انگشت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: انگشت، اثر نیکو،
نعمت،
قلب مؤمن، قدرت خداوند.
پرسش: مگر خدا انگشت دارد که در جایی
پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ فرمود: دل‌های آدمیان بین دو
انگشت از انگشت‌های خداست؟
پاسخ:
این
روایت به دوگونه از عبدالله‌بن عمر و انس از رسول خدا ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ نقل شده است:
عن عبدالله‌بن عمر أنه قال سمعت النبی ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ یقول: «إن قلوب بنی آدم کلها بین إصبعین من أصابع الرحمن یصرفها کیف شاء ثم یقول رسول الله ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ عند ذلک اللهم مصرف القلوب اصرف قلوبنا إلی طاعتک»؛
«همانا تمامی قلب‌های آدمیان میان دو انگشت از انگشت رحمان (
خداوند) است و آن‌را به هر سو که بخواهد می‌کشاند سپس رسول خدا ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ بعد از نقل این
سخن فرمود: خدایا! ای گرداننده قلب‌ها! قلب‌های ما را به سوی فرمان‌برداری از خود رهنمون ساز».
أنَس قال: قال رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله: «ما من قلب آدمی إلا و هو بین إصبعین من أصابع الله تعالی فإذا شاء أن یثبته ثبته و إذا شاء أن یقلبه قلبه»؛
«هیچ قلبی از قلب‌های آدمیان نیست مگر این‌که در میان دو انگشت از انگشتان خداوند قرار دارد، پس اگر خداوند بخواهد، آن‌را ثابت نگه‌دارد و اگر بخواهد آن‌را تغییر دهد».
توجه به این نکته ضروری است که، برخی فرقه‌های اسلامی مانند مشبّهه و مجسّمه معتقدند که خداوند شبیه به آدمیان است و گفته‌اند که خداوند نیز مانند
انسان، دست و پا و دیگر اعضا دارد و برای این عقیده خود به‌ظاهر الفاظ برخی آیات
قرآن و
روایات دلیل آورده‌اند که این عقیده به نظر
امامیه باطل است.
روایت مطرح‌شده در پرسش نیز از همین قبیل است، توضیح این‌که:
یکی از معانی «إصبع» یا «انگشت» در لغت «اثر نیکو» است؛ چنان‌که گفته می‌شود: «فلان من الله علیه إِصْبَعٌ حسَنة أَی أَثر نعمة حسنة»؛
فلانی برایش از ناحیه خداوند اثر انگشتی نیکوست؛ یعنی اثر نعمتی زیباست.
لبید دراین‌باره چنین سروده است:
مَنْ یَجْعَلِ اللهُ علیه إِصْبَعا، ••• فی الخَیْرِ أَو فی الشّرِّ، یَلْقاهُ مَعا؛
کسی که خدا برای او اثر انگشتی در کارهای خوب و بد قرار داده باشد، هر دوی آنها را با هم ملاقات خواهد کرد.
برخی گفته‌اند این‌که به اثر
نعمت «انگشت» می‌گویند؛ به این جهت است که به آثار نیک با انگشت اشاره می‌شود.
روایت مورد بحث نیز به همین معناست؛ یعنی دگرگونی قلب‌های
مؤمنان بین آثار زیبای پروردگار و ساخته‌های اوست.
ابن اثیر گوید: «انگشت از صفات اجسام است و
خداوند منزه و برتر از اثبات صفات اجسام برای او است و استعمال انگشت برای پروردگار به‌صورت مجاز است؛ مانند اطلاق دست و چشم و گوش برای خداوند که به‌منزله
تمثیل و کنایه از سرعت دگرگونی قلوب توسط خداوند است و این امر به
مشیت خداوند وابسته است و اختصاص بیان انگشتان کنایه از اجزای
قدرت و گرفتن با شدت است؛ زیرا گرفتن با دست، با اجزای آن‌که انگشتان است، محقق می‌شود».
به‌عنوان مثال، به چوپان که اثرگذاری خوب روی گله‌اش دارد، می‌گویند برای او
انگشت بر گله‌اش است و این سخن وقتی گفته می‌شود که چوپان تأثیرگذاری خوب بر گله‌اش داشته و اثر آن معلوم باشد.
سید مرتضی علم الهدی (ره) در ذیل این
روایت، توضیحات علمای لغت را نیز آورده است.
پایگاه اسلام کوئست.
