مقام رب
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: مقام رب،
ربوبیت ، صفات کریمه،
رحمت ،
عذاب .
پرسش: منظور از مقام رب در آیات
قرآن چیست؟
پاسخ:
کلمه «مقام» در قرآن کریم به تناسب، در آیات مختلف آمده؛ اما در دو آیه به «رب» اضافه شده است:«
وَ أَمَّا مَنْ خافَ مَقامَ رَبِّهِ... »؛
«
وَ لِمَنْ خافَ مَقامَ رَبِّهِ جَنَّتانِ ».
قبل از هر سخنی باید گفت: کلمه «مقام» اسم مکان است و منظور از آن مکانی است که در آن جسمی از
اجسام بایستد. اصل در معنای کلمه مقام این است؛ چنان‌که اسم زمان و مصدر میمی نیز معنای اصلی آن است؛ اما بسیار اتفاق می‌افتد که
صفات و احوال چیزی مجازاً، محل و قرارگاه آن چیز اعتبار می‌شود و به آن صفات و احوال، مقام و منزلت اطلاق می‌شود؛ مانند آیه‌ای که در مورد
شهادت می‌فرماید:«
فَآخَرانِ یَقُومانِ مَقامَهُما »؛
دو شاهد دیگر از کسانی که بر آنها
ستم و
خیانت شده و نزدیک‌تر به میت‌اند (یعنی از وارثان
میت هر چند مدعی هستند) به جای آنها می‌ایستند.
همچنین قول
ملائکه که گفتند:«
وَ ما مِنَّا إِلَّا لَهُ مَقامٌ مَعْلُومٌ »؛
و هر یک از فرشتگان می‌گویند:ما مقام معلومی داریم.
بدیهی است که در این موارد کلمه مقام نه اسم مکان واقعی است و نه اسم زمان و نه مصدر میمی؛ بلکه همان‌طور که گفتیم صفات، از باب عنایت و مجاز، محل استقرار و مکان فرض شده است.
در آیه مورد بحث هم مقام خدای تعالی به همین معناست؛ یعنی صفت
ربوبیت و سایر صفات کریمه او؛ مانند
علم ،
قدرت ، قهر،
رحمت و
غضب که از لوازم ربوبیت اوست، مقام اوست که در آیات «
...وَ لا تَطْغَوْا فِیهِ فَیَحِلَّ عَلَیْکُمْ غَضَبِی وَ مَنْ یَحْلِلْ عَلَیْهِ غَضَبِی فَقَدْ هَوی وَ إِنِّی لَغَفَّارٌ لِمَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ صالِحاً ثُمَّ اهْتَدی »،
و «
نَبِّئْ عِبادِی أَنِّی أَنَا الْغَفُورُ الرَّحِیمُ وَ أَنَّ عَذابِی هُوَ الْعَذابُ الْأَلِیمُ ».
مقام خود را به بندگانش اعلام می‌دارد.
بنابراین، مقام خدای تعالی که بندگان خود را از آن می‌ترساند، همان مرحله ربوبیت اوست که مبدأ رحمت و
عذاب است. رحمت و مغفرت نسبت به کسانی که
ایمان آورده و
تقوا پیشه کنند؛ عذاب سخت و عقاب شدید، نسبت به کسانی که آیات او را
تکذیب نموده و نافرمانیش کنند.
البته برخی از مفسران می‌گویند: مراد از «مقام رب»، مقام پروردگار در
قیامت است، آن هنگامی‌که
انسان در محضر او می‌ایستد و خداوند از اعمال او سؤال می‌کند.
پایگاه اسلام کوئیست.
