• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

راضی نگه داشتن پدر و مادر

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: احترام به پدر و مادر، وظیفه شرعی، توحید، شرک، عاق والدین.

پرسش: در اسلام تا چه حد راضی نگه داشتن پدر و مادر واجب است؟

پاسخ:




از نظر قرآن کریم، احترام به پدر و مادر و مهربانی و عطوفت فرزندان با آنان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است، تا آنجا که خداوند متعال آن را مهم‌ترین مسئله پس از توحید و ایمان به وحدانیت خود دانسته، می‌فرماید:
«وقضی ربّک الّا تعبدوا الّا ایاه و بالوالدین احساناً»؛ پروردگارت فرمان داد که جز او را نپرستید و به پدر و مادر نیکی کنید.
می‌بینیم که در این آیه شریفه، پس از فرمان به یکتاپرستی، مسئله احسان به والدین مطرح شده است و بر دیگر فرمان‌ها و دستورات خداوند مقدم شده است که این خود بیانگر اهمیت ویژه این موضوع است.
از نظر اسلام نیکی به والدین به ‌اندازه‌ای اهمیت دارد که در موارد متعدد در قرآن کریم در کنار عبادت خدا و دوری از شرک بیان شده است.

۱.۱ - دیدگاه علامه طباطبایی

علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: «احسان به والدین بعد از توحید خداوند، از واجب‌ترین واجبات است؛ همان‌طور که عاق والدین از بزرگ‌ترین گناهان کبیره بعد از شرک به خداست».
[۱] نشریه قرآنی بشارت، سال هشتم، ش ۴۳، مهر و آبان، ص۲۰.



احسان به والدین در واقع تشکر عملی از همه خوبی‌ها، نیکی‌ها و ایثارهای پدر و مادر است. قرآن کریم علت وجوب نیکی را چنین توضیح می‌دهد:
ـ «و وصینا الانسان بوالدیه احساناً حَمَلته امّه کرها و وضعته کرها و حمله و فصاله ثلاثون شهراً ...»؛ ما به انسان سفارش کردیم تا به والدینش احسان کند. مادرش با تحمل رنج به او باردار شد و با تحمل رنج او را به دنیا آورد و بار برداشتن و شیر گرفتن او سی ماه است، تا آن‌گاه که به رشد کامل خود برسد و به چهل سال برسد.
در ادامه آیات قبلی می‌خوانیم که:
ـ «اما یَبلُغَنَّ الکبر احدهما او کلاهما فلا تقل لهما اُفّ و لا تَنْهرْهما و قل لهما قولاً کریماً»؛ اگر یکی از پدر و مادر یا هر دوی آن‌ها به سن پیری رسیدند، به آن‌ها اف نگو و آن‌ها را با فریاد و تندی از خود مران و به آن‌ها سخن کریمانه بگو. اُف در لغت به هر سخنی گویند که دلالت بر انزجار و ناراحتی را بکند.
بنابراین خداوند به ما امر می‌کند که در هنگام ناراحتی و خشم، مهار کلام را در دست بگیریم و با آنان به نیکویی سخن بگوییم و از جاده ادب دور نشویم؛ البته اگر سخنان آنان برخلاف رضای خدا باشد، نباید از آنان پیروی کرد؛ بلکه باید با مهربانی و صمیمانه آن‌ها را با واقعیت آشنا کرد.

۲.۱ - فتوای مراجع

در احکام اسلامی و فتاوای مراجع تقلید آمده است، اگر عمل مستحبی با خواسته پدر و مادر سازگار نباشد، فرزند موظف است خواسته آنان را بر مستحبات مقدم بدارد و چنان‌چه او را از آن عمل نهی کند، انجام آن بر وی جایز نمی‌باشد.
[۴] مجله با معارف اسلامی آشنا شویم، دفتر تبلیغات اسلامی، ش ۵۶، سال ۲۲، زمستان ۸۲.

حال که با اهمیت مقام پدر و مادر و دستورات آن‌ها در دین اسلام آشنا شدیم، خواهیم دانست که اگر ما با دید شرعی و وظیفه اخلاقی به دستورات و اوامر و نواهی آن‌ها نگاه کنیم نه‌تنها دستورات و نواهی‌شان طاقت‌فرسا و سخت نمی‌باشد؛ بلکه مثل دیگر تکالیف و دستورات الهی بسیار راحت و شیرین و روح‌افزا خواهد شد.


مطلب دیگر که در این‌جا لازم به ذکر است این است که: ما به خاطر کمی سن و تجربه‌ای که در اختیار داریم، از مصالح و مفاسد خیلی از دستورات پدران و مادرانمان آگاهی نداریم و معمولاً آن‌ها هم به دلایلی از ذکر علت اوامر و نواهی‌شان خودداری می‌کنند؛ اما اگر ما به جایگاه آن‌ها برسیم یا خود را در جایگاه آن‌ها تصور کنیم، خواهیم فهمید که خیلی از دستوراتشان در جهت صلاح و عاقبت به خیری ما می‌باشد.
چه بسیار افرادی که در دوران کودکی و نوجوانی به علت ندانستن وظیفه شرعی خود یا فریب افراد شیاد، از دستورات والدین خود تخلف کرده و بعداً در دام‌ها و مفاسد ویرانگری گرفتار آمده‌اند.
اگر شما به والدین خود کمال اطمینان را داشته باشید و این مطلب را بپذیرید که والدین خیر و صلاح شما را می‌خواهند، در این صورت دستورات و نواهی و مخالفت‌های آن‌ها بسیار راحت خواهد بود و نه این‌که راحت، بلکه بسیار لذت‌بخش خواهد شد. دقت کنید که والدین ما گاهی پیام‌های محبت‌آمیز خود را در قالب کلمات امر و دستوری بیان می‌کنند و چیزی که مهم است این است که زیر این امر و نهی‌ها، دنیایی از مهر و آینده نگری و نگرانی نسبت به آینده شما پنهان است.


در جایی که می‌دانید پیشنهاد یا خواسته پدر و مادرتان بدون اساس و پایه است، می‌توانید:

۴.۱ - تغییر دادن نظر والدین

بسیار مؤدبانه و منطقی دلایل کار و فعالیت خود را برای آنها مطرح کرده و نظر آنها را نسبت به فعالیت خود تغییر دهید.

۴.۲ - یاری خواستن از فردی امین

از واسطه‌ای امین و رازداری که مورد تأیید والدین شماست، کمک بگیرید.

۴.۳ - بیان خواسته منطقی خود

هنگامی که آن‌ها در آرامش هستند و رابطه عاطفی شما با آن‌ها خوب است، خواسته منطقی خود را با زیرکی و شیرین‌بیانی مطرح کنید.
به شیرین‌زبانی و لطف و خوشی
توانی که کوهی به کاهی کشی

۴.۴ - تحمل و صبر

آن‌چه که از درد و رنج بعضی مشکلات می‌کاهد، تقویت روحیه صبر و تحمل است. بدانید که دنیا به گونه‌ای است که هیچ‌گاه خوشی و راحتی در آن همیشگی نیست و همیشه زندگی مقرون با سختی‌ها، مشکلات و بلاهای مختلف است.
انسان نمی‌تواند بر تمام آن‌چه در دنیا و اطراف اوست، تسلط پیدا کند و به اختیار خود درآورد و به گونه‌ای که دلخواه و مطلوب اوست، در آن تغییر ایجاد کند؛ بلکه بسیاری از عوامل خارج از اراده و اختیار وی است.
ولی انسان می‌تواند خود را تغییر دهد و با بالا بردن سطح تحمل و صبر و پایین آوردن انتظارات، خود را با محیط وفق دهد و در سخت‌ترین شرایط نیز منعطف باشد. اگر نمی‌توانیم محیط و اطرافیان را تغییر دهیم، می‌توانیم خود و افکار و ‌اندیشه‌های خود را تغییر دهیم و این بزرگ‌ترین توانایی انسان است.
باید با بالا بردن صبر و ظرفیت تحمل مشکلات، توان و استعداد‌های نهفته خود را شکوفا سازیم و با اعتراض نکردن به تکوین و جهان و عوامل خارج از اراده خود، خود را دچار مشکلات روحی و روانی نکنیم و با صبر و بردباری به دنبال جلب رضای خداوند و کسب ثواب حرکت کنیم.
در این صورت هم در دنیا از ضررهای روحی و روانی و جسمانی دور خواهیم بود و هم از ثواب اخروی بهره‌مند خواهیم شد.


۱. آنچه یک جوان باید بداند، ویژه دختران، رضا فرهادیان، بوستان کتاب قم.
۲. سیری در مسائل خانواده، حبیب‌الله طاهری، نشر بین‌الملل، تهران.
۳. جوان و نیروی چهارم زندگی، دکتر محمدرضا شرفی، نشر سروش.


۱. نشریه قرآنی بشارت، سال هشتم، ش ۴۳، مهر و آبان، ص۲۰.
۲. احقاف/سوره۴۶، آیه۱۵.    
۳. اسراء/سوره۱۷، آیه۲۴.    
۴. مجله با معارف اسلامی آشنا شویم، دفتر تبلیغات اسلامی، ش ۵۶، سال ۲۲، زمستان ۸۲.




سایت ‌اندیشه قم، برگرفته از مقاله «راضی نگه داشتن پدر و مادر»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۱۰/۱۰.    



جعبه ابزار