دعاهای مفاتیح الجنان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: دعاهای مفاتیح الجنان، تکرار، مسامحه.
پرسش: آیا تمام دعاهای مذکور در مفاتیح الجنان صحیح و یقین‌آور است؟ چه اسنادی در دست است؟ و این‌که بعضی از جاهای دعا را سه بار تکرار می‌کنند، درست است یا خیر؟
از این‌که امام سجاد (عليه‌السلام) در نماز مالک یوم الدین را سه بار تکرار می‌فرمودند، آیا می‌توان براساس این
روایت این جمله را سه بار در نماز قرائت کرد؟
پاسخ: اول این‌که دعاهای مفاتیح الجنان ار لحاظ سندی هیچ مشکلی ندارد. دوم این‌که بیش‌تر دعاهای مفاتیح الجنان از طریق
خبر واحد به ما رسیده است که از آن تعبیر به علمی می‌کنند که
شارع مقدس آن‌چه را از اخبار واحد به دست می‌آید، قائم‌مقام
علم قرار داده است. پس ادعای این‌که آن‌چه از اخبار به دست می‌آید یقین‌آور است، بدون
برهان و دلیل است. سوم این‌که روایاتی که درباره دعاها وارد شده است، طبق اخباری که معروف به «اخبار مَنْ بَلَغَ» می‌باشند لازم نیست دقت در اسناد آن شود و مسامحه در آن جایز است.
درباره تکرار عبارت‌های دعا باید بگوییم که اگر به قصد تکرار
دعا می‌خوانند، یعنی این سه بار دعا، جز دعا هست و
امام معصوم (علیه‌السلام) هم همین‌گونه خوانده است و سه بار تکرار کرده است، این کار جایز نیست و نسبت دروغ به امام معصوم (عليه‌السلام) است و
حرام است. اما اگر به قصد رجا و
امید ثواب و به حالت
تضرع و زاری نه به قصد ورود، تکرار کند، مانعی ندارد.
مرحوم حاج شیخ عباس قمی مؤلف مفاتیح الجنان خود در مقدمه کتابش می‌فرماید: «بعضی از اخوان
مؤمنین داز این داعی درخواست نمودند که کتاب «مفاتیح الجنان» را که متداول شده بین مردم
مطالعه دنمایم و آن‌چه از ادعیه آن
کتاب که سند دارد، ذکر نمایم و آن‌چه را که سندش به نظرم نرسیده، ذکر ننمایم و اضافه کنم بر آن بعض ادعیه و زیارات معتبره که در آن کتاب ذکر نشده و نامیدم آن را به «مفاتیح الجنان».
پس به اقرار خود مرحوم محدث قمی رضوان الله علیه که مردی متتبع و خریط فن در باب
حدیث‌شناسی و سایر علوم اسلامی است، ادعیه مفاتیح الجنان ار لحاظ سندی مشکلی ندارد.
اما این‌که شما فرموده‌اید آیا تمام دعاهای آن صحیح و یقین‌آور است، این ادعا را هیچ کس نه‌تنها در باب دعاها، بلکه در سایر ابواب
فقه و فروع فقهیه که از طریق اخبار رسیده است، نمی‌تواند داشته باشد. اکثر این دعاها از طریق
خبر واحد به ما رسیده است که از آن تعبیر به علمی می‌کنند که شارع
مقدس آن‌چه را از اخبار واحد به دست می‌آید، قائم‌مقام علم قرار داده است.پس ادعای این‌که آن‌چه از اخبار به دست می‌آید یقین‌آور است، بدون برهان و دلیل است. این یک جواب مربوط به دعاهای مفاتیح الجنان که جوابی خاص بود.
اما جواب عام و کلی که می‌تواند برای کتب ادعیه دیگر، زیارات، اذکار، اوراد و... مفید باشد، این است که روایاتی که درباره دعاها وارد شده است، طبق اخباری که معروف به «اخبار مَنْ بَلَغَ» می‌باشند لازم نیست دقت در اسناد آن شود و
مسامحه در آن جایز است. این اخبار در کتاب شریف
اصول کافی و
وسایل الشیعهآمده است که به عنوان نمونه یک حدیث بیان می‌شود:
امام باقر (علیه‌السلام) می‌فرماید: «مَنْ بَلَغَهُ ثوابٌ من الله علی عملٍ فَعَمِلَ ذلکً العمل التماسَ ذلک الثواب اوتَیه و ان لم یکن الحدیثُ کما بلغه»؛
کسی که ثواب بر عملی از
خدا به او برسد و آن
عمل را به
امید آن ثواب انجام دهد، به او ثواب می‌دهند، اگر چه
حدیث به او نرسیده باشد.
گفته شد که این اخبار به اخبار «من بلغ» معروف است و مضمون آن‌ها به تسامح در ادله
سنن مشهور شده است. حاصل این اخبار این است که چنان‌چه مسلمانی بشنود یا در کتابی ببیند که اگر کسی مثلاً چنین نمازی را بخواند یا چنین دعایی را بخواند، چنان پاداشی در
دنیا یا در
آخرت به او داده می‌شود، پس اگر او نماز گزارد، خدا آن پاداش را به او می‌دهد.ا گرچه واقع و حقیقت چنان نباشد و آن گوینده و کتاب، دروغی
جعل کرده یا اشتباه کرده باشند، چون کرم و
فضل خدا زیاد است و به خود اجازه نمی‌دهد که چون بنده‌ای به او
حسن ظن پیدا کرد و امیدوار شد، ناامیدش کند، از‌این‌رو فقها و دانشمندان اسلامی گفته‌اند درباره
مستحبات لازم نیست که همیشه دنبال خبری صحیح و موثق بگردیم؛ بلکه به اخبار ضعیف و مجهول در این باره می‌توان استناد کرد.ب رخلاف
واجبات و
محرمات که جز با خبر صحیح و موثق ثابت نگردد.
اگر برخی جملات دعاها مثلاً در
دعای کمیل جمله «یا نور یا قدوس» را تکرار می‌نمایند دو حالت دارد:
اگر به قصد تکرار دعا می‌خوانند، یعنی این سه بار دعا جز
دعا هست و
امام معصوم (علیه‌السلام) هم همین‌گونه خوانده است و سه بار تکرار کرده است، این کار جایز نیست و نسبت
دروغ به امام معصوم (عليه‌السلام) است و
حرام است.
اما اگر به قصد
رجا و امید
ثواب و به حالت تضرع و زاری نه به قصد ورود، تکرار نماید، مانعی ندارد.
[۵]
در مورد تکرار جملات سوره حمد هم که روایتی از مام سامام سجاد (عليه‌السلام) نقلجاد (عليه‌السلام) نقل شد، تکرارش اشکالی ندارد.
مگر آن‌که این تکرار به حد وسواس برسد که جایز نیست؛ اما اگر جهت خوف الهی باشد، اشکال ندارد.
سؤالی که در این مورد از حضرت آیت‌الله العظمی فاضل لنکرانی به
عمل آمد، چنین فرمود: در صورت شک در صحت آن‌ها تکرار، عیب ندارد و اگر از محل آن نگذشت، آن کلمه را تکرار کند تا به ادای صحیح آن یقین پیدا کند. مشروط به این‌که منشأ
شک، وسواس نباشد.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «دعاهای مفاتیح الجنان»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۰۲/۲۲.
