خلوت ائمه و پیامبر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: امامان، ائمه، مناجات، عبادت، خلوت، راز و نیاز، شبانه
پرسش: پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) تا چهل سالگی در غار حرا با خدایش به خلوت می‌پرداخت، آیا
ائمه علیه‌السّلام نیز چنین خلوتهایی داشتند؟!
پاسخ: داستانهایی از راز نیاز
حضرت علی و ائمه(علیهم‌اسلام) که اشاره به خلوتهای عبادی ایشان نیز دارند نقل شده است علاوه بر اینکه رفتار از ائمه به نسبت با زمان خاص خودشان متناسب بوده است.
پیامبر تا چهل سالگی به
غار حرا می‌رفتند تا این که به پیامبری رسیدند؛ چرا برای بقیه معصومان این روند مطرح نیست؟
هر انسانی که در مسیر سلوک معنوی قرار می‌گیرد با توجه به شرایط زمانی و مکانی، وظایف خاص خود را دارد. پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله وسلم) قبل از
بعثت در محیطی شرک آلود و در میان افراد جاهل و
بت پرست زندگی می‌کرد. روشن است که نمی‌توانست در آن جامعه به
عبادت خدای یکتا بپردازد. ضمن این که احکام و دستوراتی که با بعثت
پیامبر اسلام
تشریع شده بود -به سبک خاص- در آن زمان وجود نداشت؛ لذا آن حضرت گوشه‌ای خلوت را برای خود برگزید تا به تفکر در آیات الهی و
راز و نیاز با پروردگار خویش بپردازد. اما با ظهور اسلام و آمدن احکام و قوانین شریعت اسلام وظیفه آنانی که در جامعه اسلامی به سر می‌بردند متفاوت با قبل از آن شد؛ لذا ائمه و دیگر مؤمنان ناگزیر نبودند
عبادات خویش را مخفیانه انجام دهند. در عین حال و با وجود این تفاوت‌ها، ائمه (علیه‌السّلام) نیز دور از چشم مردم خلوتهایی داشتند.
به عنوان نمونه،
امام علی علیه‌السّلام که خود در بسیاری از خلوتهای پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) در غار حرا همراه او بود خلوتهای شبانه مستقلی هم داشت. یکی از یاران آن حضرت می‌گوید:
من علی بن ابی طالب را کنار محله
بنی نجار دیدم که از همراهان خود جدا شده و خود را در گوشه‌های نخلستان پنهان کرد. ابتدا فکر کردم علی علیه‌السّلام به منزل رفت. ناگاه آوای اندوهگین و نغمه دل انگیزی شنیدم که می‌گفت: پروردگارا چه بسیار موارد هلاک و نابودی را که از من دور کردی و به من
نعمت ارزانی داشتی؛ چه بسیار دشواری‌ها که با کرم خود آن را گشودی. پروردگارا اگر عمر من در نافرمانی از تو دراز شود،
گناه من در نامه اعمالم بزرگ خواهد شد و من به چیزی جز آمرزش تو دل نبسته‌ام و جز به رضوان و خشنودی تو امیدوار نیستم.
این صدای جان سوز مرا به خود متوجه کرد و از پی آن رفتم. ناگاه دیدم علی بن ابی طالب (علیه‌السّلام) است. خود را از او مخفی نگه داشتم تا مناجاتش را بشنوم و از جای خود تکان نخوردم. علی (علیه‌السّلام) در آن دل شب، نخست چند رکعت
نماز گزارد و باز به
دعا و
تضرع و
گریه روی آورد و شروع به راز و نیاز نمود. از جمله راز و نیاز او با خداوند این گفتار بود: پروردگارا، هر گاه به
عفو تو می‌اندیشم گناهم بر من سبک می‌شود و هر گاه به شدت سخت گیری تو فکر می‌کنم گرفتاری و بلای من سخت می‌شود. وای بر من اگر در کارنامه خویش گناهی را ببینم و بخوانم که آن را فراموش کرده باشم و تو آن را به حساب آورده باشی و بگویی بگیریدش. وای، وای بر چنان گرفتاری که خانواده‌اش نمی‌تواند او را نجات دهد و قبیله‌اش به او سودی نمی‌رساند؛ و چون نامش را در زمره گنه کاران اعلام کنند فرشتگان بر او
رحمت می‌آورند. ای وای از آتشی که جگرها و کلیه‌ها را می‌سوزاند و
گوشت و
پوست را می‌کند و از میان می‌برد. ای وای از فرو گرفتن شراره‌ای از شراره‌های آتش!
آن گاه علی سخت گریست و دیگر نه صدایی از او شنیدم و نه حرکتی از او دیدم. با خود گفتم، از شدت بی خوابی و شب زنده داری خواب بر او چیره شد، حال آن که باید هم اکنون او را برای
نماز صبح بیدار کنم.
ابو درداء می‌گوید: خود را به آن حضرت رساندم. دیدم مانند چوب خشکی به
زمین افتاده، حرکتش دادم. دیدم هیچ تکان نمی‌خورد. آنچه کوشش کردم بی فایده بود. گفتم: «انا لله و انا الیه راجعون». به خدا سوگند که علی بن ابی طالب درگذشت! شتابان به سوی خانه‌اش حرکت کردم که به آنان خبر دهم. فاطمه (سلام‌الله‌علیها) فرمود: ای ابو درداء! چه شده است؟! آنچه را دیدم تعریف کردم. فرمود: ای ابو درداء! به خدا سوگند این حالت غشی است که از بیم خداوند وی را فرا می‌گیرد. مقداری
آب آوردند و بر چهره‌اش زدند. به هوش آمد و به من نگریست که می‌گریستم. فرمود: ای ابو درداء! از چه می‌گریی؟ گفتم: از آنچه تو بر سر خود می‌آوری. فرمود: ای ابو درداء! پس چگونه خواهد بود، آن گاه که مرا برای حساب فرا خوانند و گنه کاران
یقین به
عذاب کنند و فرشتگان خشن و نگهبانان تندخو بر من گماشته شوند و من در پیشگاه ملک جبار بر پا باشم و دوستان مرا
تسلیم کرده باشند و همه اهل دنیا بر من رحمت آورند. در آن حال رحمت و دلسوزی تو بر من بیش از این خواهد بود، آن هم در پیشگاه کسی که هیچ پوشیده‌ای بر او مخفی نمی‌ماند. آن گاه ابو درداء گفت: به خدا سوگند من چنین حالی در هیچ یک از اصحاب پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) ندیدم.
پایگاه اسلام کوئست برگرفته از مقاله «مناجات خلوت شبانه امام علی» تاریخ باز یابی ۱۳۹۴/۱۱/۲۶.
