امتحانات حضرت ابراهیم
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: حضرت ابراهیم (علیه‌السلام)، امتحانات حضرت ابراهیم (علیه‌السلام)،
امتحان،
آزمایش، تفسیر آیه ۱۲۴ سوره بقره.
پرسش: طبق
آیه ۱۲۴
سوره بقره («
وَ اِذِ ابْتَلی اِبْراهیمَ رَبُّهُ بِکَلِماتٍ فَاَتَمَّهُنَّ قالَ اِنِّی جاعِلُکَ لِلنَّاسِ اِماماً قالَ وَ مِنْ ذُرِّیَّتی قالَ لا یَنالُ عَهْدِی الظَّالِمینَ»)، حضرت ابراهیم (علیه‌السلام) به چه چیزهایی امتحان شده بود؟
پاسخ: امتحان
خداوند از حضرت ابراهیم (علیه‌السلام)، سبب شد که حضرت، شکیبایی به خرج داده، به
کمال رسیده، مستحق پاداش شوند و استحقاق ارتقا به
مقام بالاتر و کمال عالی‌تر را پیدا کنند. این امتحانات الهی، عبارت‌اند از:
یقین،
توحید خداوند،
شجاعت،
حلم،
سخاوت، کناره‌گیری از خویشاوندان،
توکل ویژه به
خدا، انداختن حضرت در
آتش،
امر به معروف و
نهی از منکر، پاسخ بدی را با خوبی دادن،
ذبح اسماعیل، اسکان
خانواده در سرزمین بی‌آب و علف،
صبر بر بداخلاقی
ساره، مقصر دانستن خود در
عبادت، رسیدن به مقام والا،
اطاعت از خداوند، مستجاب شدن دعای حضرت، پی‌روی
پیامبران بعدی از
ابراهیم و عاقبت‌بخیری.
امتحان بر دو نوع است:
امتحانی که به منظور کشف
حقیقت و پی بردن به عاقبت امر صورت می‌گیرد. این نوع امتحان بر
خداوند محال است؛ زیرا خداوند علام الغیوب است و حقیقت هر موضوعی و
عاقبت هر امری را می‌داند.
خداوند در
زندگی برای اشخاص حوادثی پیش می‌آورد تا استعدادها بروز کند و حقایق اشخاص معلوم گردد. کسانی که در برابر این حوادث به وظیفه خود
عمل می‌کنند و شکیبایی و مقاومت به خرج می‌دهند، به
کمال می‌رسند و مستحق
پاداش می‌گردند و استحقاق ارتقا به مقام بالاتر و کمال عالی‌تر را پیدا می‌کنند. ضمناً عمل آن‌ها سرمشق دیگران نیز واقع می‌گردد. بنابراین حوادث زندگی در عین حال که سنگ محک است، نردبان تکامل نیز محسوب می‌شود. امتحان خداوند نسبت به
حضرت ابراهیم (علیه‌السلام) از نوع دوم است.
خداوند برای
ابراهیم (علیه‌السلام) حوادثی پیش آورد و او در آن حوادث با کمال مقاومت و
شکیبایی به وظیفه خود عمل کرد و در نتیجه شایستگی وی برای «مقام
امامت» برای همه روشن و مسلم گردید.
از این جهت در
قرآن کریم فرموده: «
وَ اِذِ ابْتَلی اِبْراهیمَ رَبُّهُ بِکَلِماتٍ فَاَتَمَّهُنَّ قالَ اِنِّی جاعِلُکَ لِلنَّاسِ اِماماً قالَ وَ مِنْ ذُرِّیَّتی قالَ لا یَنالُ عَهْدِی الظَّالِمینَ»؛
«(به خاطر آورید) هنگامی که خداوند، ابراهیم را با وسایل گوناگونی آزمود و او به‌خوبی از عهده این آزمایش‌ها برآمد، خداوند به او فرمود: «من تو را
امام و پیشوای مردم قرار دادم». ابراهیم عرض کرد: «از دودمان من (نیز امامانی قرار بده)».
خداوند فرمود: «پیمان من، به ستم‌کاران نمی‌رسد! (و تنها آن دسته از فرزندان تو که پاک و
معصوم باشند، شایسته این مقام‌اند)».
در این‌که مراد از کلمات چیست که حضرت ابراهیم (علیه‌السلام) به وسیله آن‌ها امتحان شد و سربلند گردید، اقوال گوناگون و متعددی ذکر شده است؛
اما از بررسی
آیات قرآن و
اعمال مهم و چشم‌گیری که ابراهیم انجام داد و مورد تحسین خداوند قرار گرفت، چنین استفاده می‌شود که مقصود از «کلمات»، یک سلسله وظایف سنگین و مشکل بوده که
خدا بر دوش حضرت ابراهیم (علیه‌السلام) گذارده بود.
این پیامبر مخلص همه آن وظایف سنگین را به عالی‌ترین وجه انجام داد، این دستورات عبارت بودند از:
یکی از امتحانات الهی،
یقین است.
به دلیل قول خداوند: «و این چنین، ملکوت
آسمان‌ها و زمین (و
حکومت مطلقه خداوند بر آن‌ها) را به ابراهیم نشان دادیم (تا به آن
استدلال کند) و اهل یقین گردد».
توحید خداوند و منزه دانستن او از
تشبیه، امتحان دیگر حضرت ابراهیم (علیه‌السلام) است:
هنگامی که او به
ستاره و
ماه و
خورشید، در میان ستاره‌پرستان و ماه‌پرستان و خورشید‌پرستان، نگاه کرد و رو به
خدا آورد و گفت: «ای قوم من! از شریک‌هایی که شما (برای خدا) می‌سازید، بیزارم! من روی خود را به سوی کسی کردم که آسمان‌ها و
زمین را آفریده، من در
ایمان خود خالصم و از
مشرکان نیستم»!
امتحان دیگر،
شجاعت است:
به دلیل قول خداوند: «سرانجام (با استفاده از یک فرصت مناسب)، همه آن‌ها ـ جز
بت بزرگشان ـ را قطعه قطعه کرد، شاید سراغ او بیایند (و او حقایق را بازگو کند)».
حلم، یکی دیگر از امتحانات الهی است:
به دلیل گفتار خداوند: «چراکه
ابراهیم، بردبار و دلسوز و بازگشت‌کننده (به سوی خدا) بود».
مورد دیگر،
سخاوت است:
و دلیل آن گفتار خداوند است: «آیا خبر مهمان‌های بزرگوار ابراهیم به تو رسیده است»؟
کناره‌جویی در راه
خدا از خویشاوندان خود، از دیگر موارد
امتحان است:
به دلیل قول خداوند: «و از شما و آن‌چه غیر خدا می‌خوانید، کناره‌گیری می‌کنم و پروردگارم را می‌خوانم».
مورد دیگر،
امر به معروف و
نهی از منکر است:
دلیل آن قول خداوند است: «هنگامی که به پدرش گفت: «ای پدر! چرا چیزی را می‌پرستی که نه می‌شنود، و نه می‌بیند، و نه هیچ مشکلی را از تو حل می‌کند؟!».
بدی را به نیکی مکافات کردن، از دیگر امتحانات الهی است:
هنگامی که پدر وی گفت: «ای ابراهیم! آیا تو از معبودهای من روی‌گردانی؟! اگر (از این کار) دست برنداری، تو را
سنگسار می‌کنم! و برای مدتی طولانی از من دور شو».
ولی ابراهیم (علیه‌السلام) در جواب گفت: «
سلام بر تو! من به‌زودی از پروردگارم برایت تقاضای
عفو می‌کنم؛ چراکه او همواره نسبت به من مهربان بوده است».
امتحان دیگر،
توکل و
اعتماد ویژه بر خداوند است:
به دلیل گفتار خداوند: «همان کسی که مرا آفرید، و پیوسته راهنماییم می‌کند، و کسی که مرا غذا می‌دهد و سیراب می‌نماید، و هنگامی‌که بیمار شوم مرا
شفا می‌دهد».
محنت در نفس به واسطه انداختن او در
آتش، امتحان دیگر است:
که
خداوند متعال فرمود: «(سرانجام او را به آتش افکندند ولی ما) گفتیم: «ای آتش! بر ابراهیم سرد و سالم باش!».
امتحان نسبت به
ذبح فرزند خود
اسماعیل (علیه‌السلام)، مورد دیگر است:
که خداوند چنین می‌فرماید: «گفت: «پسرم! من در
خواب دیدم که تو را ذبح می‌کنم».
از موارد دیگر،
امتحان درباره اسکان خانواده‌اش در سرزمین خشک و بی‌آب و علف است:
چنان‌چه خداوند در این باره از قول
ابراهیم (علیه‌السلام) می‌فرماید: «پروردگارا! من بعضی از فرزندانم را در سرزمین بی‌آب و علفی، در کنار خانه‌ای که حرم تو است، ساکن ساختم تا
نماز را برپا دارند».
امتحان دیگر، شکیبایی بر بداخلاقی همسرش
ساره است:
مورد دیگر این است که خود را در
عبادت مقصر محسوب داشت:
به دلیل قول خداوند: «و در آن
روز که مردم برانگیخته می‌شوند، مرا شرمنده و رسوا مکن».
موقعیت و مقام ممتاز حضرت ابراهیم (علیه‌السلام)، امتحان دیگر الهی است:
به دلیل گفتار خداوند :«ابراهیم نه
یهودی بود و نه
نصرانی؛ بلکه موحدی خالص و
مسلمان بود و هرگز از
مشرکان نبود».
امتحان دیگر، مداومت حضرت به همه طاعات و ادای وظایف
عبودیت است:
به دلیل آیات: «بگو
نماز و تمام عبادات من و
زندگی و
مرگ من، همه برای خداوند پروردگار جهانیان است. همتایی برای او نیست و به همین مأمور شده‌ام و من نخستین مسلمانم».
مورد دیگر این است که خداوند دعای حضرت را
اجابت کرد:
هنگامی که گفت: «و (به خاطر بیاور) هنگامی را که ابراهیم گفت: «خدایا! به من نشان بده چگونه
مردگان را زنده می‌کنی»؟
امتحان دیگر،
عاقبت بخیری حضرت است:
چنان‌که خداوند متعال می‌فرماید: «ما او را در این
جهان برگزیدیم و او در جهان دیگر، از
صالحان است».
پی‌روی
پیغمبران بعدی از حضرت ابراهیم (علیه‌السلام)، امتحان دیگر است:
به دلیل آیه: «سپس به تو
وحی فرستادیم که از
آیین ابراهیم ـ که ایمانی خالص داشت و از
مشرکان نبود ـ پی‌روی کن».
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «امتحانات حضرت ابراهیم»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۰۴/۲۴.
