ازدواج موقت و شبهات آن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: ازدواج موقت، شبهات، توصیهها.
پرسش: ازدواج موقت و شبهات مربوط به آن و علت عدم پذیرش آن در جامعه چیست؟
پاسخ:
یکی از دلایل حقانیت و استواری
آیین اسلام، جامعیت این آیین است که در تمام موضوعاتِ مربوط به
زندگی مادی و معنوی بشر، سخن گفته است؛ و برای جامعه انسانی تا
روز رستاخیز برنامه ارائه کرده است. از جمله این موضوعات، نظام حقوق خانواده است؛ روزگاری که حقوق خانوادگی، زیر پا گذاشته شده بود،
اسلام یک برنامه عظیم و شگفتانگیزی به اجتماع بشری عرضه کرد.
خدای حکیم برای حفظ بنیان
خانواده و حفظ اجتماع از انحرافات اخلاقی و به جهت مصلحتها و حکمتهایی که در
ازدواج وجود دارد، در شرایط خاصی ازدواج مجدد را
تشریع کرده است.
«
متعه» و به تعبیر برخی کتب فقهی و قانون مدنی، «
نکاح منقطع»، یا چنانکه امروز مصطلح شده، «
ازدواج موقت» یا به تعبیر عامه مردم، «
صیغه» از ابتدای ظهورِ اسلام، امری مشروع بوده است.
ازدواجی که برای مدت معین و با
مهریه مشخص واقع میشود و با تمام شدن مدت و زمان آن، بدون نیاز به
طلاق از هم جدا میشوند.
احکام دیگری که در این ازدواج وجود دارد، به قرار زیر است:
۱. در این ازدواج،
زن از
مرد ارث نمیبرد، مگر آنکه در ضمن عقد شرط ارث شود.
۲. اگر
مهریه ذکر نشود، عقد
باطل است.
۳. در صورت همبستر شدن، بعد از تمام شدن مدت آن، باید عده نگه دارد (۴۵ روز).
۴. اگر شوهر در آن زمان وفات کند، باید
عده وفات نیز نگه دارد (چهار ماه و ده روز).
تذکر: مورد سوم و چهارم با ازدواج دائم مشترک است.
۵. فرزندانی که از این ازدواج به وجود آیند، از نظر نسب و ارث با فرزندانِ ازدواج دائمی فرقی ندارند.
۶. زن
حق مطالبه نفقه ندارد، مگر آنکه در ضمن عقد شرط کرده باشد.
خداوند در
قرآن کریم میفرماید: «و زنانی را که متعه (ازدواج موقت) میکنید،
واجب است مَهر آنها را بپردازید و گناهی بر شما نیست در آنچه بعد از تعیین مَهر، با یکدیگر توافق کردهاید». (ترجمه مکارم شیرازی)
اگر یک جامعهای گرفتار مشکلات زیر شود، چه راهحلی برای آنها مناسبترین گزینه است؟در جامعهای که بیشتر
جوانان آن، امکانات و شرایط ازدواج دائم آن را ندارند، در مسافرتها و مأموریتهای طولانی که باعث دوری
مردان از همسران خود میشود، گرفتاری و مشکلات
زنان در دوران مریضی،
عادت ماهانه، بیشتر ایام
بارداری و...، طولانی بودن ایام تحصیلات برای دانشجویانی که توان ازدواج دائم را ندارند، وجود
زنان بیوه و بیسرپرست و دارای فرزند در اجتماع و دهها مشکل دیگر که جوامع امروزی با آنها دستوپنجه نرم میکنند.
این گروهها، چهگونه با غرایز جنسی و عاطفی خود مقابله کنند؟راه اول این است که از داروهای کشنده
غریزه جنسی استفاده کنند.
راه دوم،
رهبانیت و
ریاضت است.
راه سوم، بی بندوباری و
فحشا ست.
راه چهارم،
ازدواج موقت است.
اسلام هیچکدام از این سه راه اول را معقول و منطقی نمیداند و میگوید که نیازهای طبیعی باید به صورت طبیعی و مشروع برطرف شود و چاره کار را در پیشه کردن
عفت یا ازدواج موقت میداند.
امام صادق (علیهالسلام) فرمودهاند: «
خداوند حکیم تمام چیزهایی که
انسان را مست میکند، بر
مؤمنان حرام کرد و در عوض آن، ازدواجِ موقت را مشروع و
مباح ساخته است».
در فضیلت این ازدواج، امام صادق (علیهالسلام) میفرماید: «هر کس به این
سنت الهی عمل کند و آنگاه
غسل نماید، خداوند از هر قطره
آبِ غسلش، هفتاد
ملائکه میآفریند تا برای او
استغفار نمایند تا
روز رستاخیز، و برای کسانی که منکر
متعه هستند تا
روز قیامت،
لعنت کنند».
در کتاب
صحیح مسلم (از کتب
اهل سنت) آمده است که عمر در بالای منبر خطاب به مردم گفت: چند چیز در زمان
پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلم) حلال بود که من آنها را حرام مینمایم و مرتکبین آنها را کیفر میکنم:
ازدواج موقت،
حج تمتع و جمله «حیّ علی خیر العمل» در
اذان و اقامه.
حضرت امیرالمؤمنین، علی (علیهالسّلام) فرمودهاند: «اگر
عمر ازدواج موقت را ممنوع نمیکرد، جز انسانهای
شقی و بیشرافت، کسی
زنا نمیکرد».
نهی خلیفه دوم، یک نهی سیاسی بود و نه شرعی و قانونی. برای آگاهی بیشتر به کتاب
سیری در مسائل خانواده مراجعه کنید.
اکنون به برخی شبهات درباره ازدواج موقت، پاسخ میدهیم:
۱. آیا تشریع ازدواج موقت برای تأمین هوسرانی است؟یکی از اصول مسلّم
اسلام، مبارزه با هواپرستی و
شهوتپرستی است. در اسلام کسی که دنبال
هوسرانی باشد، ملعون و مورد
نفرت خداوند است. از طرف دیگر،
ریاضت و
رهبانیت در اسلام مردود است و بیبندوباری و
انحرافات جنسی نیز
حرام است. این ازدواج در شرایط ضروری و به جهت تأمین مصالح اجتماع است.
از طرف دیگر بنا بر ممنوعیت خلیفه دوم، این
سنت اسلامی متروک شد.
ائمه (علیهمالسلام) برای اینکه این سنت فراموش نشود، برخی را تشویق به این امر میکردند. اینجا بود که یک
مصلحت و
حکمت ثانوی با حکمت اولی
تشریع نکاح منقطع توأم شد. و آن احیای یک سنت متروکه است؛
و گاه که
ائمه مردان متأهل را از این کار منع میکردند، به اعتبار
حکمت اولی این قانون است.
امام کاظم (علیهالسّلام) فرمودند: «این کار برای کسی رواست که خداوند او را با داشتن همسری از این کار بینیاز نکرده است؛ اما کسی که دارای همسر است، فقط هنگامی میتواند دست به این کار بزند که دسترس به همسر خود نداشته باشد».
۲. آیا نیازهای زن در ازدواج موقت تأمین میشود؟زن نیازهای عاطفی ـ روانی همچون نیاز به
عشق، نیاز تأیید و توجه اجتماعی، نیاز به داشتن فرزند، نیاز اقتصادی و ... دارد.
دختران و زنانی که در پی کسب عشق و
فداکاری، کسب تعهد و مسئولیت فرد دیگری در زندگی مشترک، ایجاد سرپناه و تکیهگاه مطمئنِ روحی ـ عاطفی هستند و دست به ازدواج موقت میزنند، بدانند که با این
ازدواج، تمام آن نیازها برطرف نمیشود؛ و پس از اتمام زمان آن، دچار یأس، ناکامی و نابسامانی روحی و روانی میشوند؛
زیرا ازدواج برای
زن پیوندی بالاتر از
شهوت و
نیاز جنسی است. پیوندی سرشار از عشق و فداکاری و صمیمیت واقعی و
محبت قلبی است. مادر شدن باعظمتترین، زیباترین و هنرمندانهترین رویداد در زندگی یک زن است، و این نیاز معمولاً در ازدواج موقت قابل تأمین نیست.
بنابراین اصل در ازدواج، دائم بودن است؛ چون در آن، همه نیازهای
مرد و زن تأمین میشود و ازدواج موقت در زمانهای خاص و شرایط معینی برای افراد معینی ضرورت پیدا میکند.
زنهایی که
ازدواج موقت کردهاند، دلایل خود را در یک تحقیق اینگونه بیان کردند:
۲۸ درصد به دلیل اقتصادی، ۸/۵۸ درصد دلیل عاطفی و روانی، تنهایی و خانوادگی، ۲/۱۳ درصد دلیل جنسی.
بنابراین باید ازدواج موقت در قالب یک
فرهنگ درآید و شرایط آن برای افراد تبیین شود و شبهات مربوط به آن جواب گفته شود و توسط کارشناس و روانشناس آسیبشناسی آن مشخص شود و این نیاز زمان و همکاری سازمانهایی مثل
وزارت فرهنگ و ارشاد، رسانهها و ... دارد.
مشکلاتی که در این ازدواج متوجه
زنان است:
۱. صاحب فرزند شدن بزرگترین مشکل زنان متعه میباشد.
۲. زنان، کاملاً نگاه عاطفی و روانی در این ازدواج دارند و برخورد احساسی و هیجانی با این موضوع دارند و وقتی که مدت آن تمام میشود، مبتلا به یأس و ناکامی و
افسردگی میشوند. البته این مشکل بیشتر در زنان زیر ۴۰ سال است.
۳. نگاه منفی جامعه به این نوع ازدواج.
به جهت همین نگرش منفی، این
ازدواج غالباً مخفیانه انجام میشود و این ایجاد
ترس،
اضطراب و نگرانی میکند. برای رفع این مشکل باید زمینهسازی و بسترسازی فرهنگی، اجتماعی شود.
۴. عدم ثبت قانونی صیغه از طرف خیلیها، که به تبع آن، اثبات همسری از سوی طرفین مشکل است.
برخی توصیههای اسلام به
زن و مرد، بدین شرح است:
توصیههای مهم به زنانی که قصد ازدواج موقت دارند:
۱. خود و مجموع نیازهایشان را بهخوبی بشناسند و نیز راههای تأمین آنها را بررسی کنند.
۲. ازدواج موقت را با تمام شرایط، ویژگیها و پیآمدها و آثارش، شناخته و میزان اثرگذاری آنها را بر
زندگی خود دریابند.
۳. به این ازدواج به عنوان یک اصل و باور دینی
اعتقاد داشته باشند و به اصول آن متعهد باشند.
۴.
عده (۴۵ روز) را بعد از تمام شدن مدت ازدواج ـ در صورت همبستری ـ رعایت کنند.
۵. مردی که از آنها تقاضای ازدواج موقت میکند، کاملاً بشناسند و انگیزههای او را از این ازدواج بدانند.
۶. این اقدام را قانوناً ثبت نمایند و از پیآمدهای تلخ عدم ثبت قانونی جلوگیری کنند.
۷. با فکر اینکه بعد از این ازدواج، آن را به ازدواج دائم تبدیل کنند، اقدام به این کار نکنند.
۸.
ارزش، منزلت،
شخصیت،
عزت نفس خود را
حفظ کنند.
توصیههای مهم به مردانی که قصد ازدواج موقت دارند:
۱. به قصد
شهوترانی اقدام به ازدواج موقت نکنند.
۲. حقوق همسران دائمی خود را تضییع نکنند.
۳. به عنوان یک
عمل همیشگی و دائمی و در همه جا انجام ندهند که مداوم بودن آن
اعتیاد میآورد.
۴. برای پیروی از فرمان الهی و
سنت اسلامی اقدام به این ازدواج کنند.
۶. برای
احسان به محرومان و ایجاد پناهگاه امن و
آرامش برای
زنان بیسرپرست باشد.
۱. تحلیلی بر روانشناسی زن در ازدواج موقت، طلعت رافعی، نشر دانژه، چاپ اول، ۱۳۸۲ ش.
۲. سیری در مسائل خانواده، حبیبالله طاهری، بین الملل، چاپ اول، ۱۳۸۱ ش.
۳. نظام حقوق زن در اسلام، مرتضی مطهری، صدرا، چاپ چهاردهم، ۱۳۶۹ ش.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «ازدواج موقت و شبهات آن»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۰۷/۲۱.