آیه ۱۷۶ سوره بقره
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: کتاب ، قرآن،
تورات ، کفار، قریش،
یهود ، نصارا.
پرسش: در آیه ۱۷۶
سوره بقره می‌فرماید: «
الذین اختلفوا فی الکتاب» منظور از کتاب،
قرآن است یا تورات؟ اختلاف ایجاد کردن در کتاب یعنی چه؟
پاسخ: در اینکه منظور از کتاب در این آیه شریفه: «
ذلِکَ بِأَنَّ اللَّهَ نَزَّلَ الْکِتابَ بِالْحَقِّ وَ إِنَّ الَّذینَ اخْتَلَفُوا فِی الْکِتابِ لَفی شِقاقٍ بَعید »،
کدام
کتاب آسمانی است چند نظریه وجود دارد: ۱. عده‌ای گفته‌اند که منظور از کتاب در
آیه شریفه تورات است؛ ۲. گفته شده منظور از کتاب قرآن است؛ ۳. ولی جبایی می‌گوید: "مقصود از آن قرآن و غیر آن کتاب‌های آسمانی دیگر است"؛ ۴. برخی نیز می‌گویند: منظور از کتاب که در اول ذکر شده، تورات، و مراد از دوم قرآن است.
برای روشن شدن معنای آیه، ابتدا لازم است نگاهی هرچند گذرا به شأن نزول آیه شریفه «
ذلِکَ بِأَنَّ اللَّهَ نَزَّلَ الْکِتابَ بِالْحَقِّ وَ إِنَّ الَّذینَ اخْتَلَفُوا فِی الْکِتابِ لَفی شِقاقٍ بَعید »، داشته باشیم.
اکثر مفسران براین باورند که آیات فوق
در مورد
اهل کتاب نازل شده است و به گفته بسیاری، مخصوصاً به
علما ی
یهود نظر دارد که پیش از ظهور
پیامبر اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ صفات و نشانه‌های او را مطابق آنچه در کتب خود یافته بودند و برای مردم بازگو می‌کردند؛ ولی پس از ظهور پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ و مشاهده گرایش مردم به او، ترسیدند که اگر همان روش سابق را ادامه دهند، منافع آنها به خطر بیفتد و هدایا و مهمانی‌هایی که برای آنها ترتیب می‌دادند، از دست برود! از‌این‌رو اوصاف پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ را که در تورات نازل شده بود، کتمان کردند، آیات فوق نازل شد و سخت آنها را نکوهش کرد.
اما اینکه منظور از کتاب در اینجا چیست، سخن واحدی از مفسران به چشم نمی‌خورد.
عده‌ای گفته‌اند که منظور از کتاب در آیه شریفه تورات است؛ زیرا نصارا ادعا می‌کردند: صفت
حضرت عیسی در تورات هست؛ ولی
یهودیان انکار می‌نمودند.
گفته شده، منظور از کتاب، قرآن است.
ولی جبایی می‌گوید: "مقصود از آن قرآن و غیر آن از کتاب‌های آسمانی دیگر است".
برخی نیز می‌گویند: منظور از کتاب که در اول
ذکر شده، تورات، و مراد از دوم
قرآن است: «
ذلِکَ بِأَنَّ اللَّهَ نَزَّلَ الْکِتابَ بِالْحَقِّ وَ إِنَّ الَّذِینَ اخْتَلَفُوا فِی الْکِتابِ ».
و به همین دلیل در اینکه منظور از اختلاف در کتاب به چه معناست و چه کسانی در آن اختلاف کردند؟
تفسیر های متعددی ارائه شده است:
برخی از مفسران می‌گویند: مراد از اینها (که اختلاف کردند) همه کفار هستند که درباره قرآن اختلاف کردند؛ جمعی از آنها گفتند که قرآن از قبیل
کلام جادوگران است، برخی گفتند که کلامی است که
محمد ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ آن را از بشر یاد گرفته است، دسته‌ای گفتند که آن را از جانب خود ترتیب داده است،
جمعی از آنان گفتند: قرآن از قبیل
شعر است و دسته‌ای می‌گفتند: افسانه‌هایی است که محمد ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ از جانب خود ترتیب داده است.
سدی گفته منظور از آنها همه
کفار نیستند؛ بلکه مراد اهل کتاب؛ یعنی یهود و
نصارا هستند که آنان در
تأویل و تنزیل تورات و
انجیل اختلاف کردند؛ زیرا آنها تورات و انجیل را تحریف کردند و برخی از آنها را حق و برخی را باطل دانستند
و اوصاف پیغمبر
اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ را که در تورات و انجیل موجود بود، کتمان نمودند و یهود، انجیل و قرآن (هر دو) را انکار کردند.
بعضی هم معتقدند کسانی که درباره کتاب اختلاف می‌کردند، کفار قریش بودند که می‌گفتند: قرآن
سحر و کهانت است. برخی می‌گفتند:
خرافات گذشتگان است.
ولی باید متذکر شویم که مفهوم آیات در هیچ مورد اختصاص به
شأن نزول ندارد، در حقیقت شأن نزول‌ها وسیله‌ای هستند برای بیان
احکام کلی و عمومی که خود یکی از مصداق‌های آن محسوب می‌شوند؛ بنابراین باید به مفهوم عمومی
آیه توجه داشت و آن اینکه خداوند کتاب آسمانی را به حق و توأم با دلایل روشن نازل کرده تا جای هیچ‌گونه شبهه و ابهامی برای کسی باقی نماند" (
ذلِکَ بِأَنَّ اللَّهَ نَزَّلَ الْکِتابَ بِالْحَقِّ ).
با این حال گروهی به‌خاطر حفظ منافع خویش دست به توجیه و
تحریف می‌زنند و در کتاب آسمانی اختلاف‌ها به وجود می‌آورند تا به اصطلاح آب را گل‌آلود کنند و از آن ماهی گیرند." چنین کسانی که اختلاف در کتاب آسمانی می‌کنند، بسیار از حقیقت دورند".
پایگاه اسلام کوئست.
