• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

خواستگاری پدر دختر از پسر

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: ازدواج، خواستگاری، حضرت شعیب (علیه‌السلام)، حضرت موسی (علیه‌السلام).

پرسش: آیا پدر دختر می‌تواند از پسری برای دخترش خواستگاری کند؛ چون حضرت شعیب (علیه‌السّلام) به نقل قرآن این کار را برای دخترش انجام داده‌اند، آیا درصورت جواب رد پسر به دختر ضرر روحی نمی‌خورد؟

پاسخ:



ازدواج و تشکیل خانواده در هر منطقه‌ای با آداب و رسومی همراه است که از جمله این آداب و رسوم، مراسم خواستگاری می‌باشد و آگاهی از حدود و فلسفه آن، برای ما لازم است. در اغلب موارد خانواده مرد به خواستگاری زن می‌رود و پس از انجام آداب مربوطه، در صورت قبول طرفین، کار به مرحله عقد شرعی و رسمی ازدواج می‌رسد. البته گاهی اوقات دیده شده یا شنیده شده که خواستگار، خانواده دختر بوده است و به خاطر این خرق عادت و رسوم مشکلی هم پیش نیامده؛ حتی در بعضی کشورها (مانند هندوستان) در برخی مناطق مرسوم است که خانواده دختر به خانواده پسر پیشنهاد ازدواج می‌کند یا حداقل از طرف خانواده دختر پیشنهاد می‌شود که مثلاً ما آمادگی داریم دخترمان را به ازدواج پسر شما درآوریم.

۱.۱ - نمونه‌ای در صدر اسلام

چنین قضیه‌ای در صدر اسلام نیز اتفاق افتاده است؛ به این صورت که زنی در خدمت پیامبر اکرم آمد و اظهار آمادگی برای ازدواج با پیامبر (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) را نمود. پیامبر (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) در جواب سکوت فرمود، مرد مسلمانی آن‌جا بود، عرض کرد: «یا رسول اللهّ! اگر شما را حاجتی به این خانم نیست، او را به من تزویج کنید». پیامبر قبول کردند و زن نیز در مقابل اجازه پیامبر پذیرفت که با مهریه‌ای برابر با آموزش چند سوره از قرآن به ازدواج آن مرد دربیاید.
[۱] ذاکری، مجتبی، فلسفه ازواج دائم و موقت در اسلام، ص۱۱، تهران، غدیر خم، ۱۳۸۰ ش.

ذیل آیه شریفه «و امراهً مؤمنه ان وهبت نفسها للنّبی».
[۲] سیوطی، جلال‌الدین، تفسیر سیوطی، ج۵، ص۲۰۹.
.


در شرع مقدس اسلام هم، هیچ دلیلی مبنی بر عدم جواز خواستگاری کردن زن از مرد وجود ندارد و بهترین دلیل بر جواز آن، وقوع آن در حضور پیامبر اسلام (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) می‌باشد. البته هر پدیده‌ای اجتماعی هنجار، موقعیت و شرایط مناسب خود را می‌طلبد. همان‌طور که بیان شد، مثلاً در فرهنگ‌هایی (مانند برخی مناطق کشور هندوستان) خواستگاری زن از مرد، از قدر و منزلت زن نمی‌کاهد و او را در چشم مرد کوچک نمی‌کند و حتی اگر جواب خواستگاری از طرف خانواده مرد منفی باشد، موجب سرشکستگی خانواده دختر نمی‌شود و از نظر روانی هم برای دختر شکننده نیست؛ اما آیا در فرهنگ‌هایی مانند فرهنگ کشور ما واقعاً این چنین است؟ آیا اگر زن در پاسخ خواستگاری از مردی جواب رد بشنود، می‌تواند تحمل کند؟ و باعث شکست عاطفی و روانی‌اش نمی‌شود؟
برای روشن‌تر شدن مسئله نظر شما را به چند مطلب اساسی جلب می‌نماییم:


خواستگاری اظهار طلب است نه فقط یک حق انتخاب:
خواستگاری به معنای نهایت طلب و شدت خواستن است. بنابراین خانواده‌ای که به خواستگاری دختری می‌رود، باید واقعاً خواستار ازدواج با او باشند و با رفتارشان این خواستاری و تمنا و علاقه‌مندی را نشان دهند.
[۴] حسینی، علی‌اکبر، اخلاق در خانواده، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه، ماه‌نامه پیام زن، ش ۱، ۱۳۷۱ ش.


۳.۱ - دیدگاه علامه طباطبایی

از طرف دیگر، خواستگاری مرد از زن براساس نظر علامه طباطبایی در تفسیر المیزان، مطابق فطرت و طبیعت شمرده و توجیه شده است؛ «از آن‌جا که زن باید جنس مخالف خود، یعنی مرد را مجذوب خود کند و مرد برای این‌که نسل بشر باقی بماند، به طرف او و ازدواج، با زن برود، خداوند در آفرینش انسان، خلقت زن را لطیف قرار داد ...».

۳.۲ - دیدگاه شهید مطهری

لذا دختران براساس ساختار روحی و روانی‌شان به انتخاب شدن گرایش دارند و به قول شهید مطهری «آفرینش، مرد را مظهر طلب و عشق، و زن را مظهر محبوبیت و معشوقیت قرار داده است. احساسات مرد نیازآمیز و احساسات زن نازخیز است. احساسات مرد، طالبانه و احساسات زن مطلوبانه است».


این‌که از قدیم الایام هم مردان به خواستگاری زنان می‌رفته‌اند و از آن‌ها تقاضای همسری می‌کرده‌اند، نشانه حیثیت و احترام زن بوده است. بر این اساس حفظ حدود و توجه به ارزش‌های اخلاقی و رعایت برخی آداب عرفی و خانوادگی موجّه که زیربنای عفت و عزت جوانان را تشکیل می‌دهد و هم برای پسران ضروری است و هم برای دختران، لکن حفظ این امور از ناحیه دختر و خانواده دختران ضروری‌تر است؛ زیرا لطافت روح دختران و غلبه داشتن عواطف و احساسات جنس مؤنث ایجاب می‌کند به موضوع حفظ حریم و عفاف خود بیش از جنس مذکر توجه کنند و با پیش‌قدم نشدن در امر ازدواج، مهر تأیید دیگری بر گوهر بودن خود بزنند.


در تاریخ آمده است که حضرت شعیب به موسی (علیه‌السّلام) گفت: «من می‌خواهم یکی از دو دخترم را به همسری تو درآورم به شرط آن‌که هشت سال برای من کار کنی و اگر تا ده سال کار خود را افزایش دهی، محبتی از طرف توست، من نمی‌خواهم کار سنگینی بر دوش تو نهم، ان شاء الله مرا از شایستگان خواهی یافت». و موسی (علیه‌السلام) با پیشنهاد شعیب (علیه‌السلام) موافقت کرد.
[۷] محمدی اشتهاردی، محمد، قصه‌های قرآن، ص۲۴۹، تهران، مؤسسه انتشارات نبوی، ۱۳۷۹ ش.

همان‌طور که بیان شد، از شرطی که حضرت شعیب (علیه‌السلام) برای ازدواج موسی (علیه‌السّلام) با صفورا، دخترش قرار داد و حضرت موسی (علیه‌السلام) هم این شرط را قبول نمود، موسی (علیه‌السلام) از قبل خواستار ازدواج با دختر شعیب نبی (علیه‌السلام) بوده است؛ و گرنه زیر بار چنین شرطی نمی‌رفت. گذشته از این‌که در این مورد دو پیامبر حضور دارند. از طرفی دیگر، حضرت موسی (علیه‌السلام) مدت زیادی در خانه حضرت شعیب (علیه‌السلام) زندگی کردند و حضرت شعیب (علیه‌السلام) از صفات اخلاقی مثبت و روحیات حضرت موسی خبر داشتند و می‌دانستند که حضرت موسی با دخترشان تناسب‌های زیادی با هم دارند و بالاترین آن‌ها تناسب در ایمان و دین‌داری بود. حضرت موسی نیز دارای سجایا و صفات اخلاقی والایی بودند و اگر نمی‌خواستند با دختر حضرت شعیب ازدواج کنند، حتماً به شکلی منطقی برخورد می‌کردند که از نظر روحی آسیبی به دختر حضرت شعیب نخورد؛ نیز احتمال دارد که حضرت شعیب این مسئله را دور از نظر دخترانشان مطرح کرده‌اند؟! اگر جواب منفی باشد، به آن‌ها ضربه‌ای نخورد.


در ارزش‌گذاری مقام انسانی زن و مرد، وحدت نوع اقتضا می‌کند که میان آن دو از جهت بعد جنسیت هیچ تفاوتی نباشد؛ یعنی هیچ‌یک از زن و مرد وجود تبعی و ثانوی ندارد و در بیان قرآن کریم، طبق تأکید علامه طباطبایی، منظور از «خلقت حوا از آدم»، همان وحدت نوع و تماثل و تشابهی است که در اصل و حقیقت انسانی دارند.
[۸] مرتضی، سید ضیاء، درآمدی بر شناخت مسائل زنان، قم، دفتر تبلیغات حوزه علمیه، ماه‌نامه پیام زن، ش ۶۸، ۱۳۷۶ ش.
[۹] نقل از علامه طباطبایی، محمدحسین، تفسیر المیزان، ص۱۳۶، چاپ چهارم.


۶.۱ - بیان روایت

لذا در برخی روایات آمده است که حتی وقتی [[|آدم (علیه‌السلام)]] به حوا (علیه‌السلام) گفت: «پیش من بیا»، حوا گفت: «نه! تو پیش من بیا» و خداوند نیز به آدم دستور داد که به سراغ حوا برود و رسم خواستگاری مرد از زن نیز شاید از همین ناشی شده باشد.
[۱۰] مرتضی، سید ضیاء، درآمدی بر شناخت مسائل زنان، قم، دفتر تبلیغات حوزه علمیه، ماه‌نامه پیام زن، ش ۶۸، ۱۳۷۶ ش.



به‌هرحال این‌که در اکثر موارد رسم بر این است که مرد به خواستگاری زن می‌رود، علل و عواملی دخیل بوده‌اند؛ لذا این یک هنجار اجتماعی محسوب می‌شود. مگر این‌که مواردی به دلایلی مخصوص ایجاب کند که خواستگاری از طرف زن صورت پذیرد که در این باره توجه به چند تذکر ضروری به نظر می‌رسد:

۷.۱ - اهمیت تفکر و مشورت

اولاً: در انتخاب همسر و تصمیم برای ازدواج، نباید تسلیم احساسات شد؛ بلکه باید با تفکر و دور‌اندیشی و از طرف دیگر با مشورت و هم‌فکری والدین و افراد خبره و دلسوز، در تمام مراحل اقدام کرد.

۷.۲ - گرایش زنان به انتخاب شدن

ثانیاً: به علت تفاوتی که بین پسر و دختر، به طور طبیعی وجود دارد، بهتر آن است که خواستگاری از طرف مرد باشد. اگر عکس این قضیه اتفاق بیفتد، حیثیت و ارزش دختر در شرف تهدید قرار می‌گیرد؛ زیرا دختران براساس ساختار روحی و روانی‌شان به انتخاب شدن گرایش دارند؛ درست همانند گل‌هایی که در گستان انتخاب می‌شوند. این گرایش در وجودشان باعث می‌شود، اگر در انتخاب شریک زندگی خود اقدام به گزینش کنند، ولی با پاسخ سرد یا منفی طرف مقابل روبه‌رو شوند، چه‌بسا برایشان شکننده باشد و احساس کنند که قابلیت «محبوب واقع شدن» ندارند.


در پایان پیشنهادی مطرح می‌شود تا دختران جوانی که همسر آینده خودشان را براساس ملاک‌ها و معیارهای صحیح و مناسب انتخاب کرده‌اند و احتمال قوی دهند که در صورت پیشنهاد ازدواج به آن‌ها پاسخ مثبت دریافت کنند، بتوانند با عملی کردن آن هم از حالت انتظار بیرون آیند و هم با پاسخ منفی مردان مواجه نشوند و به تعادل روحی و عزت و کرامت انسانی‌شان لطمه وارد نشود، مشروط بر این‌که در اجرای این پیشنهاد وقت کافی صورت گیرد؛ زیرا مواردی دیده و شنیده شده که در اثر بی‌دقتی در این امر، دختران جوان بالاخص در قشر دانش‌جو، دچار شکست روانی و شخصیتی شدیدی شده‌اند و اصلاً از ازدواج متنفر گردیده‌اند.
برای این امر باید از فردی مورد اعتماد، دلسوز و متأهل خواسته شود که دختر مورد نظر را به فرد یا افراد صالح و شایسته که درصدد ازدواج هستند معرفی کند؛ به‌طوری‌که آن فرد از این قضیه مطلع نشود و بعداً دختر موردنظر را از خانواده‌اش خواستگاری کند و مقدمات ازدواج را فراهم آورد. باز تأکید می‌شود که فرد واسطه باید راز نگهدار، دلسوز، مورد اعتماد و حتماً خودش متاهل باشد.


۱. طباطبایی، محمدحسین، ترجمه تفسیر المیزان، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۸۱، ج۲، ص۴۰۹ و ص۲۸۵ و ج۴، ص۴۱۸.
۲. احمدی، محمدرضا، خواستگاری یک‌طرفه، قم، مرکز فرهنگی نهاد مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها، مجله پرسمان، ش ۱۵، آذر ۱۳۸۲.
۳. مرتضوی، سید ضیاء، درآمدی بر شناخت مسائل زنان، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه، ماه‌نامه پیام زن، ش ۶۸، ۱۳۷۶.


۱. ذاکری، مجتبی، فلسفه ازواج دائم و موقت در اسلام، ص۱۱، تهران، غدیر خم، ۱۳۸۰ ش.
۲. سیوطی، جلال‌الدین، تفسیر سیوطی، ج۵، ص۲۰۹.
۳. احزاب/سوره۳۳، آیه۵۰.    
۴. حسینی، علی‌اکبر، اخلاق در خانواده، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه، ماه‌نامه پیام زن، ش ۱، ۱۳۷۱ ش.
۵. طباطبایی، محمدحسین، ترجمه تفسیر المیزان، ج۲، ص۴۰۹، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۸۱، چاپ دوم.    
۶. مطهری، مرتضی، مسئله حجاب، ص۲۱۴، تهران، انتشارات صدرا، ۱۳۶۸ ش.    
۷. محمدی اشتهاردی، محمد، قصه‌های قرآن، ص۲۴۹، تهران، مؤسسه انتشارات نبوی، ۱۳۷۹ ش.
۸. مرتضی، سید ضیاء، درآمدی بر شناخت مسائل زنان، قم، دفتر تبلیغات حوزه علمیه، ماه‌نامه پیام زن، ش ۶۸، ۱۳۷۶ ش.
۹. نقل از علامه طباطبایی، محمدحسین، تفسیر المیزان، ص۱۳۶، چاپ چهارم.
۱۰. مرتضی، سید ضیاء، درآمدی بر شناخت مسائل زنان، قم، دفتر تبلیغات حوزه علمیه، ماه‌نامه پیام زن، ش ۶۸، ۱۳۷۶ ش.
۱۱. شیخ صدوق، محمد بن علی، من لا یحضر الفقیه، ج۳، ص۳۸۰، چاپ سوم.    




سایت ‌اندیشه قم، برگرفته از مقاله «خواستگاری پدر دختر از پسر»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۰۶/۲۹.    



جعبه ابزار