تدبر و تفسیر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: تدبر در قرآن،
تفسیر قرآن، امام خمینی رحمه‌الله، سفره الهی.
پرسش: از نظر امام خمینی ـ رحمه‌الله ـ تفاوت بین حوزه تفسیر قرآن با حوزه تدبر در قرآن چیست؟
پاسخ: عبارات پراکنده‌ای در میان آثار و سخنان امام خمینی ـ رحمه‌الله ـ در مورد تدبر در قرآن وجود دارد که محققان و پژوهشگران قرآن به تحقیق و بررسی آن پرداخته‌اند. در این‌جا به‌طور خلاصه نگاه امام خمینی به
قرآن و تدبر و تفسیر آن بیان می‌شود.
قرآن کتاب
هدایت است و آموزه‌های آن رهگشای برترین، استوارترین و مطمئن‌ترین مقصدها و مقصودها.
رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله در کلامی لطیف فرموده‌اند: «
الْقُرْآنُ مَأْدُبَةُ اللَّهِ فَتَعَلَّمُوا مَأْدُبَتَه الْقُرْآنِ مَا اسْتَطَعْتُم»؛
قرآن
طعام آماده
خداوند است، آنچه می‌توانید از آن فرا گیرید.
حضرت
امام خمینی رحمه‌الله این ویژگی را بدین‌سان تبیین کرده‌اند: «قرآن یک سفره پهنی است که همه از آن استفاده می‌کنند؛ مثل این‌که دنیا هم یک سفره پهنی است که همه استفاده می‌کنند: یکی علفش را از آن استفاده می‌کند، یکی میوه را از آن استفاده می‌کند، یکی مسائل دیگر را استفاده می‌کند... هر یک یک‌طور استفاده می‌کند...
انسان یک‌طور... حیوان یک‌طور... قرآن هم این‌طوری است یک سفره پهنی است برای همه، هر‌کس به اندازه آن اشتهایی که دارد و آن راهی که پیدا بکند به قرآن استفاده می‌کند».
بدین‌سان امام خمینی ـ رحمه‌الله ـ از یک‌سو به جایگاه والای
کتاب الهی و آموزه‌های شگرف و بس گسترده آن اشاره می‌کند و از سوی دیگر به چگونگی بهره‌گیری از آن و مقدمات فهم آن.
امام خمینی با این‌که قرآن و معارف آن را در جایگاهی بس رفیع می‌داند،
تدبر و تأمل در آن را بر همگان لازم دانسته و از جمله
حجاب‌های فهم قرآن را این باور می‌داند که افزون از آنچه مفسران گفته‌اند نمی‌توان از قرآن دریافت؛ یعنی عملاً بستن راه تدبر و
تفکر.
کلام امام خمینی چنین است: «یکی دیگر از "حُجُب" که مانع از استفاده از این صحیفه نورانیه است، اعتقاد به آن است که جز آن‌که مفسرین نوشته و یا فهمیده‌اند، کسی را
حق استفاده از قرآن شریف نیست و
تفکر و تدبر در آیات شریفه را به تفسیر به رأی ممنوع اشتباه نموده‌اند...».
بدین‌سان قرآن از نگاه امام خمینی، کتاب هدایت است و دعوت؛ دعوت به «تهذیب نفوس و تطهیر بواطن از ارجاس
طبیعت و تحصیل
سعادت»، هدایت است برای ساخته شدن انسان برای این‌که «انسان بالقوة را انسان بالفعل کند» و «انسان را به همه ابعادی که انسان دارد بسازد» و «دعوت به معنویات الی حدّی که بشر می‌تواند به او برسد و فوق او و بعد هم اقامه
عدل و...».
تفسیر به لحاظ واژه‌شناسی و از نگاه لغویان چه مشتق «فسر» باشد و چه از «سفر»، به معنای پرده‌برگیری از ناپیدا و هویدا کردن نا
آشکار و روشن ساختن مبهم‌هاست.
مفسر می‌کوشد تا
آیات الهی را با این عنوان که کلامی الهی است، تبیین کند و مراد خداوند را از آن بنمایاند.
حضرت امام خمینی ـ رحمه‌الله ـ در تعریف تفسیر نوشته‌اند: «به‌طور کلی معنای "تفسیر" کتاب آن است که شرح مقاصد آن کتاب را بنماید، و نظر مهم به آن، بیان منظور صاحب کتاب باشد».
و «مفسر وقتی "مقصد" از نزول را به ما بفهماند،
مفسر است».
خلاصه این‌که حضرت امام خمینی، موضوع تدبر را خارج از بحث تفسیر برشمرده‌اند. بر این اساس از آیه شریفه «
أَ فَلا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآن...»
استفاده می‌شود که قرآن برای مردمی که آشنا به
زبان قرآن باشند، قابل فهم است و ازاین‌رو می‌توانند در آن تدبر کنند؛ ولی لازمه این
سخن آن نیست که تمام مردم بدون مراجعه به پیامبر و
معصومان و اندیشمندان دینی قادرند مشکلات و ابهام‌هایی که احیاناً با آن برخورد می‌کنند، حل کنند.
[]
