خطبه بی‌نقطه و بی‌الف
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: خطبه بی‌نقطه، خطبه بی‌الف، خطبه یک نقطه، نهج البلاغه، امام علی (علیه‌السلام).
پرسش: خطبه‌های بی‌نقطه و بی‌الف و یک نقطه برای چه گفته شده است؟
پاسخ:
امام علی بن ابی‌طالب (علیه‌السلام) علاوه بر بهره‌مندی از فضایل و ویژگی‌های علمی بی‌شمار، از جهت
فصاحت و
بلاغت و سخنوری، سر آمد همه
فصحا و بلغا و سخنوران عرب‌زبان می‌باشد. به این مطلب، دشمنانی چونان
معاویه هم
اعتراف دارند.
از جمله نشانه‌های مقام والای
امام در ادبیات عرب، خطبه‌های
نهج البلاغه و آثار علمی به جا مانده از آن حضرت است که از جمله آن
خطبه بی‌نقطه و
بی‌الف است که درباره هر کدام توضیح کوتاه بیان می‌شود.
از آن‌جا که حروف به دو دسته بی‌نقطه و با نقطه تقسیم می‌شوند، غالباً گویندگان از هر دو دسته حروف در
کلام خود بهره می‌برند. اگر کسی بخواهد فقط از حروف بی‌نقطه یا فقط از حروف با نقطه یا تک نقطه استفاده کند، کار بسیار دشواری است؛ ولی برخی
دانشمندان و گویندگان توانا، با زحمت بسیار توانستند متنی را با محتوای درست از حروف بی‌نقطه تنظیم بکنند؛ اما امام علی (علیه‌السلام) با توجه به مهارت حضرت در سخنوری، بدون یادداشت، با مضامین بسیار بلند سخنان مهمی ایراد می‌نمود و فقط از حروفی بهره می‌برد که نقطه نداشتند. این خود نشانه عظمت امام علی (علیه‌السلام) در سخنوری می‌باشد.
مناسبت ایراد این خطبه هم بنا بر نقل مورخان این بود که:
امام علی (علیه‌السلام) زمانی که به
خواستگاری یکی از همسرانش رفته بود، طبق رسم
عرب که باید مرد ضمن سخنانی که هم معرف
شخصیت او باشد و هم از همسرش خواستگاری کند، این سخنان را ایراد نمود.
در میان ۲۸ حرف عربی به اعتراف همه گویندگان حرف الف بیش از همه حروف کاربرد دارند.
چنان‌که در
منابع روایی و تاریخی آمده: روزی جمعی از اصحاب
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) در
مسجد پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) در
مدینه مشغول مذاکرات علمی و ادبی بودند و از جمله، این بحث مطرح شد که کدام حرف در محاورات بیش‌تر کاربرد دارد؟ همگان گفتند: حرف الف. امام علی (علیه‌السلام) که در آن جلسه حضور داشت، بالبداهه به ایراد یک سخنرانی مهمی پرداخت که در آن از حرف الف اصلاً استفاده نکرد و این نشانگر عظمت سخنوری آن حضرت در
ادبیات عرب می‌باشد؛ از‌این‌رو به حضرت امیر بیان نیز گفته می‌شود.
لازم به ذکر است که خطبه یک نقطه در منابع روایی یافت نشده است.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «خطبه بی‌نقطه و بی‌الف»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۰۵/۰۶.
