انفاق امام حسن مجتبی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: اموال،
انفاق،
امام حسن،
بسط.
پرسش: اگر در
قرآن گفته شده «ولا تبسطها کل البسط» و امام در
تفسیر آن فرموده یعنی به کلی آن را مگشا و از هرچه داری انفاق نکن، چرا امام حسن (علیه‌السّلام) چند بار کل زندگی خود را انفاق فرمود؟
پاسخ:در روایات معتبر فقط بخشش نیمی از داریی حضرت آمده است و هم چنین دامنه این انفاق، شامل اموال غیر منقول نمی‌شود پسانفاق حضرت مشمول این آیه نخواهد شد.
در آیه شریفه مورد استناد، خداوند متعال به
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌فرماید: «و لا تجعل یدک مغلولة الی عنقک و لا تبسطها کل البسط فتقعد ملوما محسورا؛ در
انفاق کردن، نه
بخیل باش که گویی دستت را به گردنت بسته‌اند و نه آنچنان بخشش کن که چیزی برای روز تنگی و سختی باقی نماند؛ چون آن وقت
تهی دست بنشینی و خود را ملامت کنی».
علامه طباطبائی در
تفسیر این آیه می‌گوید: "دست به گردن بستن"
کنایه از خرج نکردن، خسیس بودن و خودداری از بخشش نمودن است. درست مقابل "
بسط ید" که کنایه از بذل و بخشش می‌باشد و این که هر چه به دستش آید از دست خود فرو بریزد، به طوری که هیچ چیز برای خود باقی نگذارد، مانند کسی که کاملا دست خود را در مقابل باران گشوده و حتی قطره‌ای از آن در دست وی باقی نمی‌ماند، و این تعبیر بلیغ‌ترین و رساترین تعبیر در مورد
نهی از
افراط و
تفریط در انفاق است.
جمله «فتقعد ملوما محسورا» فرع جمله «و لا تبسطها...» است، و کلمه «محسورا» از ماده «
حسر» است که به معنای
انقطاع و یا عریان شدن است و در این آیه این معنا را می‌رساند که دست خویش تا به آخر مگشای و بیش از حد دست و دل باز نباش که ممکن است روزی زانوی غم بغل کرده و دستت از همه جا بریده شود و دیگر نتوانی خود را در اجتماع ظاهر ساخته و با مردم معاشرت کنی».
بنابراین با توجه به معنای آیه، رویکرد
امام حسن (علیه‌السّلام) منافاتی با آن ندارد؛ زیرا همان گونه که بیان شد خداوند می‌فرماید تمام اموال خود را بخشش نکن تا تهی دست بمانی؛ اما در هیچ روایتی نیامده که حضرتشان تمام اموال خود را انفاق کرده باشد، «و قد قاسم الله ماله مرتین حتی ان کان لیعطی النعل و یمسک النعل و یعطی الخف و یمسک الخف؛ بلکه آنچه در روایت آمده این است که
امام (علیه‌السّلام) اموال خود را دو مرتبه بین خود و خداوند قسمت کردند، حتی دو عدد
کفش که داشتند یکی را انفاق نمودند و دیگری را برای خود نگه داشتند.»
یعنی حداکثر نصف اموال را به فقرا دادند. علاوه بر آنکه شاید مقصود از اموال، تنها
اموال منقول باشد نه اعم از منقول و غیر منقول؛ و این احتمال بعید نیست؛ زیرا مثالهای ارائه شده در مورد انفاق امام، نظر به اموال منقولند و در عرف عمومی نیز آنچه معمولا اتفاق می‌افتد، انفاق اموال منقول است.
با این وجود، همانگونه که گفته شد، گر دامنه این انفاق، شامل اموال غیر منقول هم شود، به دلیل آنکه تنها شامل نصف دارایی حضرتشان بوده، مشمول این آیه نخواهد شد.
پایگاه اسلام کوئست برگرفته از مقاله «امام حسن و انفاق اموال» تاریخ بازیابی ۱۳۹۳/۰۳/۰۸.
