• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

بیعت در قرآن

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: بیعت، لغت، قرآن.

پرسش: بیعت در لغت و قرآن چگونه آمده است؟



کلمه «بیعت» از مادّه «بیع» است که در کنار واژه «بیع»، مصدر و به معنای معاهده و معاقده، عهد و پیمان، پذیرش ریاست و فرمان‌برداری و وفاداری است. ابن منظور در این باره می‌گوید:
«البَیعَةُ: الصَّفقَةُ عَلی ایجابِ البَیعِ وَ عَلَی المُبایَعَةِ وَ الطّاعَةِ؛ بیعت: کف بر کف دیگری زدن به نشانه فروختن چیزی یا پیمان بستن و فرمان برداری از او.»
عرب‌ها هنگام خرید و فروش و برای اعلام قطعی شدن معامله، دست راست خود را به یکدیگر می‌زدند و آن را «صفقه» یا «بیعت» می‌گفتند. آنها هم‌چنین برای پذیرش ریاست حاکم و امیر، به او دست می‌دادند و این عمل، نوعی معامله و داد و ستد محسوب می‌شد، بدین معنا که بیعت کننده، اطاعت و فرمان‌برداری را پذیرفته و بیعت شونده هم به اموری متعهّد می‌شود. از این رو، این عمل را نیز «بیعت» می‌نامیدند.
[۲] مجمع فرهنگ و معارف قرآن کریم، دائرة المعارف قرآن کریم، ج۶، ص۴۰۷-۴۰۸.
[۳] ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد، مقدّمه ابن خلدون، ص۲۰۹.
[۴] دائرة المعارف جهان اسلام، ج۵ مدخل «بیعت».
[۵] موسوی بجنوردی، کاظم، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۳ مدخل «بیعت».



بیعت، یکی از سنّت‌های مهمّ جامعه عرب در دوران جاهلیت برای انتخاب و یا اعلام وفاداری به حاکم، رئیس قبیله و فرمانده جنگ بود که به صورت‌های گوناگون انجام می‌گرفت.
از مهم‌ترین بیعت‌های قبل از اسلام می‌توان به بیعت قریش و بنی کنانه با قصی بن کلاب برای اخراج خزاعه و بنی بکیر از مکه اشاره کرد.
[۶] دانش نامه جهان اسلام، مدخل «بیعت.



مفهوم «بیعت» در قرآن، پنج بار و در سه آیه با صراحت آمده که همه از باب مفاعله‌اند. البتّه یک مورد دیگر نیز از این باب در قرآن آمده که همانند دیگر هم خانواده‌های آن، به معنای فروش کالای بهشت جاوید به اهل ایمان به بهای دادن جان و مال است:
«اِنَّ اللَّهَ اشْتَرَی مِنَ الْمُؤْمِنِینَ اَنفُسَهُمْ وَ اَمْوَالَهُم بِاَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ یُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَیَقْتُلُونَ وَ یُقْتَلُونَ وَعْدًا عَلَیْهِ حَقًّا فِی التَّوْرَاةِ وَ الْاءِنجِیلِ وَ الْقُرْءَانِ وَ مَنْ اَوْفَی بِعَهْدِهِ مِنَ اللَّهِ فَاسْتَبْشِرُواْ بِبَیْعِکُمُ الَّذِی بَایَعْتُم بِهِ وَ ذَلِکَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ؛ خدا از مؤمنان، جان‌ها و مال‌هایشان را به ازای این که بهشت برای آنان باشد، خریده است؛ همان کسانی که در راه خدا می‌جنگند و می‌کُشند و کشته می‌شوند. [این] بسان وعده حقّی در تورات و انجیل و قرآن، بر عهده اوست، و چه کسی از خدا به عهد خویش وفادارتر است؟ پس به این معامله‌ای که با او کرده‌اید، شادمان باشید، و این، همان کامیابی بزرگ است.»

۳.۱ - بیعت با پیامبر

بیعت با پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و یا جانشینان او، در واقع، بیعت با خداست و کسی که با آنان پیمان فرمانبری بندد، در حقیقت، پیمان سودمندترین معامله را امضا می‌نماید.

۳.۲ - تعابیر دیگر بیعت در قرآن

در قرآن، تعابیر دیگری چون «عهد»، «عقد» و «میثاق» نیز که به معنای مطلق پیمان‌اند، گاه در خصوص «بیعت» استفاده گردیده یا به آن، تفسیر و یا بر یکی از بیعت‌های دوره پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) تطبیق داده شده است.
همچنین برخی از آیات، بدون آن که واژه خاصّی ناظر به «بیعت» در آنها بکار رفته باشد، از طریق شأن نزول یا برخی احادیث، به موضوع «بیعت» ارتباط داده شده‌اند.
[۱۹] مجمع فرهنگ و معارف قرآن کریم، دائرة المعارف قرآن کریم، ج۶، ص۳۰۹.



۱. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج۸، ص۲۶، مادّه «بیع».    
۲. مجمع فرهنگ و معارف قرآن کریم، دائرة المعارف قرآن کریم، ج۶، ص۴۰۷-۴۰۸.
۳. ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد، مقدّمه ابن خلدون، ص۲۰۹.
۴. دائرة المعارف جهان اسلام، ج۵ مدخل «بیعت».
۵. موسوی بجنوردی، کاظم، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۳ مدخل «بیعت».
۶. دانش نامه جهان اسلام، مدخل «بیعت.
۷. فتح/سوره۴۸، آیه۱۰.    
۸. فتح/سوره۴۸، آیه۱۸.    
۹. ممتحنه/سوره۶۰، آیه۱۲.    
۱۰. توبه/سوره۹، آیه۱۱۱.    
۱۱. فتح/سوره۴۸، آیه۱۰.    
۱۲. فتح/سوره۴۸، آیه۱۰.    
۱۳. فتح/سوره۴۸، آیه۱۸.    
۱۴. توبه/سوره۹، آیه۱۱۱.    
۱۵. نحل/سوره۱۶، آیه۹۵.    
۱۶. مائده/سوره۵، آیه۷.    
۱۷. مائده/سوره۵، آیه۱۴.    
۱۸. مائده/سوره۵، آیه۶۷.    
۱۹. مجمع فرهنگ و معارف قرآن کریم، دائرة المعارف قرآن کریم، ج۶، ص۳۰۹.



سایت‌ حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «بیعت در قرآن» تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۲/۱۰.    



جعبه ابزار