جایگاه اخلاق در ورزش
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: اخلاق، ورزش، جوانمردی، قهرمانی.
پرسش: جایگاه
اخلاق در
ورزش چگونه است؟
پاسخ: از مصادیق فضایل اخلاقی در ورزش می‌توان از جهاد با نفس امّاره؛ گذشت و بخشش؛ پرهیز از تکبّر و رقابت شرافت‌مندانه و جوان‌مردانه نام برد.
سلامتی جسم و روح، از اموری است که انسان همیشه در پی آن بوده و هست. دین اسلام، همواره به عنوان دین کامل و جهان شمول به تمامی زوایای یک زندگی سالم می‌اندیشد و همه راه‌های منتهی به سعادت دنیا و آخرت را برشمرده است، ارزش تندرستی را بیان می‌کند؛ حفظ بهداشت را لازم می‌داند و طبیعتاً ورزش نیز به عنوان پیش‌نیاز تندرستی مورد تأیید
اسلام می‌باشد.
امروزه ورزش در زندگی مردم دنیا نقش مهمی دارد. میلیون ها نفر به آن اشتغال دارند و چندین برابر آن نیز تماشاگر و طرفدار برنامه‌های مختلف ورزشی‌اند. ورزش در مواردی نیز استحکام بخش وحدت ملی و اجتماعی جوامع بوده و فضایل و رذایل رایج در آن منعکس کننده فضایل و رذایل حاکم بر آن جامعه است.
اخلاق ورزش یکی از موضوعات اخلاق کاربردی است که برای سنجش تصمیمات عملی اخلاقی و مواجهه با مسائل، رفتارها و سیاست های اخلاقی در حرفه‌ها، تکنولوژی، حکومت و غیره کاربرد دارد.
برخی ورزش را آن دسته فعالیت‌ها یا مهارت های عادی جسمانی دانسته‌اند که بر پایه یک رشته قوانین همگانی به هدف تفریح، مسابقه، نشاط شخصی، دست‌یابی به ورزیدگی، مهارت‌جویی یا آمیزه ای از این اهداف صورت می‌گیرد. در این جا، ورزش بر اساس هدف از آن تعریف شده است.
برخی از مهم‌ترین محورها و موضوعاتی که مجال طرحِ مباحث اخلاق ورزش قرار می‌گیرد، عبارت اند از:ارزش‌ها در ورزش، جوانمردی، رقابت و همکاری، بازی منصفانه، تقلب، مواد نیروزا، اخلاق هواداری و تماشاچی‌گری، روابط اخلاقی میان مربی و ورزشکاران و....
افعال اخلاقی ارزشمند، برتر از ارزش‌های مادی است؛ به گونه‌ای که هر انسانی در برابر آن خضوع و احترام می‌کند، هر چند خود نتوانسته باشد بدان‌ها عمل کند؛ به همین جهت، باید گفت: تمام آنچه در اخلاق عمومی وجود داشته و متناسب و قابل پیاده شدن در میادین ورزشی بوده، باید مورد عمل قرار گیرد.
به دیگر سخن؛ یک ورزشکار، علاوه بر جسم، به روح توجه نماید؛ زیرا میان تن و روان ارتباط نزدیکی وجود دارد، بدین جهت در اسلام، تنها به تربیت و پرورش جسم توجه نشده، بلکه به موازات جسم، به روح نیز توجه شده و دستورات فراوانی در زمینه تربیت و تقویت آن آمده است؛ مانند:روزه، نماز، دعا و... و گرنه پرداختن به جسم به تنهایی دارای ارزش انسانی نبوده و انسان را از محدوده حیوانیت خارج نمی‌کند.
امام خمینی (رحمة‌الله‌علیه) با تأکید بر این دو اصل اساسی، در دیدار با ورزشکاران می‌گویند: «ورزشکاران، به همان صورتی که ورزش جسمی دارند، ورزش روحی هم داشته باشند. از قدیم ورزشکاران ایران، به
یاد خدا و
علی (علیه السلام) بوده‌اند و این از برجستگی‌های آنان بوده است».
نکته مهم در این جا، این است که، هرکدام ازسازمان ورزشی و ورزشکاران باید به وظایف اخلاقی خود آشنا بوده و آن را به تناسب در میادین ورزشی بکار ببرند؛ زیرا اگر سازمان ورزشی دارای قوانین و
منشور اخلاقی نباشد، یک
ورزشکار هم نمی‌تواند به وظایف خود آشنا بوده و خود را در زمینه ورزش متخلّق به اخلاق نماید.
در نوشتار حاضر، به برخی از وظایف و فضایل اخلاقی که یک ورزشکار باید آنها را در میادین ورزشی رعایت کند، اشاره می‌شود:
یعنی، مبارزه با هوا و هوس‌های شیطانی که آدمی را به سوی
گناه و
معصیت فرا می‌خواند. یک ورزشکار باید (همانند هر انسان دیگری) با این
هوس‌های شیطانی مبارزه کرده و بر آنها غلبه کند.
در این باره احادیث زیادی از سوی معصومین (علیهم السلام) وارد شده است که به برخی از آنها به عنوان نمونه اشاره می‌شود:
۱.
رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمود: نیرومند و قهرمان کسی نیست که در کُشتی، رقیب خود را بر زمین زند، بلکه نیرومند کسی است که در موقع خشم، مالک نفس خود باشد.
۲. رسول اکرم (صلی‌الله علیه‌وآله) گذر کرد بر جمعیّتی که بین آنها مرد پر قدرت و نیرومندی بود که سنگ بزرگی را از زمین بر می‌داشت و مردم آن را سنگ زورمندان یعنی وزنه قهرمانان می‌نامیدند و همه از عمل آن ورزشکار قوی درشگفتی بودند. رسول اکرم پرسید: این اجتماع برای چیست؟ مردم عمل وزنه برداری آن قهرمان را به عرض رساندند. آن حضرت فرمود: آیا به شما بگویم قوی‌تر از این مرد کیست؟ قوی تر از او کسی است که به وی دشنام گویند و تحمّل نماید و بر
نفس سرکش و انتقام‌جوی خود غلبه کند و بر
شیطان خویش و شیطان دشنام‌گو پیروز شود.
۳. امام علی (علیه السلام) می‌فرماید: هوای نفست دشمن‌ترین دشمنان تو است. کوشش کن که بر آن غالب و پیروز شوی و گر نه هلاکت خواهد کرد.
۴.
امام موسی کاظم (علیه السلام): پیغمبر اکرم به سربازانی که از جبهه جنگ برگشته بودند فرمود:در گشایش و رحمت باشند مردمی که
جهاد اصغر را انجام داده و
جهاد اکبر به عهده آنان باقی مانده است. عرض شد یا رسول الله جهاد اکبر کدام است؟ فرمود:
جهاد با نفس.
یک ورزش کار، باید دارای روحیه
گذشت و
بخشش باشد. وقتی در اوج قدرت و توانایی بوده و بر رقیب خود برتری و پیروزی یافته، بر او سخت نگیرد و در صدد انتقام جویی و صدمه زدن به حریف برنیاید. او باید عفو و گذشت را شکرانه پیروزی خویش قرار دهد.
امام علی (علیه السلام) در این زمینه می‌فرماید:
«وَاكْظِمِ الْغَيْظَ، وَاحْلُمْ عِنْدَ الْغَضَبِ، وَتَجاوَزْ عِنْدَ المَقْدِرَةِ، وَاصْفَحْ مَعَ الدَّوْلَةِ، تَكُنْ لَكَ الْعَاقِبَة؛
و خشم خود را فرو بنشان و در هنگام
تندخویی بردبار باش، و هنگام توانایی (از کیفر) بگذر، و با وجود تسلط داشتن (از
انتقام) دوری کن، تا برایت پاداش و عاقبت (نیکویی) باشد».
ورزش کار، هر چند نیرومند باشد، نباید به قدرت، توان و مقاماتی که دارد مغرور شده و بر دیگران
تکبر ورزد. او باید بداند همه نیروها و توان‌ها، از ناحیه
خداوند قادر متعال است. از این جهت است که در
نماز، به هنگام به پاخاستن می‌گوییم:«بحول الله و قوّته اقوم واقعد».
امام حسین (علیه السلام)، وقتی به لشکر انبوهی از دشمن حمله می‌برد می‌فرمود:«لاحول و لا قوّة الا بالله».
خداوند متعال نیز، همین مطلب را در
قرآن مجید تذکر داده و می‌فرماید: «...أَنَّ الْقُوَّةَ لِلَّهِ جَمیعاً...؛
تمامِ قدرت و نیرو،ازآنِ خدا است.»
پس دلیلی وجود ندارد که افراد نیرومند و ورزشکار به قوّت و توان خود تکبّر ورزیده و مغرور شده و خدا را از یاد ببرند، و از آن نیرو و توان خدادادی در راه‌های غیر صحیح استفاده نمایند.
عاقبت
غرور، شکست و سقوط است، شخص مغرور و متکبّر، حریف را دست کم گرفته، احتیاط را از دست داده و در نتیجه شکست می‌خورد. همان طور که امام علی (علیه السلام) فرموده: «آفت انسان شجاع، ضایع کردن
دوراندیشی است».
و نیز: «آفت صاحب قوت و توانائی، ضعیف شمردن
دشمن است».
یکی از ویژگی‌ها در برخی از ورزش‌ها «رقابت» است. در مباحث اخلاقی رقابت فرد به فرد است که اهمیت و محوریت دارد. در همین رقابت است که مهارت‌های جسمی و روحی، توانایی‌ها و هم آهنگی‌ها باهم جمع می‌شوند و موجب رشد جسمی و روحی یک ورزشکار می‌شود.
شکل ایده آل ورزش این مسئله را که چه رقابتی می‌تواند به دوستی و رفاقت بینجامد، به خوبی به نمایش می‌گذارد. اگر یک ورزشکار به رقیب خود تنها به عنوان یک دوست نگاه کند و بداند که قصد تخریب او را ندارد و دشمن خود تلقی ننماید، بلکه او را مانند خود، فردی دارای توانایی ها و فضایل مشابهی ببیند، این رقابت به دوستی می‌انجامد و دیگر «بردن به هر قیمت»، حتی با فریب کاری، میانشان در کار نیست.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «جایگاه اخلاق در ورزش»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۶/۹.
