دلالت آیه ولایت بر امام علی(ع)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آیه ولایت، امام علی(ع)، قرآن
اگر منظور از آیه ولایت، حضرت علی(ع) است، چرا آیه به صورت جمع بیان شده است؟
خداوند متعال در
آیه ۵۵
سوره مائده میفرماید: «إِنَّما وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذینَ آمَنُوا الَّذینَ یُقیمُونَ الصَّلاةَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکاةَ وَ هُمْ راکِعُونَ؛ جز این نیست که ولیّ شما
خداست و
رسول او و
مؤمنانی که
نماز میخوانند و در حالی که در رکوعند،
انفاق میکنند.»
دلایل مسلم نشان میدهد که این
آیه، در شأن حضرت
علی(ع) نازل شده است. اما کسانی که گناه بزرگ عدول از
ولایت را مرتکب شدهاند، برای توجیه انحراف و اشتباه خود، سعی میکنند ادله مسلم را نادیده انگارند و در آن خدشه کنند. در حالی که اشکالات بیان شده توسط آنها نیز جوابهایی قاطع دارد. و این اشکالات تنها فایدهای که برایشان دارد، پیچیده کردن اختلاف و حیران کردن مردم است. در حالی که روز
قیامت، عقوبت شدیدی برای این کار خواهند چشید.
در ادبیات
عرب، مکرر دیده میشود که از مفرد به لفظ جمع، تعبیر آورده شده است. از جمله در
آیه مباهله میبینیم که کلمه "نساءنا" به صورت جمع آمده، در صورتی که منظور از آن، طبق
شأن نزولهای متعددی که وارد شده،
فاطمه زهرا(ع) است؛ و همچنین "انفسنا" جمع است، در صورتی که از مردان، غیر از
پیغمبر، کسی جز
علی(ع)، در آن واقعه نبود و در آیه ۱۷۲ سوره آل عمران، در داستان
جنگ احد میخوانیم: «الَّذِینَ قالَ لَهُمُ النَّاسُ إِنَّ النَّاسَ قَدْ جَمَعُوا لَکُمْ فَاخْشَوْهُمْ فَزادَهُمْ إِیماناً» که بعضی از مفسران،
شأن نزول آن را درباره «نعیم بن مسعود» که یک فرد بیشتر نبود میدانند. و همچنین در
آیه اول
سوره ممتحنه و
آیه ۸
سوره منافقون و
آیات ۲۱۵ و ۲۷۴
سوره بقره، تعبیراتی دیده میشود که عموما به صورت جمع است، ولی طبق آنچه در
شأن نزول آنها آمده، اشاره آنها به مفرد بوده است. این تعبیرها یا بخاطر این است که اهمیت موقعیت آن فرد و نقش مؤثری که در آن مورد داشته، روشن شود و یا بخاطر آن است که حکم در شکل کلی عرضه شود، اگر چه مصداق آن منحصر به یک فرد بوده باشد. در بسیاری از
آیات قرآن، ضمیر جمع به
خداوند که
احد و
واحد است به عنوان تعظیم گفته شده است.»
علامه طباطبایی در این باره میفرمایند: (بعضی) برای اینکه دو
آیه مورد بحث را از اینکه راجع به
علی(ع) باشد، برگردانند و بگویند راجع به همه
مؤمنین است، ناگزیر شدهاند در
روایات مزبوره مناقشه کرده و در هر کدام به وجهی خردهگیری کنند. لیکن ما با رعایت ادب به آقایان میگوییم: سزاوار نبود در این همه
روایات اشکال کنند، زیرا اگر
انسان دچار
عناد و مبتلا به
لجاج نباشد،
روایات این قدر هست که اطمینانآور باشد، و دیگر با این اشکالات، در مقام خردهگیری و تضعیف آنان بر نمیآید. (مورد این چنین است که) قانونی کلی و عمومی بگذرانند و از آن بطور عموم خبر دهند در صورتی که مشمول آن قانون جز یک نفر، کسی نباشد و جز بر یک نفر منطبق نشود. (از این قبیل) در
عرف بسیار است.
ای کاش میفهمیدیم،
مفسرین مزبور، درباره
آیه دهم
سوره ممتحنه: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا عَدُوِّی وَ عَدُوَّکُمْ أَوْلِیاءَ تُلْقُونَ إِلَیْهِمْ بِالْمَوَدَّةِ» تا آنجا که میفرماید: «تُسِرُّونَ إِلَیْهِمْ بِالْمَوَدَّةِ» چه میگویند با اینکه دلیل معتبر و
روایت صحیح داریم بر اینکه مرجع ضمیر در "الیهم"، در حالی که ضمیر جمع است، یک نفر بیش نیست و آن «حاطب بن ابی بلتعه» است که با
قریش و دشمنان
اسلام مکاتبه سری داشت؟ و نیز خوب بود میفهمیدیم درباره
آیه هشتم
سوره منافقون: «یَقُولُونَ لَئِنْ رَجَعْنا إِلَی الْمَدِینَةِ لَیُخْرِجَنَّ الْأَعَزُّ مِنْهَا الْأَذَلَّ» چه میگویند با اینکه
روایت صحیح داریم که قائل این سخن یک نفر بیش نیست و او «عبد اللَّه بن ابی بن سلول»، رئیس
منافقین است؟!
و همچنین درباره
آیه ۲۱۵
سوره بقره: «یَسْئَلُونَکَ ما ذا یُنْفِقُونَ» و حال آنکه فاعل "یسئلون" با اینکه صیغه جمع است یک نفر است و نیز درباره
آیه ۲۷۴
سوره بقره: «الَّذِینَ یُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ بِاللَّیْلِ وَ النَّهارِ سِرًّا وَ عَلانِیَةً» و حال آنکه
روایت صحیح وارد شده است که این
آیه در باره یک نفر است و او
علی بن ابی طالب(ع) و یا بنا به روایت خود آقایان
اهل سنت،
ابابکر است!! و همچنین
آیات زیاد دیگری که در همه، نسبتهایی به صیغه جمع به شخص معین و واحدی داده شده است.
این
مفسرین، هر چه در این موارد جواب دارند، ما نیز همان را جواب خود قرار میدهیم. عجیبتر از اینها،
آیه ۵۲
سوره مائده است: «یَقُولُونَ نَخْشی أَنْ تُصِیبَنا دائِرَةٌ؛ میگویند میترسیم از این که دچار گرفتاری شویم»؛ برای اینکه گوینده این حرف، به اعتراف خود علمای عامه، یک نفر و آن هم رئیس
منافقین «عبد اللَّه بن ابی» بوده، و تعجب در این است که این
آیه، در بین
آیاتی قرار دارد که ما الان درباره آنها بحث میکنیم. راستی چطور با این فاصله کم، حرف خود را از یاد میبرند و کمحافظگی به خرج میدهند؟!
در تعبیر صیغه جمع نکتهایست و آن این است که نمیخواهد بفهماند اگر
شارع، انواع کرامتهای دینی را که یکی از آنها
ولایت است به بعضی از
مؤمنین (
علی علیه السلام) ارزانی میدارد، گزافی و بیهوده نیست، بلکه در اثر تقدم و تفوقی است که او در
اخلاص و عمل بر دیگران دارد.»