تطبیق آیه‌هایی از سوره اعراف بر اهل‌بیت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: سوره اعراف،
اهل‌بیت پرسش: سوره اعراف، آیه ۴۶-۴۹ چگونه بر اهل‌بیت (علیه‌السّلام) تطبیق می‌کند؟
«وَ بَینَهُمَا حِجَابٌ وَ عَلَی الاَعْرَافِ رِجَالٌ یَعْرِفُونَ کُلّاً بِسِیمَاهُمْ وَ نَادَوْاْ اَصْحَابَ الْجَنَّةِ اَن سَلَامٌ عَلَیکُمْ لَمْ یدْخُلُوهَا وَ هُمْ یَطْمَعُونَ• وَ اِذَا صُرِفَتْ اَبْصَارُهُمْ تِلْقَاءَ اَصْحَابِ النَّارِ قَالُواْ رَبَّنَا لاَ تَجْعَلْنَا مَعَ الْقَوْمِ الظَّالِمِینَ• وَ نَادَی اَصْحَابُ الاَعْرَافِ رِجَالاً یَعْرِفُونَهُم بِسِیمَاهُمْ قَالُواْ مَا اغْنَی عَنکُمْ جَمْعُکُمْ وَ مَا کنتُمْ تَسْتَکبِرُونَ• اهٰؤُلاَءِ الَّذِینَ اقْسَمْتُمْ لاَ ینَالُهُمُ اللهُ بِرَحْمَةٍ ادْخُلُواْ الْجَنَّةَ لاَخَوْفٌ عَلَیکمْ وَلا انتُمْ تَحْزَنُون؛
و بین آنان (
بهشتیان و
دوزخیان) پرده‌ای است و بر
اعراف، مردمی هستند که همگان را به سیما
[و نشانه‌ها
]ی آنان می‌شناسند و بهشتیان را (در حالی که هنوز به
بهشت وارد نشده‌اند، امّا امید می‌برند)،
ندا می‌دهند که:
سلام بر شما باد! و چون دیدگانشان به جانب دوزخیان بر می‌گردد، می‌گویند: پروردگارا! ما را همراه ستمکاران مگردان. و
اهل اعراف، مردمی را که به نشانه‌شان می‌شناسند، ندا می‌دهند و می‌گویند: جمعیتتان (مال‌اندوزی‌تان) و آن استکبار که می‌ورزیدید، به کارتان نیامد! آیا همینان بودند که سوگند می‌خوردید رحمت خدا بدانان نمی‌رسد؟
[اکنون شما تحقیرشدگان
] به بهشت وارد شوید
[که
] نه بیمی بر شماست و نه اندوهگین می‌شوید.»
روایاتی را که درباره اصحاب اعراف از اهل‌بیت (علیه‌السّلام) رسیده، می‌توان به چهار دسته تقسیم کرد:
روایاتی که اهل‌بیت
عصمت و
خاندان رسالت را به‌عنوان اصحاب اعراف معرّفی کرده‌اند، مانند: آنچه از
امام صادق (علیه‌السّلام) روایت شده که فرمود:
«جاءَ ابنُ الکَوّاءِ الیٰ امیر المُؤمِنینَ (علیه‌السّلام) فَقالَ: یا امیرَ المُؤمِنینَ (وَ عَلَی ٱلْاَعْرَافِ رِجَالٌ یعْرِفُونَ کُلّاًِ بِسِیمَاهُمْ)؟ فَقالَ: نَحنُ عَلَی الاَعرافِ، نَعْرِفُ اَنصارَنا بِسیماهُم؛
شخصی به نام
ابن الکوّاء نزد
امام امیر مؤمنان (علیه‌السّلام) آمد و گفت: ای امیر مؤمنان! مراد از (بر اعراف، مردانی هستند که همگان را به علامت‌شان می‌شناسند)، چیست؟ ایشان فرمود: ما بر اعراف قرار داریم و ما یاران خود را با علامت‌شان می‌شناسیم.»
یا آنچه
امام باقر (علیه‌السّلام) در باره آیه (وَ عَلَی ٱلْاَعْرَافِ رِجَالٌ یعْرِفُونَ کُلَّاً بِسِیمَاهُمْ) فرمود که:
«اُنزِلَت فی هٰذِهِ الاُمَّةِ، وَ الرِّجالُ هُمُ الاَئِمَّةُ مِن آلِ مُحَمَّدٍ؛
آیه در مورد این امّت نازل شده است و مقصود از رجال، امامان از خاندان محمّد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) هستند.»
و آنچه
امام باقر (علیه‌السّلام) از امام علی (علیه‌السّلام) نقل می‌کند که فرمود:
«وَ نَحنُ اصحابُ الاَعرافِ؛
ما اصحاب اعراف هستیم.»
و آنچه از امام باقر (علیه‌السّلام) روایت شده که درباره آیه (وَ عَلَی الْاَعْرافِ رِجالٌ یعْرِفُونَ کُلّاً بِسِیماهُمْ) فرمود:
ما آن مردان هستیم. امامان، کسانی را که وارد
بهشت خواهند شد و کسانی را که وارد
دوزخ خواهند شد، می‌شناسند، چنان‌که شما در قبیله‌های خود، همدیگر را می‌شناسید و هر یک از شما می‌داند که چه کسی در قبیله درست‌کار است و چه کسی بدکار.
همچنین امام علی (علیه‌السّلام) می‌فرماید:
«وَ انا صاحِبُ الاَعرافِ؛
[یکی از مصادیق
] اصحاب اعراف، من هستم.»
در منابع
اهل‌سنّت نیز چنین آمده است:
سعد بن طریف می‌گوید:
اصبغ بن نباته گفت: نزد علی (علیه‌السّلام) نشسته بودم که عبدالله بن کوّاء آمد و گفت: ای امیر مؤمنان! در باره سخن خداوند که: (وَ عَلَی الْاَعْرافِ رِجالٌ) به من خبر بده. امام (علیه‌السّلام) در پاسخ فرمود:
وای بر تو، ای پسر کوّاء! ما کسانی هستیم که ما را
روز قیامت، میان بهشت و دوزخ می‌گمارند. هر که یار ماست، او را با نشانه‌اش می‌شناسیم و وارد بهشت می‌گردانیم و هر که دشمن ماست، او را با نشانه‌اش می‌شناسیم و وارد دوزخ می‌کنیم.
همچنین ضحّاک از
ابن عبّاس گزارش می‌کند که در باره (وَ عَلَی الْاَعْرافِ رِجالٌ) گفت:
مکانی مرتفع از صراط وجود دارد که «اعراف» خوانده می‌شود و بر آن،
عبّاس،
حمزه،
علی و
جعفر قرار دارند که دوستان خود را با نشانه چهره‌ها و دشمنان خود را به سیاهی چهره می‌شناسند.
روایاتی که پیروان خاصّ اهل‌بیت (علیه‌السّلام) و مسلمانان پیشتاز را از رجال اعراف دانسته‌اند، مانند آنچه از امام علی (علیه‌السّلام) روایت شده که فرمود:
«المُوقِنونَ وَ المُخلِصونَ وَ المُؤثِرونَ مِن رِجالِ الاَعرافِ؛
اهل یقین و
مخلصان و
ایثارگران، مردان اعراف هستند.»
روایاتی که دلالت دارند اصحاب اعراف، کسانی هستند که حسنات و سیّئات آنان، مساوی است، مانند: آنچه از
امام صادق (علیه‌السّلام) نقل شده که فرمود:
اعراف، گروهی‌اند که نیکی‌ها و بدی‌های آنان برابر است. اگر
خداوند، آنان را به دوزخ ببرد، به سبب گناهان‌شان است و اگر به بهشت ببرد، به سبب رحمت خویش است.
روایتی که از امام صادق (علیه‌السّلام) نقل شده و میان روایات گذشته، جمع‌بندی کرده است. از ایشان روایت شده که فرمود:
اعراف، بلندی‌هایی است بین دوزخ و بهشت، و امامان با گروهی از پیروان‌شان در اعراف می‌ایستند، در حالی که عدّه‌ای از پیروان امامان، بدون توقّف، وارد بهشت می‌شوند و حسابی از آنان کشیده نمی‌شود.
امامان به این گروهی که در
دنیا خطا کرده‌اند، خطاب می‌کنند: «بنگرید به برادرانتان در بهشت که بی‌حساب وارد شده‌اند» و بعد به آنان می‌گویند: «دشمنان حق را بنگرید که چگونه در آتش‌اند». بعد به دوزخیان می‌گویند: «اینان (پیروان و
شیعیان آلوده به
گناه) همانانی هستند که شما می‌گفتید هرگز مشمول
رحمت الهی نخواهند شد»
[سپس رحمت الهی شامل آنان می‌شود
] و به این دسته از گنه‌کاران
[که بر اثر
ایمان و
اعمال صالح، شایستگی
عفو دارند
]، از طرف امامان دستور داده می‌شود که: «به سوی بهشت بروید. نه ترسی دارید و نه اندوهی» و آن‌گاه به واسطه
شفاعت اهل‌بیت، این گروه گنه‌کار نیز وارد بهشت می‌شوند.
بر این اساس، همه روایاتی که ملاحظه شدند، یک واقعیت را بیان می‌کنند و آن، این‌که «اعراف» یکی از موقف‌های
قیامت است که در آن، منزلت و عظمت اهل‌بیت عصمت و پیروان خاصّ آنها بر جهانیان آشکار می‌شود، و حضور خاندان رسالت در این جایگاه برای نجات خطاکارانی است که مستحقّ
شفاعت هستند.
حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «تطبیق آیه‌هایی از سوره اعراف بر اهل‌بیت» تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۵/۹.
