احادیث دعوت به خودشناسی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: قرآن،
خودشناسی، امام علی.
پرسش: احادیث، چگونه انسان‌ها را دعوت به خودشناسی می‌کنند؟
احادیث اسلامی، با الهام از قرآن، فراوان بر خودشناسی تأکید دارند. این احادیث را می‌توان به پنج دسته تقسیم کرد:
دسته اوّل، احادیثی که خودشناسی را با ارزش ترینِ شناخت‌ها معرّفی می‌کنند؛ مانند آنچه از
امام علی (علیه‌السّلام) روایت شده است که:
«اَفضَلُ المَعرِفَةِ مَعرِفَةُ الاِنسانِ نَفسَهُ؛
برترین شناخت، خودشناسی است.»
«المَعرِفَةُ بِالنَّفسِ اَنفَعُ المَعرِفَتَینِ؛
سودمندترینِ دو شناخت، خودشناسی است.»
«اَفضَلُ الحِکمَةِ مَعرِفَةُ الاِنسانِ نَفسَهُ؛
برترین
حکمت، خودشناسی است.»
«غایَةُ المَعرِفَةِ اَن یَعرِفَ المَرءُ نَفسَهُ؛
نهایت شناخت، خودشناسی است.»
«مَعرِفَةُ النَّفسِ انفَعُ المَعارِفِ؛
سودمندترینِ شناخت‌ها خودشناسی است.»
و از
امام باقر (علیه‌السلام) روایت شده:
«لا مَعرِفَةَ کَمَعرِفَتِکَ بِنَفسِکَ؛
هیچ شناختی مانند این نیست که خود را بشناسی.»
دسته دوم، احادیثی‌اند که به بیان زیان‌های نشناختن خود پرداخته‌اند. در این روایات، تأکید شده است که تا
انسان خود را نشناسد، نمی‌تواند
جهان‌بینی درستی داشته باشد و راه
رستگاری و نجات را در زندگی بیابد. بخشی از سخنان امام علی (علیه‌السلام)در این باره، چنین است:
«مَن جَهِلَ نَفسَهُ کانَ بِغَیرِ نَفسِهِ اجهَلَ؛
آن که خود را نشناسد، به غیر خود، نادان‌تر است.»
«کَیفَ یَعرِفُ غَیرَهُ مَن یَجهَلُ نَفسَهُ؟!
آن‌که خود را نشناخته، چگونه دیگری را بشناسد؟!»
«لا تَجهَل نَفسَکَ فَاِنَّ الجاهِلَ مَعرِفَةِ نَفسِهِ جاهِلٌ بِکُلِّ شَیءٍ؛
از خود بی‌خبر مباش که بی‌خبر از خود، از همه چیز بی‌خبر است.»
«مَن لَم یَعرِف نَفسَهُ بَعُدَ عَن سَبیلِ النَّجاةِ، و خَبَطَ فِی الضَّلالِ وَ الجَهالاتِ؛
کسی که خود را نشناسد، از راه‌رهایی دور می‌افتد و در گم‌راهی و نادانی فرو می‌غلتد.»
دسته سوم، احادیثی که تصریح می‌کنند خودشناسی، مقدّمه و کلید
هستی‌شناسی است، چنان‌که از امام علی (علیه‌السّلام) نقل شده است:
«مَن عَرَفَ نَفسَهُ فَهُوَ لِغَیرِهِ اعرَفُ؛
آن‌که خود را بشناسد، دیگران را بهتر می‌شناسد.»
«مَن عَرَفَ نَفسَهُ فَقَدِ انتَهی اِلی غایَةِ کُلِّ مَعرِفَةٍ و عِلمٍ؛
آن‌که خود را بشناسد، به نهایت هر شناخت و دانشی می‌رسد.»
دسته چهارم، احادیثی که خودشناسی را کلید خداشناسی، بلکه برابر با خداشناسی می‌دانند و مشهورترینِ آنها این حدیث شریف است که از
پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و امام علی (علیه‌السلام)روایت شده که فرموده‌اند:
«مَن عَرَفَ نَفسَهُ فَقَد عَرَفَ رَبَّهُ؛
آن‌که خود را بشناسد، پروردگارش را نیز می‌شناسد.»
دسته پنجم، احادیثی‌اند که مقصود از خودشناسی را تبیین و
تفسیر می‌کنند.
حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «احادیث دعوت به خودشناسی» تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۲/۱۴.
