راه های رفع کسالت و پرخوابی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: كسالت، بي‌حالي، خواب.
پرسش: چه‌گونه كسالت و بي‌حالي و خواب زياد را از خود دور كنيم؟
پاسخ:
خواب یکی از نیازهای ضروری
انسان است که نشاط
روحی و جسمی انسان به واسطه آن حاصل می‌شود؛ اما این نیاز نیز در حد متعارف و متعادل نیاز به ارضا شدن دارد.
متخصصین مقدار
خواب لازم برای یک جوان را در مدت ۲۴ ساعت ۷ الی ۸ ساعت می‌دانند.
خروج از حد
اعتدال خواب، پرخوابی یا کم‌خوابی، خود باعث مشکلاتی می‌شود که در کل برای سازمان روانی و فیزیولوژیکی ضررهایی در پی دارد و در هر حال باعث فرسودگی و عدم
لذت از
زندگی می‌گردد.
علل مختلفی در فزون‌خوابی نقش دارند. گاهی چند علت دست به دست هم می‌دهند و باعث کسالت زیاد و پرخوابی می‌گردند. در ذیل به برخی از این علل اشاره می‌کنیم.
گاهی انسان در محیطی زندگی می‌کند که اطرافیان آن کسل و پرخواب هستند و از آن جایی که مجالست‌ها و نشست و برخاست‌ها بر
انسان تأثیر می‌گذارد انسان نیز این صفت ناپسند را از اطرافیان کسب می‌کند و از سویی دیگر
دوستی و
معاشرت با افراد پرکار، منظم، با نشاط بر انسان اثر می‌گذارد و انسان اگر مثل او نشود، حداقل رنگ و بو او را می‌گیرد رنگ و بویی که سرانجام او را به
موفقیت و نشاط می‌رساند.
گاهی انسان شکست‌های پی‌در‌پی ای را تجربه می‌کند که با این شکست‌ها اگر با دید منفی صرف نگاه شود در
ذهن از خود انسانی مأیوس،
ناامید، می‌سازد انسانی که همه درهای موفقیت و
پیروزی را به سوی خود بسته می‌بیند و تنها راه را فرو رفتن در لاک خود می‌بیند (کسالت، پرخواب، شکست)
گاهی انسان به خاطر اینکه از زندگی لذت ببرد کار روزانه خود را به تعویق می‌اندازد تا جایی که این امر برایش به شکل
عادت زشت
تنبلی در می‌آید. عادتی که انسان در آئینه آن جز ناکامی چیزی را نمی‌بیند؛ به همین خاطر هر روز ارزیابی او از توانایی‌هایش کمتر و کمتر می‌شود تا اینکه از خود یک انسانی بی‌مایه و ناتوان در هر کاری می‌سازد. انسانی که نسبت به همسالان خود وامانده است.
مجموع تنبلی‌های کوچک تنبلی‌های بزرگ تنبلی های کامل (عادت) احساس ناکامی (کسالت و پرخوابی)
انسان‌هایی که کارهای فیزیکی و بدنی مناسبی و تحت برنامه‌ای منظم دارند هیچ‌گاه تعادل خوابشان به هم نمی‌خورد؛ چراکه در چهارچوب کاری آنها باید از ساعت مخصوص سرکار حاضر شوند و خلاف از این برنامه برای آنها خطر از دست دادن
شغل و امتیازات شغلی (
ازدواج، مسکن،
تفریح مناسب و....) را به همراه دارد. از سویی افرادی که از یافتن شغل و یا رشته مورد
علاقه خود به بن بست
امید رسیده‌اند، به خاطر اینکه
رشد و شکوفایی استعدادهای خود را در پرتو کارشان نمی‌بیند و گاهی هم بازتاب‌های نامناسبی از اطرافیان مثل (بی‌عار، تنبل، بی‌دست‌و‌پا و....) دریافت می‌کنند سر از کسالت درمی‌آورند تا جایی که خود نیز به این باور می‌رسند که از دیگران کمبودهای فکری، استعداد و ... دارند.
فزون خوابی گاهی منعکس کننده حالات مرضی مختلف و در پاره‌ای از بیماران افسرده به خصوص در
نوجوانان و بزرگ‌سالان است.
به
تجربه همگی دریافته‌ایم که وقتی که غذای زیادتری می‌خوریم احساس سنگینی و خواب‌آلودگی می‌کنیم. افرادی که از شکل اضافه وزن (چاقی) رنج می‌برند، به خاطر عدم فعالیت زیاد یا مشکلاتی در کارهای روزانه و شغلی و حرفه‌ای خود مواجه می‌شوند که این امر می‌تواند سبب
کسالت،
تنبلی،
افسردگی و خواب‌های مکرر در طول ساعت روز گردد (مطالعه زندگینامه آنتونی را ببینند در این زمینه خالی از لطف نیست او اول بخاطر عدم یافتن کار مورد علاقه مدت‌ها و سال‌ها در خانه و بی‌فعالیتی به سر می‌برد و به شکل چاقی مفرط روبرو می‌شود وقتی به خود می‌آید فعالانه حرکت می‌کند دنبال چاره می‌رود تا جایی که جلسات او در
آمریکا زبان زد می‌شود.)
انسان در این ورزش‌ها به جای اینکه نیروی لازم را جهت
زندگی خود به دست آورد. کلیه
سرمایه انرژی خود را در باشگاه‌های ورزشی و.... هزینه می‌کند به طوری که انرژی دیگری برای فعالیت‌های روزانه ندارد.
گاهی انسان جلوی کار و یا صفت بدی را نمی‌گیرد و این صفت در او ریشه می‌دواند؛ به گونه‌ای که به آن کار
عادت می‌کند و خلاف آن را بخواهد انجام دهد مشکل‌ساز می‌شود. (که نیاز است به شکل تدریجی درمان گردد) آری خواب خواب می‌آورد.
نیافتن جواب سؤال‌های بنیادین زندگی، از کجا آمده‌ام به کجا می‌روم و...
احساس بی‌مسئولیتی یکی دیگر از علل کسالت است.
مثل این باور غلط که (همه موفق‌ها موفق به
دنیا آمده‌اند و....)
برای درمان پرخوابی و بی‌حالی به موارد زیر اشاره می‌کنیم:
۱.
دوستی با انسان‌های منظم و با برنامه (آری خفته را خفته کی کند بیدار)
۲. یافتن کار و حرفه مناسب و یا رشته مورد علاقه
(روابط اجتماعی مناسب، شغل، و حرفه خوب، احساس نشاط پس از خواب و احساس
عزت نفس...)
که عبارتند از:
۱. از دست دادن روابط اجتماعی لذت‌بخش.
۲. به خطر انداختن آینده تحصیلی، شغلی،
ازدواج و...
۳. احساس حقارت و خود‌کم‌بینی و بی‌کفایتی و افسردگی.
۴. از دست دادن تمرکز در کارهای روزانه
(که اساس انجام
آزمایش بر روی دو گروه چنین به دست آمده است).
۵. مورد
غضب خدا قرار می‌گیرد.
۶. در
دنیا و آخرت فقیر می‌ماند.
امام باقر ـ علیه‌السلام ـ (یا ثمره، ازدواج کسالت و عجز فرزندی است به اسم
فقر)
۷. برداشت فرد از خودش (خودپنداره) کم رنگ و ضعیف می‌گردد و غافل می‌شود از استعدادهای خدادادی اش.
۸. عدم احساس نیروبخشی از خواب در مقابل در طول روز احساس گیجی، منگی، بی‌هدفی، بی‌ارادگی و... دارد.
عهد کنید که مثلاً ساعت فلان در محلی با دوستتان
ملاقات کنید و به او بگوید که اگر به مدت X نوبت تأخیر کردم فلان مقدار
پول و یا چیز باارزش را به تو می‌دهم (با ارزش گفتم؛ چون
انگیزه حرکت بیشتری به انسان می‌دهد؛ چراکه انسان دوست ندارد آن را از دست بدهد).
گاهی فضای نامناسب انسان را به کسالت و پرخوابی
تشویق می‌کند:
۱.
شب زود به رختخواب بروید و صبح زودتر بیدار شود (ساعت منظمی در خوابیدن و بیدار شدن داشته باشید)
۲. از
مطالعه کردن در رختخواب، دراز کشیدن هنگام مطالعه و ... پرهیز کنید.
۳. به محض بیدار شدن سریع از رختخواب جدا شوید و رختخواب خود را کاملاً جمع کنید.
سعی کنید رختخواب را در دسترس قرار ندهید و یا در اتاقی باشید که رختخواب نباشد.
۴. فضای اتاق زیاد گرم نباشد (حتماً هوا در آن جریان داشته باشد).
۵. اتاقی که شبیه اتاق خواب است، برای مطالعه و نشستن انتخاب نکنید (
نور زیادتر، صدای بیشتر از تصاویر با نشاط، منظره... استفاده کنید) .
۶. پس از اینکه از خواب بیدار شدید، کمی با حالت خواب‌آلودگی مبارزه کنید. اگرچه در لحظات اول سخت است ولی به نشاطی که از آن حاصل می‌شود می‌ارزد مطمئن باشید خواب زیاد
ملالت زیاد همراه دارد. همین شروع به فعالیت نیز در ابتدا سخت می‌نماید، خود را وادار به کار کردن کنید. مطمئن باشید بیش از
بیکاری طولانی لذت‌بخش خواهد بود.
۷. شب‌ها به هیچ وجه از غذاهای چرب، سنگین، تند و تیز و پر ادویه مصرف نکنید هضم معده غذا را به سختی انجام می‌دهد و در نتیجه درجه حرارت بدن بالا می‌رود (بین میزان آمادگی خواب و درجه حرارت بدن هم‌بستگی مثبت وجود دارد.)
اراده خود را
تقویت کنید و راه‌های تقویت اراده را یاد بگیرید
امام علی (علیه‌السلام) می‌فرمایند: «ضادّوا التوانی بالعزم»؛
با اراده‌ای آهنین به
جنگ سستی و
تنبلی بروید.
از تسویف و اهمال‌کاری بپرهیزید.
هرگز
کار امروز به فردا مینداز. یکی از ویژگی‌های تنبل‌ها این است که حال و حوصله ندارند
صبر می‌کنند تا حال و حوصله پیدا شود هرگز از خود نمی‌پرسند ممکن است حال و حوصله اصلاً پیدا نشود.
در علائق خود تنوع ایجاد کنید به عنوان مثال در کنار درس
ریاضی که مطالعه می‌کنید
کتاب شعر،
حکمت، لطیفه‌ای داشته باشید تا رفعخستگی کنید و نشاط تازه‌ای بیابید.
با کلام‌های مخرب خود مبارزه کنید.
جملات مثبت به کار ببرید نگویید وحشتناک است که من در کنکور شرکت کنم و قبول نشوم بگوئید نیاز به زحمت دارد.
تا زمانی که کاری برای شما آسان نشده خود را مجبور کنید.
تمرین کنید یک هفته فعال باشید یعنی نقش خود را عوض کنید و یک هفته نقش آدم فعال را به عهده بگیرید در خواهید یافت که فعال بودن کار سختی نیست.
گاهی انسانها به اشتباه
گمان می‌کنند که افراد موفق از همان اول بدون تلاش به قله
پیروزی رسیده‌اند این امر احساس
اعتماد به نفس و
اطمینان را در افراد کم می‌کند مطالعه زندگی انسان‌های موفق در این امر به ما کمک می‌کند تا مثل آنها اهل برنامه، تلاش،
صبر و استمرار در مقاومت داشته باشیم.
گاهی انسان بجای اینکه بدنبال وظیفه خود باشد فقط به رقابت فکر می‌کند و به شکل
برد و باخت فکر می‌کند این امر می‌تواند باعث نگرانی، تشویش،
اضطراب شود (همگی در بازده کار تأثیر منفی می‌گذارند).
تماشای
تلویزیون،
فوتبال،
تفریح و... وقتی لذت بخش‌اند که همیشگی نباشند در غیر این صورت ما را کسل می‌کنند.
۱. تفکرات لذت پرستی موقتی با اصرار بر ارضای آنی معمولاً فلسفه‌ای نامعقول است (فرار از مسئولیت‌ها)
۲. اگر کارها درست پیش نرفت وحشتناک و هولناک ارزیابی نکنید.
۳. منشأ بدبختی‌ها و شکست‌ها را همیشه به بیرون (
شانس و...) نسبت ندهید چقدر ما از توانایی‌ها و استعدادهایمان استفاده مثبت کردیم؟ چقدر در کارها
مشورت کردیم و
تجربه بزرگتر ها را به کار بستیم؟
۴. انسان ها همگی محترم‌اند پس نباید آنها را پست] بدانم (آنها لیاقت در روابط اجتماعی را دارند).
گاهی انسان به خاطر کامل‌گرایی (کارها باید عالی و بدون کم‌و‌کاست باشد) دچار سستی می‌شود پس بجای توقف باید از گذشته
عبرت بگیریم و تلاش کنیم آینده‌ای کامل‌تر داشته باشیم، شکست اگر جه کاستی و تلخی دارد، اما به هر حال در مجموع یک قدم
انسان را به واقع نزدیک می‌کند.
از عبارت‌های بایددار استفاده نکنید.
چراکه در صورت نرسیدن انسان را مأیوس و در نتیجه سست می‌کند باید امسال کنکور قبول شوم بجای این کار باید توانایی‌ها را شناخت و با نقطه ضعف‌ها مبارزه کرد و در سه صورت می‌توان از جملات باید دار استفاده کرد (باید اخلاقی، باید قانونی، باید طبیعی)
مثال ۱) نباید از کسی سوءاستفاده کنم. ۲) نباید با سرعت غیر مجاز حرکت کنم. ۳) قلم افتاد باید طبق
قانون جاذبه سقوط کند.
از غذاهایی که سرشار از
هیدرات‌های کربن هستند کمتر استفاده شود.
چرا که این ماده دارای اثر
آرام‌بخش زیاد است و ترشح
سروتونین را زیاد می کند در نتیجه خواب زیاد می‌شود. (هر ۱۰۰ گرم کربوهیدرات دارای ۴۰۰
کالری است)
کربوهیدرات (یا هیدرات‌های کربن)؛ به هر چه از
گیاه به دست می‌آید مثل برنج، نان، سبزی،
میوه، قند، نشاسته و غیره کربوهیدرات گفته می‌شود البته برخی از محصولات حیوانی (پروتئین‌ها) نیز کربوهیدرات دارند مثل شیر و تخم‌مرغ.
مثل
چای و
قهوه (
کافئین محرک بسیار قوی است که با چرخه طبیعی خواب تعارض دارد).
آشنایی با خطاهای شناختی که باعث سستی می‌شود:
۱.
تفکر همه یا هیچ: یا پیروز شوم یا بدبخت، این افراد راه سومی جلوی خود نمی‌بینند. ۲.
تصمیم مبالغه‌آمیز (هر حادثه منفی را شکستی همیشگی تلقی می‌کند) ۳. فیلتر ذهنی (به جنبه‌های منفی می‌اندیشد) ۴. بی‌توجهی به امور مثبت و عدم توجه به توانایی‌ها، علایق، ظرفیت‌هایش ۵. نتیجه گیری شتاب زده پیش‌گویی بی‌دلیل پیش‌بینی و
پیش‌گویی می‌کند و بی دلیل واکنش دیگران را منفی می‌پندارد) ۶. برچسب زدن (خطاها را به حساب
شخصیت خود می‌گذارد یعنی بجای اینکه بگوید اشتباه کردم می‌گوید اشتباه کار هستم.) ۷. شخصی‌سازی و سرزنش (
گناه دیگران را به گردن می‌گیرد.)
گاهی
پرخوابی ناشی از افزایش
نیتروژن اوره خون یا بسیاری از اختلالات سوخت و ساز دیگر بدن است (سموم)
که با انجام آزمایشات طبی می‌توان از صحت و یا عدم صحت و
سلامت آن آگاه شویم.
داروهای خواب‌آور یا ضعیف‌کننده سیستم عصبی مرکزی:
گاه
پزشک و یا
روان‌پزشک لازم می‌بیند که فرد برای اینکه سلامت جسمی ـ روانی عاطفی شناختی خودش را دوباره به دست آورد مدتی از داروهای خواب‌آور استفاده کند این داروهای تجویز شده برای بیمار نقش حیاتی دارد؛ چراکه تا این داروها مصر ف نشود بحث‌های روان درمانگری و شناخت درمانگری برای بیمار نتیجه بخش نخواهد بود و سلامت روانی و جسمانی خود را بدست نمی‌آورد.
فزون‌خوابی گاهی از حد تجاوز می‌کند؛ به گونه‌ای که کاملاً مشکل مرضی و ناهنجاری کامل به خود می‌گیرد مدت خواب شبانه بین ۸تا ۱۲ ساعت به طول می‌انجامد فرد از خواب احساس نیرو بخشی نمی‌کند و فرد به سختی می‌تواند صبح‌ها از
خواب بیدار می‌شود از سویی دیگر خواب‌های متعدد روزانه از یک ساعت بیشتر می‌شود این اختلال مشکل قطع روابط خانوادگی و اجتماعی فقدان کارآمدی کاهش تمرکز و نارسایی
حافظه، درماندگی بارز، عدم انجام تکالیف روزانه را در پی دارد فزون خوابی گاهی منعکس کننده حالات مرضی مختلف مثل
افسردگی است هر گاه علائم فوق در فردی حاصل گردد باید سریع به روان‌پزشک مراجعه نماید تا به زندگی عادی و
نشاط زندگی باز گردد.
در مباحث فوق بحث از علل و راه‌های درمان
کسالت و پرخوابی شد روشن است که ممکن است همه موارد یاد شده در مورد شما پرسشگر محترم صدق نکند اما برای بر طرف شدن مشکل توجه همه جانبه به بحث لازم است چیزی که نباید از آن
غافل شد اهمیت کار و تلاش است کار را امروز به عنوان مؤثرترین دارو برای رفع نگرانی‌ها، شناخت
استعدادها و... به کار می‌روند که حتی از آن به عنوان کار درمانی در کنار درمان های دیگر مطرح می‌شود چرا که در کار است که انسان با استعدادهای بالقوه، و نیروهای خودآشنا می‌شود و به کارش
عشق می‌ورزد و تلاشش را مضاعف می‌کند و در سایه آن احساس
عزت نفس، کارآمدی مهم‌تری و کفایت می‌کند در پایان باید ذکر کنم که
ائمه ما در دعایشان از
خداوند می‌خواستند که آنها را از کسالت در
عبادات و کارها حفظ کند، ((خداوندا!) مرا به کسالت در عبادت خود مبتلا مکن.)
پس ما نیز
دعا و نقش کلیدی آن در زندگی غافل نباشیم.
امام علی (علیه‌السلام): با سلاح محکم
عزم و
اراده به
جنگ سستی‌ها و کسالت‌ها بروید.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «راه‌های رفع کسالت و پرخوابی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۳/۲۶.
