• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

رفتار مناسب با پدر و مادر

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: احترام به پدر و مادر، رفتار مناسب، قدردانی، تغییر رفتار.

پرسش: من رفتار بسیار نامناسبی با والدین دارم و گاهی از این موضوع ناراحت می‌شوم. چه کار کنم تا رفتارم به مرور اصلاح گردد؟ گاهی خیلی صبر می‌کنم؛ ولی آن‌ها اصلاً ملاحظه مرا نمی‌کنند گاهی بی‌مورد بر سر کاری که بر عهده دیگران بوده، با من دعوا می‌کنند و حرف زور می‌زنند و جلوی دیگران مرا خراب می‌کنند، رفتار من چه‌گونه باید باشد؟

پاسخ:




پدر و مادر زحمت‌های زیادی برای ما متحمل شده‌اند، قرآن مجید در مورد احترام به آن‌ها خیلی سفارش کرده و حتی سپاس‌گزاری از آن‌ها را بعد از دستور به شکرگزاری به درگاه خداوند بزرگ قرار داده است. شما اهمیت احترام به پدر و مادر را می‌دانید و از سوی دیگر به عنوان عضوی از خانواده، نیازها، توقعات و انتظاراتی دارید که ممکن است به دلایلی برآورده نشود و موجبات عصبانیت شما را فراهم سازد و رفتارهایی را انجام دهید که با وظایف و تکالیفتان منافات داشته باشد. این دو مطلب شما را در یک موقعیت سخت قرار می‌دهد؛ اما توجه داشته باشید همین که مسئله را یافته‌اید و به فکر حل آن برآمده‌اید؛ یعنی این‌که قدمی به موفقیت در این موضوع نزدیک شده‌اید.


اما سؤال مهمی در این‌جا مطرح است که در این وضعیت چه‌گونه در کنار والدین زندگی کنیم، به شکلی که زندگی بر ما زهرآگین نباشد؛ درعین‌حال به وظایف خود نیز عمل کرده باشیم؟ الگویی که در زیر آمده، یاریگر شما خواهد بود:

۲.۱ - اهمیت تغییر رفتار

به هر مقدار که می‌توانید با روش‌های مناسب تغییر رفتار و مطابق با قواعد اخلاقی، رفتار خود و اطرافیان خود را تغییر دهید. معطل نمانید؛ زیرا تغییر منجر به خوب شدن حال شما می‌شود؛ البته ممکن است به دلایل زیادی تغییر رفتارهای والدین شما امکان‌پذیر نباشد؛ اما با صبر و حوصله و به کار بردن راهکارهایی مانند راهکارهای زیر در بلندمدت احتمالاً تغییر می‌کنند:

۲.۱.۱ - امتیاز دادن به والدین

با امتیاز دادن به آن‌ها (مثل احترام قابل توجه، انجام کارهای آنان) اصطلاحاً خود را در دلشان جا کنید؛

۲.۱.۲ - سکوت در برابر توهین‌ها

در برابر توهین‌ها سکوت اختیار کنید و هیچ عکس‌العملی نشان ندهید، اما به محض دیدن برخوردی مناسب امتیاز‌دهی را شروع کنید؛ یعنی از روی خوش آن‌ها قدردانی نمایید.
و راهکارهایی از این قبیل. اما اگر این‌ها مؤثر واقع نشدند چه؟

۲.۲ - دوری از موقعیت‌های رنج‌آور

از موقعیت‌هایی که آن‌ها برای شما رنج‌آور می‌شوند، اجتناب کنید؛ زیرا شما در مرحله قبل به طور کامل نتوانستید آن‌ها را تغییر دهید و طبیعی است که چنین اتفاقی هم نیفتد؛ اما می‌خواهید آرامش داشته باشید. بنابراین زمانی که شروع به پرخاشگری می‌کنند، صحنه را ترک کنید.
اما می‌دانیم که همه چیز با رعایت این نکته نیز درست نمی‌شود. بنابراین به مرحله سوم توجه عمیقی داشته باشید:

۲.۳ - نگاه به دوردست‌ها

در این مرحله یاد می‌گیریم که نقطه دیدمان را کمی دورتر ببریم. به امثال این مفاهیم دقیقاً بیندیشید:
آیا همه چیز و همه جا باید مطابق میل من باشد؟
آیا این وضعیت تا آخر عمرم ادامه دارد یا این‌که «و این نیز می‌گذرد»؟
بنابراین شما موقعیت‌های جدیدی را در زندگی‌تان تجربه خواهید کرد که با امروزتان متفاوت خواهد بود، مستقل می‌شوید و افق‌های جدید زندگی را می‌بینید. رفتارهای ناخوش‌آیند دیگران به چه میزان می‌توانند آینده‌ای روشن را برای شما تیره و تار سازند؟
با این دیدگاه در برابر برخوردهای نامطلوب والدین، رفتار حاکی از احترام خواهید داشت و از سر مِهر با آنان برخورد می‌کنید تا علاوه بر این‌که به وظیفه خود عمل کرده باشید و زمینه را برای تغییر در رفتار آن‌ها و تغییر در حال خودتان فراهم سازید. حال به نظر می‌رسد در این مرحله بتوانید با این داستان واقعی ارتباط برقرار کنید:

۲.۳.۱ - بیان یک داستان

مردی در زمان پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) مادری بسیار پیر داشت و او را به حج برد. یکی از عبادت‌های حج این است که هفت دور، دورِ کعبه (خانه خدا) طواف نمایید. او مادرش ـ که قدرت راه رفتن نداشت ـ را به دوش گرفت و طواف می‌کرد. در همان میان پیامبر اکرم (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) را دید. او که خیال می‌کرد، محبت بزرگی به مادرش نموده، با خرسندی از حضرت (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) پرسید که آیا حق مادرم را به‌جا آوردم؟ حضرت (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) فرمودند: نه حتی یکی از ناله‌های او را هنگام تولدت جبران نکرده‌ای.


از آن‌جا که سؤال شما شامل این مطلب بود که چه‌گونه رفتار نامناسب خود را اصلاح کنید، در ابتدا روش‌هایی برای اصلاح و تغییر رفتار بیان می‌نماییم و سپس رفتارهای مناسب و پسندیده با پدر و مادر را برمی‌شماریم.

۳.۱ - کسب آگاهی

برای تغییر هر رفتاری باید آگاهی بیش‌تری نسبت به رفتار نامناسب و زشتی‌های رفتار نامناسب، پیدا کنیم. این کار کمک بزرگی به ما خواهد کرد. این‌که بدانیم احترام به والدین چه جایگاهی دارد و موجب برکات مهمی در زندگی انسان است.

۳.۲ - اصل تدریج در تغییر رفتار

کارشناسان می‌گویند برای تغییر یک رفتار و یک عادت، همان‌طور که تشکیل آن رفتار تدریجی بود، اصلاح آن هم باید به مرور زمان باشد.
[۳] شرفی، محمدرضا، جوان و نیروی چهارم (اراده خودساز شخصیت)، ص۵۱، انتشارات سروش، ۱۳۸۳.ش
یعنی نباید انتظار داشت که با خواندن یک کتاب یا با گوش کردن یک سخن‌رانی، رفتارتان یک شبه عوض شود، باید مواظب رفتارهایمان باشیم تا اشتباهات گذشته را مرتکب نشویم.

۳.۳ - استفاده از مهارت‌های رفتاری

استفاده از مهارت‌های رفتاری؛ مانند: عذرخواهی.
اگر خدای ناکرده مرتکب رفتاری نامناسب در برابر والدین شدیم، فوراً برای جبران اقدام نماییم. بسیاری از اوقات، یک عذرخواهی ساده جبران‌کننده خوبی است.

۳.۴ - رفع سوء تفاهم

گاهی، کشمکش‌های بین ما و والدین فقط یک سوء‌تفاهم است؛ مثلاً مادر صدایمان می‌کند برای صرف چای، ولی ما خیال می‌کنیم که «باز هم کار برایمان تراشیده» و عصبانی می‌شویم و یا این‌که جارو کشیدن بر عهده خواهرتان بوده، ولی مادر، سر شما داد می‌کشد که چرا جارو نکشیدی؟ شما می‌توانید در فرصت مناسب با کلماتی مؤدبانه و محبت‌آمیز این سوء تفاهم‌ها را برطرف سازید.

۳.۵ - شفاف‌سازی انتظارها

در فضای آرام و با محبت از والدین خود خواهش کنید که به شما بگویند «که چه انتظاراتی از شما دارند» و یا توضیح دهند که «یک دختر خوب باید چه‌گونه باشد»، «اگر من چه کار کنم؟! از من راضی هستید»، «دختر دلخواه شما چه جوری است؟...». و ... متأسفانه ما در زندگی امروزی خود جای گفت‌وگوهای صمیمانه را به اشتغالات فراوان و برنامه‌های تلویزیون و ... داده‌ایم؛ به همین خاطر، افراد خانواده از روحیات، نیازها و انتظارات هم مطلع نیستند؛ بنابراین توصیه می‌شود در شبانه‌روز ساعاتی را به گفت‌وگو‌های صمیمانه بگذارنید.

۳.۶ - جلب اعتماد

گاهی در ذهن پدر و مادر، رفتار بدی از فرزندشان شکل می‌گیرد؛ یعنی ممکن است فرد لجاجت و شیطنت‌هایی داشته که پدر و مادر او را با آن رفتار‌ها شناخته‌اند و طبق معمول گمان می‌کنند هر جا دچار خللی و اشکالی می‌شود، از آن فرزند بوده است؛ بنابراین اگر والدین شما به خاطر رفتار قبلی شما برداشت‌هایی دارند، می‌توانید عملاً به آن‌ها نشان دهید که با قبل فرق دارید و دنبال تغییر هستید و دوست دارید با آن‌ها مهربان‌تر باشید و از تجارب آن‌ها استفاده کنید و نیز می‌توانید از آن‌ها به خاطر گذشته معذرت‌خواهی کنید. از آن‌ها بخواهید (در جلسه‌ای صمیمانه) انتظارات خود را از شما بیان دارند و شما قول دهید آنان را راضی نگه دارید و از آن‌ها بخواهید فلان رفتار نامناسب را در مقابل دیگران اصلاح کنند. در آخر برای رسیدن به منظور خود دعا کنید و بدانید که صبر شما جهت حفظ ادب و احترام به والدین، چون با زحمت است، قطعاً از اجر و پاداش زیادتری برخوردار است.


رفتار‌های مناسب نیز مؤثر واقع می‌شود:

۴.۱ - اطاعت‌پذیری

قرآن حیطه اطاعت‌پذیری در برابر پدر و مادر را وسیع می‌داند، مگر این‌که در مورد شرک به خداوند باشد. اهمیت حرف پدر و مادر آن‌قدر زیاد است که برخی فقها می‌فرمایند که مسافرت بدون رضایت والدین در صورتی که موجب آزار آنان شود، حرام است.
[۵] یزدی، محمدکاظم، عروة الوثقی، ج۲، صلاة المسافر، الخامس، بیروت، مؤسسه الاعلمی، چاپ سوم، ۱۴۱۹ق.


۴.۲ - احترام

احترام، هم می‌تواند با زبان و کلمات باشد و به قول قرآن، با الفاظی کریمانه و محترمانه و هم با رفتار؛ به طور مثال، وقتی پدر یا مادر از سرکار برمی‌گردد، با لبخندی دل‌نشین به استقبال او رفتن، همه خستگی‌های او را می‌ریزد.
پیامبر اسلام (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) برای احترام به مؤمنان، کارهایی می‌کردند که طرف مقابل غافلگیر می‌شد؛ مثلاً از جا بلند می‌شدند، برایش زیرانداز و بالشت می‌آوردند یا کسی که از دور می‌آمد، چند قدم به استقبال می‌رفتند و او را در آغوش می‌کشیدند.
امام رضا (علیه‌السلام) به ما توصیه فرمودند که نباید پدر و مادر را به اسم صدا بزنیم و جلوتر از آن‌ها راه برویم و قبل از آن‌ها بنشینیم.
[۸] محمدی ری‌شهری، محمد، میزان الحکمة، ج۱۰ ح ۲۲۴۲۵.
هرچند این کارها کوچک‌اند؛ ولی آن‌ها شایسته این احترام هستند.

۴.۳ - ابراز محبت

پیامبر اکرم (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) فرمودند: اگر کسی از شما برادر خود را دوست دارد، باید بگوید «دوستت دارم».
برق نگاه محبت‌آمیز فرزند، قلب پدر و مادر را روشن می‌کند و حتی اسلام می‌فرماید که این نگاه محبت‌آمیز عبادت محسوب می‌شود.

۴.۴ - قدردانی

سپاس‌گزاری از والدین.

۴.۵ - هدیه دادن

هدیه دادن؛ مانند: هدیه روز پدر، روز مادر یا سال‌روز تولد.

۴.۶ - کمک در کار منزل

در امور منزل به پدر و مادر کمک کنید.

۴.۷ - انجام وظایف درسی

به وظایف درسی خود نیز رسیدگی کنید.


۱. این‌گونه معاشرت کنیم، سید ابراهیم علوی، انتشارات رسالت قلم، ۱۳۶۵ ش.
۲. آداب معاشرت با خویشاوندان، محمد ارگانی بهبهانی، پیام مهدی (عجّل الله تعالی فرجه)، بهار ۱۳۸۰.
۳. آیین مهرورزی، محمدرضا کاشفی، فصل ۸، دفتر تبلیغات اسلامی، چ ۲، ۱۳۷۶ ش.
۴. اخلاق اجتماعی جوانان، علی‌اصغر ظهیری، مؤسسه فرهنگی انتشاراتی انصاری، چ ۲، ۱۳۸۰ ش.


۱. لقمان/سوره۳۱، آیه۱۴.    
۲. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۲ ص۸۰، دارالکتب الاسلامیه، چ ۲۲.    
۳. شرفی، محمدرضا، جوان و نیروی چهارم (اراده خودساز شخصیت)، ص۵۱، انتشارات سروش، ۱۳۸۳.ش
۴. عنکبوت/سوره۲۹، آیه۸.    
۵. یزدی، محمدکاظم، عروة الوثقی، ج۲، صلاة المسافر، الخامس، بیروت، مؤسسه الاعلمی، چاپ سوم، ۱۴۱۹ق.
۶. اسراء/سوره۱۷، آیه۲۳.    
۷. حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج۸، ص۵۵۹، تحقیق عبدالرحیم ربانی شیرازی، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ابواب احکام العشره فی السفر و الحضر، باب آداب استقبال القادم.    
۸. محمدی ری‌شهری، محمد، میزان الحکمة، ج۱۰ ح ۲۲۴۲۵.
۹. فیض کاشانی، محسن، محجة البیضاء، ج۳ ص۳۳۱، تعلیق و تصحیح، علی‌اکبر غفاری، انتشارات اسلام، چاپ چهارم.    
۱۰. مجلسی، ‌محمدباقر، بحارالانوار، ج۳۸، ص۱۹۶، باب ۶۴، ح ۲.    




سایت ‌اندیشه قم، برگرفته از مقاله «رفتار مناسب با پدر و مادر»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۰۹/۰۵.    



جعبه ابزار