امام‌زاده هلال بن علی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: امام‌زاده هلال، محمد بن علی، آران، ملا غلام‌رضا آرانی، رساله هلالیه.
پرسش: آیا امام‌زاده هلال بن علی (علیه‌السلام) در آران و بیدگل کاشان، فرزند مستقیم و بلافصل
امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) می‌باشند؟
پاسخ: بنا بر تحقیق و جست‌وجو، منبع تاریخی مورد
اعتماد و یا قابل استنادی نیافتیم که نشانگر آن باشد که
امام‌زاده هلال بن علی، همان محمد اوسط فرزند بلافصل امام علی (علیه‌السلام) بوده و چنین ماجراهایی داشت. البته یافت نشدن دلیلی برای انتساب، به معنای عدم انتساب نیست.
براساس منابع تاریخی و حدیثی،
امام علی (علیه‌السلام) فرزندی به نام «محمد» داشت که به ایشان «
محمد اوسط» نیز می‌گفتند. مادر محمد اوسط، «امامه» نام داشت. پدر امامه «عاص بن ربیع» و مادرش «
زینب دختر
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم)» بود؛
لذا اصل وجود فرزندی به نام
محمد برای
حضرت علی (علیه‌السلام) سند قابل قبول دارد.
اما یکی از نویسندگان قرن دوازدهم و سیزدهم هجری ـ به نام ملا غلام‌رضا بن محمدعلی آرانی کاشانی (۱۲۶۵ق) که از شاگردان محقق قمی، سید مجاهد و ملا احمد نراقی بود،
ـ در کتابی به نام «رسالة هلالیه» ماجرایی را نقل کرده و می‌گوید:
محمد هلالی که در آران و بیدگل مدفون است، همان
محمد بن علی (علیه‌السلام) است که در اثر وقایعی از جمله
شهادت برادرش
امام حسین (علیه‌السلام) به ناچار به
ایران مسافرت نمود و در یکی از سفرهایش با سپاهی از دشمن درگیر شده و به شهادت رسید. این نویسنده برای نام‌گذاری «محمد» به «
هلال» نیز جریانی را نقل می‌کند. (برای آگاهی بیش‌تر به کتاب ایشان با نام «رساله هلالیه» مراجعه شود).
آن‌چه این نویسنده در این
کتاب بیان کرده، نه‌تنها در هیچ منبع متقدم تاریخی و حدیثی معروف و قابل دست‌رسی وجود ندارد، بلکه جز این کتاب و برخی کتاب‌هایی که از آن نقل کرده‌اند، در هیچ‌کدام از منابع متأخر نیز به چنین داستانی اشاره‌ای نشده است.
«
رساله هلالیه»
داستان خود را به منبعی با عنوان «تذکره مشهوره» مستند می‌کند که نه نویسنده آن مشخص است و نه
تاریخ نگارش آن؛ بر این اساس با توجه به معیارهای موجود در پذیرش جریان‌های تاریخی، چنین داستانی را نمی‌توان پذیرفت.
به هر حال در این باره باید به نکاتی توجه داشت:
بیش‌تر
امام‌زادگان در ایران که امروزه مرقدشان زیارتگاه مردم قرار گرفته، فرزندان بلافصل
امامان (علیهم‌السلام) نیستند؛ بلکه دسته‌ای از آن‌ها، از نوادگان امامان (علیه‌السلام) و سادات بوده و دسته‌ای دیگر، انسان‌های شریف و باتقوایی بوده‌اند که بعد از
مرگ، برایشان بارگاهی ساخته و مورد
زیارت عموم قرار می‌گرفتند.
همان‌طور که گفته شد، بنا بر تحقیق و جست‌وجو، منبع تاریخی مورد
اعتماد و یا قابل استنادی نیافتیم که نشانگر آن باشد که
امام‌زاده هلال بن علی، همان محمد اوسط فرزند بلافصل
امام علی (علیه‌السلام) بوده و چنین ماجراهایی داشت. البته یافت نشدن دلیلی برای انتساب، به معنای عدم انتساب نیست.
با توجه به این احتمال که شخص مدفون در این بارگاه، یکی از نوادگان
ائمه اطهار (علیهم‌السلام) و یا از بزرگان
دین و دارای مقامات معنوی باشد، و چون این بارگاه، محل رفت‌و‌آمد صالحان و محل
عبادت و
ذکر مردم بوده است، از جهت عملی، زیارت این مرقد به عنوان یک مکان ارزشمندی که می‌تواند زمینه تعالی معنوی را فراهم نماید، اشکالی ندارد؛ اما اگر بخواهیم ادعا کنیم که شخص مدفون، قطعاً همان محمد اوسط فرزند بلافصل امام علی (علیه‌السلام) است، نمی‌توان به آن‌چه در میان مردم شایع است یا کتبی که اعتبار آن‌ها مشخص نیست، استناد کرد.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «امام‌زاده هلال بن علی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱/۱۶.
