تعلیم شکار به حیوانات شکاری با عنایت به آیه 4 سوره مائده

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

کلیدواژه: قرآن کریم، سوره مائده.

پرسش: قرآن کریم در آیه ۴ سوره مائده، چه واقعیتی را در مورد تعلیم شکار به سگ‌ها و دیگر حیوانات شکاری از سوی انسان‌ها یادآور می‌شود؟

پاسخ اجمالی: انسان با استفاده از این نیروی خدادادی می‌تواند برخی حیوانات را آموزش داده و در جهت‌های مختلف از جمله شکار حیوانات به خدمت گیرد؛ همچنین این آیه ناظر به سگ‌هایی می‌باشد که برای شکار تعلیم داده شده و برای صاحبشان شکار می‌کنند و اگر شکار آنها زنده هم نباشد حلال است.

---

در میان موجودات زنده، این تنها انسان است که دائماً در حال پیش‌رفت است و توانایی انسان (مانند حیوانات) تنها منحصر به توانایی‌های غریزی او نیست؛ بلکه همواره با آموزش و یادگیری‌، توان خود را افزایش می‌دهد، و این‌گونه است که خدای متعال می‌فرماید: «الَّذِی عَلَّمَ بِالْقَلَمِ• عَلَّمَ الْاِنْسانَ ما لَمْ یعْلَمْ؛ همان کسی که به وسیله قلم تعلیم نمود؛ و به انسان آموخت آنچه را نمی‌دانست.»
بنابر‌این، انسان با استفاده از این نیروی خدادادی حتی می‌تواند برخی حیوانات را آموزش داده و در جهت‌های مختلف از جمله شکار حیوانات به خدمت گیرد.
به عبارت دیگر، اگر آموزش انسان نبود، حیواناتی مانند سگ‌ها نمی‌توانستند در برخی از انواع خاص شکار، جست‌وجوی مواد مخدر و مواد منفجره و...کارکردی داشته باشند.
در همین راستا خدای متعال خطاب به پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌فرماید: از تو سؤال می‌کنند چه چیزها برای آنها حلال شده است: «یسْئَلُونَک ما ذا اُحِلَّ لَهُمْ». بگو آنچه پاکیزه است برای شما حلال گردیده و (نیز صید) حیوانات شکاری که از آنچه خداوند به شما تعلیم داده به آنها یاد داده‌اید (برای شما حلال است) پس از آنچه این حیوانات برای شما (صید می‌کنند و) نگاه می‌دارند بخورید: «قُلْ اُحِلَّ لَکمُ الطَّیباتُ وَ ما عَلَّمْتُمْ مِنَ الْجَوارِحِ مُکلِّبِینَ تُعَلِّمُونَهُنَّ مِمَّا عَلَّمَکمُ اللَّهُ...».

---

واژه «جوارح» در این آیه از ریشه «جرح» به معنای کسب، و گاهی به معنای زخم است. به همین دلیل به حیوانات شکارچی اعم از پرندگان و غیر پرندگان «جارحه» می‌گویند که جمع آن «جوارح» است؛ یعنی حیوانی که به صید خود زخم وارد می‌کند، و یا حیوانی که برای صاحب خود کسب می‌نماید.

---

با توجه به این معنا، فراز‌ «وَ ما عَلَّمْتُمْ مِنَ الْجَوارِحِ‌» در آیه، شامل تمام حیواناتی می‌شود که برای شکار تربیت شده‌اند، اما با توجه به قید «مُکلِّبِینَ» که از ریشه «کلب» و به معنای سگ‌ است، مفسران و فقها حکم موجود در آیه ‌را به سگ‌های شکاری اختصاص داده و آن‌را شامل شکار با استفاده از دیگر حیوانات مانند بازهای شکاری نمی‌دانند.
در نتیجه، این آیه ناظر به سگ‌هایی می‌باشد که برای شکار تعلیم داده شده و به جای آن‌که به صورت غریزی به شکار پرداخته و آن‌را بخورند، یاد گرفته‌اند که شکار خود را نزد صاحبشان بازگردانند و تنها حیوانی که می‌توان با آن شکار کرد و حیوان شکار شده توسط آن‌را (حتی قبل از این‌که زنده به دست صاحبش رسیده و به صورت معمول ذبح شود) حلال دانست، سگی است که تعلیم شده باشد و شکار سگ‌های ولگرد و یا دیگر حیوانات، حلال نیست.

---

البته اگر حیوان حلال‌گوشتی هدف شکار هر حیوانی قرار گرفته و قبل از آن‌که جان‌ دهد، توسط انسانی ذبح شرعی شود، خوردن آن حلال خواهد بود.

---