انتساب فرشتگان به دختران خدا
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: دختر، ملائکه، فرشته، ملک، مشرکان، نام‌گذاری، دختر خدا، آیه ۵۷ نحل.
پرسش: این باور که فرشتگان دختران خدایند، از کجا سرچشمه گرفته است؟ آیا نام‌گذاری دختران به «فرشته» نوعی مخالفت با قرآن نیست؟ (همه می‌دانیم که
ملائکه، یعنی فرشتگان جنسشان
مؤنث نیست و حتی در قرآن هم خداوند کسانی که فرشتگان را دختران خدا می‌دانند، برحذر داشته و
کافر می‌داند! سؤال این‌جاست که گذاشتن نام فرشته روی دختران آیا مخالفت با خدا نیست؟ با عنایت به این‌که خداوند متعال دختر دانستن فرشتگان را مذموم دانسته و شدیداً با این موضوع مخالفت کرده است!).
پاسخ:
در این‌که چه فرد یا گروهی ابتدا این باور نادرست را گسترش داده که
فرشتگان دختران پروردگارند یا آن‌که حتی اگر دختر خدا نباشند از جنس مؤنث‌اند، نمی‌توان اظهارنظری قطعی داشت، اما مسلم است که این باور در
جزیرة العرب نیز طرف‌دارانی داشته که به همین دلیل
قرآن کریم بارها آن را تخطئه کرده است:
ــ «
وَ جَعَلُوا الْمَلائِکَةَ الَّذِینَ هُمْ عِبادُ الرَّحْمنِ اِناثاً»؛
فرشتگان را که
بندگان خدا هستند
زن می‌پنداشتند.
ــ «
وَ یَجْعَلُونَ لِلَّهِ الْبَناتِ سُبْحانَهُ وَ لَهُمْ ما یَشْتَهُونَ»؛
آنها (در پندار خود، ) برای خداوند دخترانی قرار می‌دهند ـ منزه است (از این‌که فرزندی داشته باشد) ـ ولی برای خودشان، هرچه را میل دارند (فرزندان پسر) می‌پسندند.
مفسران در شأن نزول این
آیه گفته‌اند؛ دو قبیله خزاعه و کنانه عقیده داشتند که فرشتگان دختران خدا هستند؛ لذا
خداوند آنها را پوشیده نگه داشته است.
آنچه در این آیه آمده، در حقیقت سرزنش افرادی است که از روی
نادانی و بدون هیچ دلیل قابل قبولی، موضوعی را مطرح کرده و نسبت به
پروردگار اسائه ادب کردند. پسرانی را که برایشان متولد می‌شد، برای خود دانسته و با آن‌که از داشتن فرزند دختر اکراه داشتند، اما معتقد بودند که خدا دخترانی دارد!
در همین راستا خداوند در توبیخی دیگر می‌فرماید: «
اَ فَاَصْفاکُمْ رَبُّکُمْ بِالْبَنِینَ وَ اتَّخَذَ مِنَ الْمَلائِکَةِ اِناثاً»؛
آیا خداوند به شما پسرانی داده و از فرشتگان، دخترانی انتخاب کرده است.
در این‌جا افرادی توبیخ شده‌اند که علاوه بر باور نادرست وجود فرزند برای
خدا، با آن‌که خود از داشتن فرزند دختر اکراه داشتند، اما فرزندان پروردگار را دختر می‌پنداشتند! البته این آیه به معنای کاستن از
ارزش دختران نبوده، بلکه نوعی مجادله با
مشرکان است.
براساس آنچه گفته شد، به
اعتقاد برخی مشرکان، فرشتگان دختر خدا بودند، اما مشرکانی هم وجود داشتند که تعدادی از
خدایان دروغین خود را نیز زن می‌پنداشتند و دختران خدا می‌پنداشتند.
در این‌که چرا مشرکان فرشتگان را دختران خدا می‌دانستند، به نظر می‌رسد این عقیده انحرافی از آن‌جا پیدا شد که چون آنان عقیده داشتند کارهای
عالم به دست فرشتگان بوده و فرشتگان هم در
عالم غیب هستند و دیده نمی‌شوند، بنابراین آنها باید فرزندان خدا باشند که خدا کارهای
جهان را به آنها سپرده، و چون دیده نمی‌شوند، مانند دخترانی هستند که در پشت پرده قرار گرفته‌اند! آنها گمان می‌کردند که اگر فرشتگان چنین نسبت نزدیکی با خدا نداشتند، تدبیر امور عالم در
اختیار آنها نبود؛ و می‌پنداشتند که آنها به طور استقلالی به تدبیر امور می‌پردازند. خداوند در
آیات متعددی این پندار
باطل را ردّ کرده و فرشتگان را بندگانی معرفی نموده که تسلیم فرمان پروردگارند: «
وَ قالُوا اتَّخَذَ الرَّحْمنُ وَلَداً سُبْحانَهُ بَلْ عِبادٌ مُکْرَمُونَ لا یَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَ هُمْ بِاَمْرِهِ یَعْمَلُونَ»؛
و گفتند: خدای رحمان فرزندی گرفت.او پاک و منزه است؛ بلکه (آن فرشتگان) بندگانی گرامی هستند که به گفتار بر او پیشی نگیرند و آنان به فرمان او کار می‌کنند.
به هر حال این یک
خرافه و پندار غلط کهنی است که متاسفانه هنوز رسوبات آن در اعماق فکری بعضی دیده می‌شود و حتی در ادبیات زبان‌های مختلف نیز وجود دارد؛ از جمله این‌که عکس‌هایی که از فرشتگان می‌اندازند، غالباً به صورت زن است؛ در حالی‌که فرشتگان اصولاً مانند موجودات مادی نیستند که
مرد و زن داشته باشند.
اما در پاسخ به این‌که آیا اگر دختری را «
فرشته» بنامیم، همان باور مشرکان را خواهیم داشت؟ باید بگوییم که این‌گونه نیست؛ چون در نام‌گذاری‌ها کم‌ترین تناسب کافی است و لزوماً آن چیزی که منشا نام‌گذاری است، نباید دارای
جنسیت بوده و جنسیت او نیز با نوزاد همخوان باشد؛ زیرا می‌بینیم که در انتخاب نام دختران از نام‌های
ماه و
خورشید، ستاره‌ها و درختان که دارای جنسیت نیستند نیز استفاده می‌شود. بر این اساس، «نامیدن دختری به فرشته» با «دختر دانستن فرشتگان» دو موضوع جدا از هم بوده و ارتباطی با هم ندارند و نامیدن دختری به «فرشته» مخالفت با
قرآن به شمار نمی‌آید.
در همین راستا گفتنی است که گاه فرشته به عنوان توصیفی برای
مردان نیز به کار می‌رود و مثلاً می‌گویند فلان آقا فرشته است! چنان‌که در
قرآن کریم به نقل از
زنان مصر در مورد
حضرت یوسف (علیه‌السّلام) آمده، او فرشته‌ای بزرگوار است («
قُلْنَ حاشَ لِلَّهِ ما هذا بَشَراً اِنْ هذا اِلاَّ مَلَکٌ کَریمٌ»).
بدیهی است که هیچ‌کدام از دو مورد فوق نشانگر آن نیست که فرشتگان از جنس مذکرند!
سایت اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «انتساب فرشتگان به دختران خدا»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۱۱/۲۵.
