقایق قرآن آشناتر؛ زیرا علم آنان به مبدا وحی متصل است و به طور طبیعی هماهنگی امور دینی در اطاعت از آنان خواهد بود.

«و امامتنا امانا من الفرقة للفرقة »؛ و رهبری ما را سبب ایمنی از تفرقه و پراکندگی قرار داد.
در این جا حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیهم) مسئله امامت را بیان کرده‌اند و به خلیفه و مردم تذکر داده‌اند که امامت و جانشینی پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) از آن ما است، و خدا آن را برای جلوگیری از تفرقه مردم و جمع شدن دور یک محور قرار داده است. به بیان دیگر، خدای متعال امامت را قرار داده، تا این که امت اسلام متفرق نشوند و هر کدام به یک طرف نروند، محوری که عقل نیز آن را پذیرفته است. وقتی که شخصی از هر جهت؛ از جهت علم، تقوا، تدبیر، عدالت، ارتباط با خدا و... بر دیگران رجحان داشته باشد، طبعا همه باید به سراغ او بروند، وقتی چنین شد، بنابر این تفرقه و پراکندگی به وجود نخواهد آمد.

۳.۱ - حدیث ثقلین

این سخن الهام گرفته از حدیث ثقلین است که دختر رسول گرامی اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) آن را در خطبه فدکیه مطرح می‌کند. آن جا که پیامبر گرامی اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌فرماید؛ اگر بعد از من قرآن و اهل بیت (علیه‌السّلام) را الگو قرار دهید و از آنها پیروی نمایید، هرگز دچار گمراهی، ضلالت و تفرقه نخواهید شد.
این دو فقره، در حقیقت بیان گر یک مضمون‌اند و آن این که نظام و بقای آیین و شریعت اسلامی و مصون بودن از تفرقه و پراکندگی، در گرو پیروی از رهبری اهل بیت (علیه‌السّلام) است.

البته گفتنی است که برخی،
[۱۰] حسینی زنجانی، سید عزالدین، شرح خطبه حضرت زهرا ، ص۳۶۵، بوستان کتاب، قم، چاپ دهم، ۱۳۸۷ش.
در این جا «ملت» را به «امت» معنا کرده‌اند که منافاتی با آنچه ما بیان کرده‌ایم ندارد. بدیهی است که هر جامعه‌ای برای نظام و بقا باید دارای قطب فکری باشد که در راس هرم بتواند تمام افکار و نظرها را به خود جذب کند و خلا موجود را از این ناحیه بر طرف کند که در این صورت زمینه‌ای برای اختلاف باقی نمی‌ماند.
شریعت و جامعه اسلامی نیز برای ایمن ماندن از هر گونه اختلاف و پراکندگی در تمام ابعاد، پبروی از اهل بیت و اطاعت از آن بزرگوران را می‌طلبد؛ چراکه آنان با اتصالی که به منبع وحیانی و عالم غیب دارند، جواب‌گوی رشد افکار بشری در هر تمام زمینه‌ها، از اقتصاد گرفته تا سیاست، حقوق و... هستند.

۱. ↑ ابن ابی طاهر، احمد، بلاغات النساء، ص۲۳-۳۱، الشریف الرضی، قم، چاپ اول، بی تا.
۲. ↑ طبری آملی صغیر، محمد بن جریر بن رستم، دلائل الامامة، ص۱۰۹ – ۱۲۵، بعثت، قم، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.    
۳. ↑ عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، تحقیق، رسولی محلاتی، سید هاشم، ج۱، ص۴۵۰، انتشارات اسماعیلیان، قم، چاپ چهارم، ۱۴۱۵ق.    
۴. ↑ جوهری بصری، احمد بن عبد العزیز، السقیفة و فدک، محقق و مصحح، امینی، محمد هادی، ص۱۳۷-۱۴۵، مکتبة نینوی الحدیثة، تهران، بی تا.    
۵. ↑ طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، ج۱، ص۹۷-۱۰۸، محقق و مصحح، خرسان، محمدباقر، نشر مرتضی، مشهد، چاپ اول، ۱۴۰۳ق.
۶. ↑ ابن ابی طاهر، احمد، بلاغات النساء، ص۲۶-۳۱.
۷. ↑ ابن حاتم شامی، جمال الدین یوسف، الدر النظیم فی مناقب الائمة اللهامیم، ص۴۶۵-۴۷۸، مؤسسه نشر اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۲۰ق.    
۸. ↑ جوهری بصری، احمد بن عبد العزیز، السقیفة و فدک، ص۱۳۹.    
۹. ↑ طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، ج۱، ص۹۹.
۱۰. ↑ حسینی زنجانی، سید عزالدین، شرح خطبه حضرت زهرا ، ص۳۶۵، بوستان کتاب، قم، چاپ دهم، ۱۳۸۷ش.


پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «رهبری ائمه و نظم شریعت»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱/۲۹.    



جعبه ابزار