اصطلاحات حدیث
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: اصطلاحات حدیث،
خبر ،
سنت ، روایت، اثر.
پرسش: اصطلاحات
حدیث ، خبر، سنت،
روایت و
اثر را بر اساس دیدگاه‌های اهل فن توضیح دهید؟
پاسخ:
خبر، کلام و چیز جدید است.
و جمع آن «
احادیث » آمده.
حدیث در اصطلاح، کلامی است که از
قول یا
فعل و یا
تقریر معصوم حکایت کند
و بر آن، خبر،
سند ، روایت، و اثر نیز اطلاق شده است.
بعضی
حدیث را به
کلام معصوم اختصاص داده و خبر را به آنچه از غیر معصوم رسیده است، اطلاق کرده‌اند و به همین جهت، به مورخانی که واقعه را با سند نقل می‌کردند در مقابل محدثین،
اخباری گویند.
ظاهراً وجه تسمیه خبر به حدیث از آن جهت است که در مقابل قرآن که هر دو بیان
احکام الهی است، قرار گرفتهٰ زیرا بیشتر اهل سنت، قائل به قدم قرآن می‌باشند و از‌این‌رو احکامی را که از شخص پیغمبر صادر شده است (حدیث) در مقابل (کلام قدیم قرآن) نامیده‌اند.
در مجمع البحرین حدیث را مرادف کلام دانسته و وجه تسمیه خبر را به این اسم، تجدد و
حدوث آن گرفته است، البته وجه تسمیه مزبور، اختصاص به حدیث معصوم ندارد و هر سخنی متجدد و
حادث است.
ممکن است از این لحاظ گفته پیغمبر و امام را حدیث نامند که در
تشریع قوانین الهی تازگی و نویی دارد؛ چنان‌که قرآن نیز از این نظر تاره و حدیث است. آنجا که می‌فرماید: فلیاتوا بحدیث مثله (
سوره طور ، آیه ۳۴)
فبای حدیث بعده یؤمنون. (
سوره مرسلات ، آیه ۵۰).
یا اصولاً حدیث به همان معنای لغوی که کلام است، در حدیث پیغمبر و
امام استعمال شده، منتها ابتدا با اضافه به پیغمبر و امام (مثلاً حدیث پیغمبر یا حدیث معصوم) گفته می‌شده و سپس به قرینه حال یا مقال، با حذف مضاف‌الیه استعمال شده و کم‌کم در عرف محدثین به سر حد حقیقت رسیده و بدون قرینه، منصرف به همان معنا (حدیث) المعصوم ده است).
خبر به‌معنای
مخبر به (یعنی چیزی که از آن اخبار شده) می‌باشد.
در تاج العروس آمده: خبر چیزی است که از دیگری نقل شود و ادباء، قید «احتمال
صدق و
کذب » را به آن اضافه کرده‌اند؛
ولی در اصطلاح این فن مرادف حدیث استعمال شده است.
در لغت به‌معنای طریقه یا طریقه پسندیده است و در اینجا مراد از
سنت همان گفتار (قول) و کردار (فعل) معصوم یا عمل شخص دیگری است که در حضور وی انجام شود و آن جناب به زبان یا به سکوت خود، آن را
امضا فرماید.
قسمت اخیر در اصطلاح، «تقریر» معصوم نامیده می‌شود و (به قول اهل‌سنت و بعض بزرگان) این تعریف درباره سخن‌ها و افعال عادی نیست؛ بلکه مراد افعال و اقوالی است که منشأ
حکم شرعی باشند.
تقریر امام از آن جهت
حجت است که معصوم، عمل منکری را تقریر و امضا نمی‌کند؛ مگر به‌عنوان تقیه که برای
امام جایز است.
بنابراین، سنت در مقابل کتاب‌الله، به نفس فعل و تقریر و به عبارت دیگر، به آنچه طریقه معصوم و منتسب به اوست، گفته می‌شود؛ (۱۵)
گاهی سنت در مقابل
فریضه و به‌معنای
مستحب آمده است.
ولی در
علم الحدیث ، سنت بیشتر به همان معنای اول اطلاق گردیده است.
لذا پاره ای از کتب حدیثی مهم عامه، «
سنن » نامیده شده؛ مانند: سنن نسایی، سنن ابن ماجه، سنن بیهقی.
سنت در
فقه ، بیشتر به‌معنای دوم (مستحب) آمده.
روایت را به معنای
حدیث گفته‌اند.
در مجمع البحرین فرموده است:
روایت ، خبری است که به طریق نقل به
معصوم برسد. منتها روایت، در نقل
شعر و
قرائت قراء
قرآن و مقالات ادب عربی بسیار اطلاق شده است.
اثر را در کتب
لغت مرادف با حدیث و روایت و خبر برشمرده‌اند؛ ولی بعضی اثر را به آنچه از
صحابه نقل شود، اختصاص داده‌اند.
علامه قاسمی در قواعد التحدیث، اصطلاح مزبور را به
محدثان خراسان نسبت می‌دهد.
پایگاه حدیث نت.
