• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ادرار شتر

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: حرام، بول، شفا، درمان، ادرار شتر.

پرسش: آیا خوردن ادرار شتر که در طب سنتی خاصیت درمانی دارد، حرام است؟ (خوردن ادرار حرام است، آیا خوردن ادرار شتر هم حرام است؟ می‌گویند در طب سنتی درمان آسم می‌باشد، از طرفی به فرموده امام صادق (علیه‌السلام) «در حرام، شفا نیست»؛ حال جواب چیست؟).

پاسخ: ادرار حیواناتی که حلال‌گوشت هستند، نجس نیست. بنابراین ادرار شتر نیز پاک است. البته شاید بتوان آن‌ را جزو خبائث شمرد؛ ولی در هر صورت، خوردن بول شتر برای درمان بیماری اشکالی ندارد؛ بلکه در روایات به آن سفارش شده است؛ اما روایاتی که گفته‌اند در حرام شفا وجود ندارد، توانایی مقابله با ادله‌ای که استفاده از حرام را برای درمان جایز می‌داند، ندارند؛ ازاین‌رو به این روایات عمل نمی‌شود.




در مسئله طهارت و نجاست ادرار، حیوانات به دو دسته تقسیم می‌شوند:

۱.۱ - گروه اول

حیوانات حرام گوشت که ادرار و دیگر فضولات آنها نجس است. البته درباره پرندگان حرام گوشت اختلاف نظر وجود دارد.

۱.۲ - گروه دوم

حیوانات حلال‌گوشت که ادرار و مدفوع آنها نجس نیست.
[۱] طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم، العروة الوثقی، ج۱، ص۱۱۶، بیروت، مؤسسه اعلمی، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق.





۲.۱ - حالت اول

شتر از گروه دوم بوده؛ ازاین‌رو ادرار و مدفوع آن پاک است، و اگر آنها را از خبائث (غذاهای چندش‌آور) ندانیم، حکم اولیه آن است که خوردنشان نیز حرام نباشد. در این صورت با برخی روایات که می‌گوید: «شفایی در حرام وجود ندارد»، منافات نخواهد داشت؛ لذا چه در حالت عادی و چه برای درمان، استفاده از آن حرام نخواهد بود.

۲.۲ - حالت دوم

اما اگر ادرار شتر را از خبائث (خبائث جمع خبیث است. در تعریف خبیث چنبن گفته شد: هر چیزی که طبع بیشتر شهرنشینان از آن نفرت داشته باشد. برخی دیگر بدون در نظر گرفتن مکان و زمان در تعریف خبیث گفته‌اند: هر چه که انسان در ذات و طبع سالم خود از آن متنفر باشد، خبیث است مانند مدفوع انسان.) دانسته و به دلیل حرمت خوردن و نوشیدن خبائث
[۴] خمینی، سید روح الله، توضیح المسائل (محشّی)، محقق، بنی‌هاشمی خمینی، سید محمدحسین، ج۲، ص۵۹۸ - ۵۹۹، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ هشتم، ۱۴۲۴ق.
قائل به حرمت ادرار شتر شویم، شاید موضوع متفاوت باشد.


در این فرض، خوردن آن در حالت عادی مطمئناً حرام خواهد بود؛ اما برای درمان ایرادی نخواهد داشت؛ زیرا فقها استفاده از هر خوردنیِ حرام که علاج و درمان بیمار به صورت انحصاری متوقف بر آن باشد را جایز دانسته‌اند؛ زیرا فرد بیماری که تنها راه شفایش استفاده از خوردنی حرام باشد، مضطر و ناچار محسوب شده و چنین شخصی می‌تواند به مقدار رفع ضرورت از حرام استفاده کند. مستند این حکم، عموم آیه‌ای است که وجود حرج و سختی را نفی نموده و دلیل دیگر، روایاتی است که نفی ضرر می‌کنند.

هم‌چنین آیه‌ای که مسلمانان را از وقوع در هلاکت نهی کرده، مستندی دیگر برای این حکم است. علمای علم فقه، این عمومات را مقدم بر روایات نفی ضرر کرده‌اند.


اما در پاسخ به این پرسش که با روایاتی که وجود شفا را در حرام نفی می‌کنند، چه خواهید کرد؟ جواب آن است که این روایات صلاحیت مقابله با ادله و روایاتی را ندارد که درمان با حرام را جایز می‌دانند.
[۱۰] حائری طباطبایی، سید محمدمجاهد، کتاب المناهل، ص ۶۶۹، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، چاپ اول، بی‌تا.



با توجه به آنچه گفته شد، با نگاهی دیگر این موضوع را مرور می‌کنیم.

۵.۱ - اولاً

خباثت و چندش‌آور بودن خوراکی‌ها، در جوامع مختلف متفاوت است. در برخی کشورها، غذاهایی رواج دارد که مردم کشورهای دیگر از خوردنش متنفر هستند. درباره بول شتر نیز برخی گفته‌اند: «ادرار شتر، نزد عرب خباثت ندارد». که در این صورت منعی برای استفاده از آن - دست‌کم برای اعراب آن زمان - وجود ندارد.

۵.۲ - ثانیاً

روایاتی که خوردنی‌های حرام را فاقد هر نوع اثر درمانی می‌دانند، یا بی‌سند بوده و یا سندشان ضعیف است.
به عنوان نمونه، روایتی که از حضرت علی (علیه‌السلام) در باب خوردن مارماهی برای درمان نقل شده است: «خداوند شفا از بیماری را در چیزی که حرام کرده است، قرار نمی‌دهد»، روایتی فاقد سند است.


در مقابل، روایاتی با سند صحیح این‌گونه نقل شده است:

۶.۱ - حدیثی از امام کاظم

امام کاظم (علیه‌السلام) فرمودند: «ادرار شتر بهتر از شیر آن است...».

۶.۲ - حدیثی از امام صادق

امام صادق (علیه‌السلام) فرمودند: «خوردن ادرار گاو، شتر و گوسفند برای درمان بیماری، اشکالی ندارد». بلکه خود ایشان این نوع درمان را به کسی که دچار ورم شدید بود، تجویز می‌کرد.




۷.۱ - اول

در باب‌هایی دیگر نیز اجازه خوردن اشیای حرامی همچون خاک ارمنی داده شده است که می‌توانند قرائن خوبی برای اثبات این مطلب باشند.

۷.۲ - دوم

در همین راستا، می‌توان برخی روایاتی که به طور مطلق وجود شفا در حرام را نفی می‌کند، اشاره به مشروبات حرام دانست و حمل بر روایات تحریم مسکرات نمود؛ چراکه درباره این نوع نوشیدنی‌ها چنین تعابیری وارد شده است:

۷.۲.۱ - حدیثی از امام صادق

امام جعفر صادق (علیه‌السلام) در جواب کسی که پرسیده بود، آیا می‌شود مقدار کمی «نبیذ» برای درمان استفاده کرد، حضرت فرمودند: «خداوند در چیزهایی را که حرام کرده، شفا و درمان قرار نداده است».

۷.۳ - سوم

یا آن‌که برخی از روایات مانعه را می‌توان مربوط به شرایطی دانست که داروی حلال و یا راه حلالی برای درمان وجود داشته باشد؛ چراکه برخی از نهی‌های مذکور، از همین باب است. در این زمینه نقل شده است:

۷.۲.۱ - حدیثی از امام صادق

امام صادق (عليه‌السلام) شخصی را از خوردن بول که توسط پزشکان برایش تجویز شده نهی می‌کند و می‌فرماید: «اگر مضطر باشد و دوای دیگری وجود نداشته باشد، می‌تواند بنوشد».



۱. طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم، العروة الوثقی، ج۱، ص۱۱۶، بیروت، مؤسسه اعلمی، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق.
۲. ابن ابی‌جمهور، محمد بن زین الدین، عوالی اللئالی العزیزیه، عراقی، مجتبی، ج۲، ص۳۳۳، دار السید الشهداء، قم، چاپ اول، ۱۴۰۵ق.    
۳. جمعی از پژوهشگران زیر نظر شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق نظر اهل بیت (ع)، ج۳، ص۴۳۲، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (ع)، چاپ اول، ۱۴۲۶ق.    
۴. خمینی، سید روح الله، توضیح المسائل (محشّی)، محقق، بنی‌هاشمی خمینی، سید محمدحسین، ج۲، ص۵۹۸ - ۵۹۹، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ هشتم، ۱۴۲۴ق.
۵. نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، ج۳۶، ص‌۴۲۴، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ هفتم، بی‌تا.    
۶. نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، ج۳۶، ص‌۴۲۷، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ هفتم، بی‌تا.    
۷. حج/سوره۲۲، آیه۷۸.    
۸. شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج۲۶، ص۱۴، قم، مؤسسة آل البیت (ع)‌، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.    
۹. بقره/سوره۲، آیه۱۹۵.    
۱۰. حائری طباطبایی، سید محمدمجاهد، کتاب المناهل، ص ۶۶۹، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، چاپ اول، بی‌تا.
۱۱. نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، ج۲۲، ص‌۲۲، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ هفتم، بی‌تا.    
۱۲. سعید بن هبة الله، قطب الدین راوندی، الخرائج و الجرائح، ج ۱، ص ۱۹۱، قم، مؤسسه الامام المهدی، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.    
۱۳. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق، غفاری علی‌اکبر، آخوندی، محمد، ج‌۶، ص۳۳۸، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ چهارم ۱۴۰۷ق.    
۱۴. طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، ج۱، ص۲۸۴، تهران، دارالکتب الاسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.    
۱۵. ابنا بسطام، عبدالله و حسین، طب الائمه، محقق، مصحح، خرسان، محمد مهدی، ص۱۰۳، قم، دارالشریف الرضی، چاپ دوم، ۱۴۱۱ق.    
۱۶. شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج۲۴، ص۲۳۰، قم، مؤسسة آل البیت (ع)‌، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.    
۱۷. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق، غفاری علی‌اکبر، آخوندی، محمد، ج‌۶، ص۴۱۳، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ چهارم ۱۴۰۷ق.    
۱۸. ابنا بسطام، عبدالله و حسین، طب الائمه، محقق، مصحح، خرسان، محمد مهدی، ص۶۱، قم، دارالشریف الرضی، چاپ دوم، ۱۴۱۱ق.    



پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «ادرار شتر، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱/۱۶.    



جعبه ابزار