آموزش مسائل دینی به فرزندان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: آموزش مسائل دینی، کودکان، نوجوانان، حفظ قرآن، تربیت مذهبی، اجبار، روش الگویی.
پرسش: به طور طبیعی بچه‌ها انگیزه‌ای برای مسائل دینی ندارند، لذا مقداری اصرار و پافشاری لازم است. بنده در زمینه حفظ قرآن، بچه‌ها را با اجبار فرستادم و الان حافظ کل قرآن هستند، چه کار بکنم که دل‌زدگی از مسائل دینی و مذهبی برای آن‌ها پیش نیاید؟
پاسخ:
در زمینه آموزش مسائل دینی به کودکان و نوجوانان دو موضوع اساسی باید مورد توجه قرار گیرد.
درباره موضوع اول یعنی اصل آموزش و تربیت مذهبی
کودکان، باید گفت که تأکید و سفارش فراوان در
اسلام شده است.
امام سجاد (علیه‌السلام) فرمودند: «حق فرزندت این است که به این مطلب توجه داشته باشی که اگر خوب باشد یا بد، از تو به وجود آمده و در این
دنیا با تو نسبت دارد و در تأدیب او مسئولیت خواهی داشت.در
خداشناسی باید او را راهنمایی کنی و در
اطاعت پروردگار یاریش نمایی
». بنابراین همه پدران و مادران می‌بایست در
تربیت دینی فرزندانشان بکوشند.
موضوع دوم که اهمیت آن به مراتب بیشتر از موضوع پیشین است، تکنیک و روش تربیتی است: در مواردی که والدین روش تربیتی نامناسب را به کار برده باشند، ممکن است پی‌آمدهای نامطلوبی را در پی داشته باشد. برای جلوگیری از این نوع آسیب تربیتی هم در متون دینی و هم در
دانش تعلیم و تربیت و
روان‌شناسی تأکید شده است که هر روشی را نمی‌توان در تربیت کودکان استفاده کرد و همچنین نمی‌توان کودکان را بدون توجه به جنبه‌های جسمی و عاطفی و سطح رشدی آنان به یادگیری هر موضوعی وادار نمود؛ بلکه باید توجه داشته باشیم که:
۱. کودک
علاقه و توانایی فراگیری موضوع مورد نظر را دارد یا خیر؟
۲. آیا موضوع مورد نظر که می‌خواهیم به کودک بیاموزیم، از ضروریات دین و لازمه
زندگی است یا کاری است
مستحب و نوعی
کمال؟
۳. آیا کودک از نظر رشد جسمی و روانی،
استعداد و توان فراگیری آن را دارد؟
۴. آن‌گاه سعی کنیم که بهترین روش را انتخاب کنیم.
اکنون به چند نکته مهم اشاره می‌کنیم:
اجبار اصلاً روش مناسب و درستی نیست؛ به خصوص در تربیت دینی و آموزش و
حفظ قرآن. سعی کنید بعد از این، روش
تشویق را جای‌گزین آن نموده و درفرزندانتان
انگیزه ایجاد نمایید. برخورد نرم و ملایم داشته باشید، با
محبت، گشاده‌رویی و
تبسم با فرزندانتان روبه‌رو شوید.
در
روایات موارد بسیاری را سراغ داریم که
ائمه اطهار (علیهم‌السلام) کودکان و
نوجوانان را به خاطر کار نیک و عمل شایسته، تشویق می‌کردند.
چه زیباست نحوه رفتار بزرگان را با کودکان سرمشق زندگی خود قرار دهیم.
فرزند
حضرت امام (رحمة‌الله‌علیه) در مصاحبه‌ای نقل کرده است: یادم می‌آید زمانی همسرم از روی عادت خانوادگی صبح‌ها دخترم را از خواب شیرین بیدار می‌کرد که
نماز بخواند،
امام که در جریان قرار گرفتند، پیغام فرستادند، شیرینی اسلام را به مذاق بچه تلخ نکن. «و چه‌قدر این حرف بجا بود و تأثیر عمیقی بر روحیه دخترم گذاشت؛ به طوری که پس از آن خودش سفارش می‌کرد که برای
نماز صبح حتماً بیدارش کنیم».
شما نیز اگر می‌خواهید فرزندانتان از مسائل دینی دلسرد نشوند، سعی کنید با رفتار پسندیده و استفاده از روش تشویق به جای
تنبیه و
اجبار، روح
ایمان و
دین‌باوری را بیش از پیش در آن‌ها تقویت کنید.
سعی کنید به جای امر و نهی‌های لفظی و صریح، با رفتار خود الگوی مناسبی برای فرزندان باشید. اگر شما خود به مسائل دینی و
حفظ و
قرائت قرآن اهمیت قائل شوید، فرزندان شما نیز این‌گونه خواهند بود.
به استعدادهای متفاوت کودکان توجه داشته باشید، هیچ‌گاه انتظار نداشته باشید که همه فرزندان شما به طور یکسان در فراگیری مسائل دینی و
حفظ قرآن موفق شوند، و از همه مهم‌تر این‌که حفظ قرآن امری غیر
واجب است؛ لذا اگر اصرار و پافشاری شما باعث اذیت و آزار کودکان می‌شود یا سبب می‌شود که کودکان نتوانند به
بازی،
تفریح و... بپردازند، بیش از حد اصرار نکنید. وادار کردن کودکان به عبادت‌های مستحبی و طاقت‌فرسا و غیر منطقی، اثر بدی به جای می‌گذارد و گاه ممکن است آنان را برای همیشه از
مذهب بیزار نماید، یا به عکس به
دنیا بی‌اعتنا شده و همه چیز را فراموش کنند و گاه به
وسواس در
مذهب و
مسائل عبادی گرفتار شوند.
۱. آیین تربیت، ابراهیم امینی، (انتشارات اسلامی، ص۳۲۱ـ۳۱۷).
۲. روان‌شناسی تربیتی، (کاربردی) دکتر غلام‌علی افروز، انجمن اولیا و مربیان، ۱۳۷۳ ش.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «آموزش مسائل دینی به فرزندان»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۱۱/۰۵.
