• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

بهترین روش حفظ قرآن

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: حفظ قرآن، ترجمه، خط عثمان طه.

پرسش: بهترین روش حفظ قرآن کریم و تثبیت آن در ذهن چیست؟ بهترین مترجم قرآن کریم چه کسی است و بهترین خط آن از کیست؟

پاسخ: برای حفظ قرآن کریم، روش‌های گوناگونی وجود دارد. با رعایت نکاتی چند ـ که در ذیل خواهد آمد ـ بهترین روش آن تحقق می‌یابد. هم‌چنین ترجمه‌ حضرت آیت الله مکارم شیرازی، بهترین ترجمه می‌باشد و بهترین خط قرآن کریم نیز، عثمان طه است.

فهرست مندرجات

۱ - نکات مهم پیش از حفظ
       ۱.۱ - نیت خالصانه
       ۱.۲ - طهارت ظاهری و باطنی
       ۱.۳ - حفظ در کودکی و نوجوانی
       ۱.۴ - آمادگی و نشاط
       ۱.۵ - استراحت بعد از حفظ
       ۱.۶ - تمرکز حواس
       ۱.۷ - فراگیری روش ترتیل
       ۱.۸ - تسلط لازم
       ۱.۹ - استفاده از ابزارهای تکنولوژی
       ۱.۱۰ - خواندن دعاهای وارده
       ۱.۱۱ - مباحثه و کنترل
۲ - نکات مهم هنگام حفظ
       ۲.۱ - انتخاب روش مناسب
       ۲.۲ - تمرین و مداومت
       ۲.۳ - مباحثه با روش خاص
       ۲.۴ - توجه به محتوای آیات
       ۲.۵ - شروع مناسب
       ۲.۶ - توجه به آیات مشابه
       ۲.۷ - رعایت ترتیب
       ۲.۸ - خسته نکردن ذهن
۳ - شرایط عمومی حفظ
       ۳.۱ - انتخاب قرآن واحد
       ۳.۲ - انتخاب سوره مناسب
       ۳.۳ - توجه به سن افراد
       ۳.۴ - حفظ صحیح
       ۳.۵ - استفاده از تجارب دیگران
       ۳.۶ - تمرین و تکرار
       ۳.۷ - وقت‌شناسی در حفظ
       ۳.۸ - نوشتن
۴ - پرهیز از برخی امور
       ۴.۱ - ناامیدی
       ۴.۲ - شتاب‌زدگی
       ۴.۳ - توجه به مقام قرآن
       ۴.۴ - تقلید‌های ناروا
۵ - چگونگی حفظ محفوظات
       ۵.۱ - روش اول
       ۵.۲ - روش دوم
۶ - بهترین مترجم قرآن
       ۶.۱ - تسلط بر زبان
       ۶.۲ - آگاهی به اسلوب‌های دو زبان
       ۶.۳ - انتقال معانی اصلی
       ۶.۴ - ادای ترجمه به طور روان
       ۶.۵ - امانت‌داری در ترجمه
۷ - ویژگی‌های بهترین ترجمه
       ۷.۱ - اول
       ۷.۲ - دوم
۸ - نتیجه مباحث
۹ - منابعی برای مطالعه بیش‌تر
۱۰ - منبع


نکات ضروری قبل از شروع به حفظ قرآن مجید، عبارت‌اند از:

۱.۱ - نیت خالصانه

حفظ قرآن کریم باید خالصانه باشد تا پیوند انسان را با خدا مستحکم سازد و صورت سیرت قرآن کریم را در ذهن ماندگار و تثبیت سازد.

۱.۲ - طهارت ظاهری و باطنی

طهارت ظاهری همانند با وضو بودن و رو به قبله بودن و طهارت باطنی همانند با صفا بودن، با صداقت بودن و غیره از جمله نکاتی است که در تثبیت قرآن کریم در ذهن نقش‌آفرین است.

۱.۳ - حفظ در کودکی و نوجوانی

اگر حفظ قرآن کریم در دوران کودکی و نوجوانی آغاز شود، بسیار سریع‌تر به بار خواهد نشست و همچون نوشته بر سنگ ماندگار خواهد شد. از همان آغاز کودکی باید بر یک چنین کاری تصمیم گرفت و چنین کاری را باید روشمندانه، با جدیت و همگام با آموزگار ماهر آغاز کرد. حفظ قرآن کریم باید از ساده‌ترین راه آغاز شود. به عنوان نمونه حفظ باید از اسامی سوره‌ها آغاز گردد.

۱.۴ - آمادگی و نشاط

برای حفظ قرآن کریم باید از نشاط و آمادگی لازم برخوردار بود؛ در غیر این صورت، از حفظ قرآن کریم پرهیز شود. باید ساعات مشخصی از روز را برای این کار در نظر گرفت و اگر یک روز از حفظ قرآن کریم باز ماند، روز بعد آن را جبران کند. انتخاب زمان مناسب برای حفظ بسیار مهم است و بهتر است. به عنوان نمونه اول صبح، زمان بسیار مناسبی برای حفظ می‌باشد.

۱.۵ - استراحت بعد از حفظ

استراحت بعد از حفظ، مطالب را در ذهن تثبیت می‌کند و در ماندگاری آن بسیار نقش‌آفرین است.

۱.۶ - تمرکز حواس

مکان ثابت و ساده‌ای که دارای سکوت و آرامش و هوای سالم باشد، در تمرکز حواس بسیار نقش‌آفرین است و تمرکز حواس در تثبیت حفظ، نقش اساسی دارد.

۱.۷ - فراگیری روش ترتیل

فراگیری روش ترتیل، بسترساز تثبیت حفظ قرآن کریم است؛ چون به کارگیری آهنگ‌های ترتیلی، حفظ را راحت و آسان می‌کند.

۱.۸ - تسلط لازم

تسلط لازم در عرصه‌های گوناگون: هر چه تسلط به روان‌خوانی صحیح، تجوید و دستور زبان عربی بیش‌تر باشد، بهتر و زودتر می‌توان قرآن کریم را حفظ کرد؛ هم‌چنین گوش فرا دادن به نوار ترتیل برای این کار بسیار مفید و مؤثر است.

۱.۹ - استفاده از ابزارهای تکنولوژی

استفاده از نوار ترتیل و دیگر ابزار‌های آموزشی در تسریع و تثبیت حفظ، نقش‌آفرین است.

۱.۱۰ - خواندن دعاهای وارده

خواندن دعاهای وارد شده و کمک خواستن از خدا، اثر زیادی در آسان شدن حفظ و فهم قرآن کریم دارد. همانند دعای قبل از تلاوت.

۱.۱۱ - مباحثه و کنترل

باید برای این کار یکی از دوستان را انتخاب کنید تا بتوانید ساعاتی از روز را با هم سپری کرده و با یک‌دیگر تمرین نمایید.


نکات ضروری در هنگام حفظ، عبارت‌اند از:

۲.۱ - انتخاب روش مناسب

انتخاب روش مناسب از برای حفظ قرآن کریم بسیار مهم است. مناسب است حفظ قرآن با روزی نیم ساعت و با آیات کوتاه شروع شود و پس از گذشتِ حدود ۲۰ روز، به مرور زمان آن را افزایش داد.

۲.۲ - تمرین و مداومت

حفظ قرآن کریم نیازمند تکرار بسیار زیاد است؛ پس نباید تمرین مداوم را فراموش کرد و بهتر است که حفظ در زمان‌های مختلف انجام شود. (مثلاً نیم ساعت صبح و نیم ساعت شب قبل از استراحت).

۲.۳ - مباحثه با روش خاص

حفظ قرآن کریم با مباحثه دو نفری، بهتر و سریع‌تر انجام می‌پذیرد؛ به این شکل که ابتدا یک نفر آیه یا قسمتی از آن را بخواند و نفر دیگر نظارت نماید و به عکس.

۲.۴ - توجه به محتوای آیات

برخی آیات قرآن کریم، با یک بار و برخی با دو بار و برخی با چند مرتبه خواندن حفظ می‌شوند؛ از‌این‌رو نباید همه آیات را یکسان شمرد.

۲.۵ - شروع مناسب

برای حفظ قرآن کریم، نخست باید آیه اولِ هر سوره را حفظ کرد و سپس به سراغ آیه بعد رفت و به حفظ آن اقدام کرد تا این‌که حفظ یک صفحه تمام شود؛ آن‌گاه یکایک صفحه‌های بعد را باید مانند صفحه اول حفظ کرد تا یک سوره به اتمام برسد. توجه به این نکته لازم است که تا یک قسمت قرآن کریم خوب حفظ نشده باشد، نباید به سراغ قسمت دیگر رفت. شماره آیات نیز هم زمان با حفظ آیه باید حفظ شوند.

۲.۶ - توجه به آیات مشابه

در حفظ آیاتی که شبیه هم هستند، باید دقت بیش‌تری به خرج داد و تکرار و تمرین زیادتر نمود.

۲.۷ - رعایت ترتیب

در تمرین آیات حفظ‌شده، حفظ باید به ترتیب و سلسله‌وار و جزء به جزء باشد؛ نه به صورت پراکنده و متفرق.

۲.۸ - خسته نکردن ذهن

تحت فشار گذاشتن ذهن به این صورت که یک‌باره معلومات زیادی بر آن عرضه کنند، باعث ملامت و ناراحتی می‌شود و چه‌بسا در نهایت، منجر به کنار گذاشتن حفظ شود. این کار گرچه ممکن است برای مدتی کوتاه موفقیت‌آمیز باشد، ولی مضر است و باید دانست کم و خوب حفظ کردن، به مراتب بهتر از زیاد و بی‌توجه حفظ کردن است.


شرایط عمومی حفظ قرآن، عبارت‌اند از:

۳.۱ - انتخاب قرآن واحد

در طول مدت حفظ باید از یک قرآن استفاده کرد، با ‌اندازه متوسط و خطی زیبا (اگر خط عثمان طه باشد، بهتر است).

۳.۲ - انتخاب سوره مناسب

قبل از حفظ، نام مورد نظر را از میان ۱۱۴ سوره باید به خاطر سپرد؛ سپس به حفظ سوره اقدام کرد.

۳.۳ - توجه به سن افراد

سوره بقره به علت طولانی بودن، برای مبتدیان مناسب نیست، بهتر آن است حفظ از جزء ۳۰ شروع شود.

۳.۴ - حفظ صحیح

تکرار آیات حفظ شده برای دیگران، جهت جلوگیری از اشتباهات احتمالی بسیار مفید است؛ زیرا صحیح خواندن، مقدم بر حفظ است.

۳.۵ - استفاده از تجارب دیگران

گوش دادن به نوار ترتیل قاریان معروف، حافظ را در تسلط یافتن بر قواعد تجوید یاری کرده و در مسیر حفظ کمک می‌کند.

۳.۶ - تمرین و تکرار

در تمرین و تکرار آیات، نباید از قرآن کریم زیاد استفاده شود؛ بلکه بعد از چند بار خواندن یک آیه از روی قرآن کریم، باید آیه را از حفظ تکرار کرد و هرگاه قسمتی از آن فراموش شد، باید از ذهن کمک گرفت و در صورتی که به یاد نیامد، به قرآن کریم مراجعه شود.

۳.۷ - وقت‌شناسی در حفظ

بعد از حفظ یک سوره، مدت زمانی که صرف حفظ قرآن کریم می‌شود، باید دو قسمت شود: یک قسمت برای حفظ آیات جدید و یک قسمت برای تکرار آیات حفظ شده.

۳.۸ - نوشتن

یکی از روش‌های حفظ قرآن کریم، نوشتن می‌باشد. به همین دلیل امام صادق (علیه‌السلام) فرموده‌اند: «بنویسید! زیرا تا ننویسید، حفظ نخواهید شد».


مواردی که باید در حفظ قرآن از آن‌ها دوری کرد:

۴.۱ - ناامیدی

هیچ گاه نباید ناامید شد و باید دانست که با پشتکار و اراده قوی است که عده‌ای توانسته‌اند به مقام‌های بالا برسند و حافظ قرآن کریم شوند.

۴.۲ - شتاب‌زدگی

نباید در حفظ قرآن کریم عجله کرد؛ زیرا نگهداری محفوظات قرآنی، مشکل‌تر از حفظ قرآن کریم است و این نیاز به پشتکار و استمرار دارد.

۴.۳ - توجه به مقام قرآن

نباید در انتظار تشویق دیگران بود؛ بلکه حفظ قرآن کریم فقط باید برای رضای خدا و انس با قرآن کریم باشد.

۴.۴ - تقلید‌های ناروا

حافظ قرآن کریم باید از پیروی و تقلید غیر منطقی از دیگران پرهیز کند؛ زیرا تجربه نشان داده است که عمرِ تقلید کوتاه است و نمی‌توان بر آن پایدار ماند. البته این به معنای کنار گذاشتن تجربه دیگران نیست؛ بلکه منظور یافتن راهی مناسب با قابلیت و استعداد خود است.


راه‌های باقی ماندن محفوظات و فراموش نکردن آن‌ها، بدین شرح است:
برای این امر، دو روش وجود دارد:

۵.۱ - روش اول

روش اول، روش فردی است. به این صورت که در هر هفته یک ختم قرآن انجام شود و حافظین قرآن کریم در قدیم این چنین می‌کردند تا محفوظات خود را فراموش نکنند. توضیح مطلب این‌که روز شنبه از اول قرآن کریم تا سوره مائده؛ یک‌شنبه، از سوره مائده تا یونس؛ دوشنبه از سوره یونس تا اسراء؛ سه‌شنبه از سوره اسراء تا شعراء؛ چهارشنبه از سوره شعراء تا صافات؛ پنج‌شنبه از سوره صافات تا ق و جمعه از سوره ق تا آخر قرآن کریم.

۵.۲ - روش دوم

روش دوم، روش جمع است. به این صورت که دو نفر حافظ قرآن کریم هر روز در ساعاتی معین آن‌چه را که از قرآن کریم حفظ کرده‌اند، برای یک‌دیگر بخوانند و آن‌ها را تکرار کنند. در این روش، هم اشتباهات احتمالی برطرف می‌شود و هم [۱]     حفظ شده کاملاً در ذهن باقی می‌مانند.


بهترین مترجم قرآن کریم چه کسی است و خط آن کدام است؟
بهترین مترجم قرآن مجید کسی است که ویژگی‌های زیر را داشته باشد:

۶.۱ - تسلط بر زبان

به طور کامل بر زبان مبدأ و مقصد تسلط داشته باشد.

۶.۲ - آگاهی به اسلوب‌های دو زبان

به اسلوب‌ها و ویژگی‌های هر دو زبان آگاهی کامل داشته باشد.

۶.۳ - انتقال معانی اصلی

معانی اصلی و مقاصد مربوط به متن در ترجمه به نحو بسار مطمئن انتقال داده شود.

۶.۴ - ادای ترجمه به طور روان

ترجمه را چنان نیکو و روان ادا نماید که مستقل و بی‌نیاز از متن باشد؛ به گونه‌ای که اگر کسی فقط ترجمه را مطالعه کند، نیاز به مراجعه به متن پیدا نکند.

۶.۵ - امانت‌داری در ترجمه

امانت‌داری را در عرصه ترجمه حفظ نماید.


ترجمه مطلوب، ترجمه‌ای است که دارای دو ویژگی ذیل باشد:

۷.۱ - اول

آیاتی که نیاز به تفسیر و توضیح دارند، به گونه‌ای ترجمه شوند که خواننده مقصود اصلی را دریابد و خود ترجمه، موجب پدید آمدن ابهام‌ها و اشکال‌هایی در ذهن خوانند نشود.

۷.۲ - دوم

ترجمه به گونه‌ای نباشد که خواننده را از دست‌یابی به مضامین بلند آیات قرآنی محروم نماید.


با توجه به ملاک‌ها و معیارهای ذکرشده، به نظر می‌رسد ترجمه‌ حضرت آیة الله مکارم شیرازی بهترین ترجمه باشد و بهترین خط قرآن کریم نیز، عثمان طه است.


۱. اهمیت و روش حفظ قرآن، الیاس کلانتری.
۲. راهنمای حفظ قرآن، الحافظ علاء البصری و صفاالدین البصری، ترجمه محمدمهدی رضایی.
۳. درس‌هایی از قرآن، فاطمه جهانگیر.
۴. تاریخ ترجمه از عربی به فارسی، آذرتاش آذرنوش.


سایت ‌اندیشه قم، برگرفته از مقاله «بهترین روش حفظ قرآن»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۰۷/۲۵.    



جعبه ابزار