قدر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: شب قدر ،
نامه اعمال ،
حضرت مهدی ،
فرشتگان .
پرسش: هر ساله در لیالی قدر شاهد هستیم که در منابر و رسانه‌ها، در معنای
تقدیر امور سالانه عنوان می‌شود که
ملائکه نامه اعمال را محضر
حضرت حجت ـ عجل‌الله‌علیه‌وآله ـ تقدیم و حضرت آنان را امضا می‌نماید. در این خصوص چند نکته وجود دارد:
۱. آنچه از مباحث توحید استنباط می‌شود، تقدیر
بندگان خدا تنها در ید خداوند متعال است و آنچه از برخی تریبون‌ها و کتب گفته می‌شود، به این معناست که خداوند اداره عالم را به
امام معصوم ـ علیه‌السلام ـ واگذار نموده است.
۲. با وجود آنکه شب
قدر در امم پیشین نیز بوده، در صورت صحت ادعای مذکور، مثلاً در
دوره فترت ۵۰۰ ساله
حضرت عیسی ـ علیه‌السلام ـ با
نبی مکرم اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ این پرونده‌ها توسط چه کسی امضا می‌شده است؟
۳. حداقل در فحصی که بنده از دو
تفسیر المیزان و نمونه ذیل آیات مبارک
سوره قدر و
دخان نمودم هیچ اشاره‌ای به این مسئله (توشیح مقدرات توسط حضرت حجت عجل‌الله‌علیه‌وآله) نشده است و هر آنچه نقل می‌شود بدون ارائه سند روایی است. لطفاً نظر خود را در این باره بیان کنید؟
پاسخ: بر اساس روایات معتبر تمام امور بندگان بر
پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ و امام معصوم و
حجت الهی نازل می‌شود و از‌آن‌رو که هم اکنون حجت زنده، امام عصر ـ عجل‌الله‌علیه‌وآله ـ است تقدیر امور به ایشان عرضه می‌شود؛ اما درباره اشکالاتی که مطرح شد باید گفت: ۱. شب قدر در امت‌های پیشین وجود داشته و بنا بر دلیل‌های عقلی و نقلی، زمین در هیچ زمانی حتی در دوران فترت، خالی از حجت خدا (پیامبر یا وصی او) نبوده است و دوران فترت به معنای خالی بودن
زمین از حجت خدا در این مدت زمان نیست؛ بلکه به معنای نبودن رسول و پیامبر در این فاصله شش صد سال است. بی‌تردید اوصیا و جانشین‌های حضرت عیسی ـ علیه‌السلام ـ حجت خدا بر روی
زمین بودند؛ بر این اساس می‌توان گفت:
نزول فرشتگان در
شب قدر در دوران
فترت بر
حجت خدا یعنی اوصیای حضرت عیسی ـ علیه‌السلام ـ بوده است. ۲. امضای امام در شب قدر، هیچ منافاتی با توحید ندارد؛ زیرا تمام تصرفات امام با اذن خدا صورت می‌گیرد و آنان به نحو طولی در امور تأثیرگذار هستند.
پرسش مذکور به چهار بخش تقسیم می‌شود:
۱. آیا هر ساله در شب‌های قدر فرشتگان
نامه اعمال ما را محضر حضرت حجت ـ عجل‌الله‌علیه‌وآله ـ تقدیم و حضرت آنان را امضا می‌نماید؟
۲. آیا شب قدر پیش از
اسلام نیز بوده است؟
۳. در صورت مثبت بودن جواب، منزلگاه این فرشتگان در دوران فترت چه کسی بود؟
۴. آیا امضای
تقدیر اعمال یک ساله بندگان در شب قدر با
توحید سازگاری دارد؟
حال این چهار بخش را مورد بررسی قرار می‌دهیم:
بر اساس روایات معتبر تمام امور
بندگان بر پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ و امام معصوم و حجت الهی نازل می‌شود و از‌آن‌رو که اکنون حجت خداوند بر روی زمین،
امام عصر ـ عجل‌الله‌علیه‌وآله ـ است؛
تقدیر امور به ایشان عرضه می‌شود.
امام جواد ـ علیه‌السلام ـ از حضرت امیرالمؤمنین ـ علیه‌السلام ـ نقل می‌کند که ایشان به حسن بن عباس فرمود: شب
قدر در هر سالی است و خداوند در آن شب تمام امور آن سال را نازل می‌کند، پس از رسول خدا ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ نیز کسانی عهده‌دار این امور هستند. ابن عباس از امام پرسید: آنها کیستند:
امام علی ـ علیه‌السلام ـ فرمود من و یازده نفر از فرزندان من که
امام و هم سخن با فرشتگان هستیم.»
در میان
مفسران در این مسئله اختلاف است:برخی معتقدند که شب قدر اختصاص به امت
اسلام دارد و در امت‌های گذشته نبوده است و عده‌ای این نظریه را قبول ندارند و نظرشان این است که شب قدر در بین ملل گذشته نیز بوده است.
دلایل کسانی که معتقدند که شب قدر در امت‌های پیشین نبوده است:
این گروه به روایاتی استناد کرده‌اند که شب قدر از مواهب الاهی بر این امت می‌باشد؛ مانند
شأن نزول آیه شریفه (خیر من الف شهر)، که از پیغمبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ نقل شده است که فرمود: ان اللَّه وهب لامتی لیلة القدر لم یعطها من کان قبلهم؛ خداوند به امت من شب قدر را بخشیده و احدی از امت‌های پیشین از این موهبت برخوردار نبودند"
.
دلایل کسانی که معتقدند شب قدر اختصاص به امت اسلامی ندارد:
این عده از مفسران از ظاهر برخی از آیات مانند "
تَنَزَّلُ الْمَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ فیها بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ کُلِّ أَمْر "
و "
فیها یفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکیم ".
استفاده کرده‌اند که شب قدر اختصاص به امت
پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ ندارد؛ زیرا "تنزل" و "یفرق" هر دو با صیغه
مضارع آمده‌اند و دلالت بر استمرار می‌کنند و هم‌چنین تعبیر به جمله اسمیه "
سَلامٌ هِی حَتَّی مَطْلَعِ الْفَجْرِ " که نشانه دوام است نیز گواه بر این معناست.
به علاوه روایات نیز این معنی را تأیید می‌کند؛
مانند روایتی که از
امام جواد ـ علیه‌السلام ـ رسیده است که فرمود:خداوند شب قدر را در ابتدای
خلقت دنیا آفرید و در آن شب نخستین پیغمبر و نخستین وصیی که باید باشد (آدم و شیث را) آفرید و حکم فرمود که در هر سالی، شبی باشد که در آن شب
تفسیر و بیان امور تا چنان شبی در سال آینده فرود آید...
و ممکن است روایاتی که دلالت دارد شب قدر اختصاص به امت اسلام دارد، مقصود این باشد که در امت‌های پیشین، اگرچه شب قدر وجود داشته است؛ ولی اعلان رسمی که مردم از آن آگاهی پیدا کنند، نمی‌شده است.
منزلگاه فرشتگان در زمان فترت نیز
حجت خداست؛ زیرا به ادله عقلی و نقلی، زمین در هیچ زمانی حتی در دوران فترت خالی از حجت خدا (پیامبر یا وصی او) نبوده است و دوران فترت به معنای خالی بودن زمین از
حجت خدا در این مدت زمان نیست؛ بلکه به معنای نبودن
رسول و پیامبر در این فاصله شش صد سال است. بی‌تردید اوصیا و جانشین‌های
حضرت عیسی ـ علیه‌السلام ـ حجت خدا بر روی زمین بودند.
خدای متعال در سوره «مائده» می‌فرماید:«ای اهل کتاب!
پیامبر ما به‌سوی شما آمد تا در عصری که میان
پیامبران الاهی فترت و فاصله‌ای واقع شده، حقایق را برای شما بیان کند، مبادا بگویید از طرف خدا
بشارت دهنده و بیم‌دهنده به‌سوی ما نیامد».
از فاصله حدود ششصد سال بین
حضرت مسیح ـ علیه‌السلام ـ تا حضرت رسول اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ به دوران فترت یاد می‌شود. همان‌گونه که از آیه یاد شده فهمیده می‌شود، در این فاصله رسول و پیامبری نبوده است؛ اما باید توجه داشت که نیامدن پیامبر دلیل بر نبودن حجت خدا در روی زمین و قطع ارتباط
انسان با خدا نیست؛ بلکه زمین هیچ وقت از حجت خدا خالی نمی‌شود.
امام علی ـ علیه‌السلام ـ در سخنی به کمیل می‌فرماید: آری، روی زمین هرگز از کسی که
قیام به حجت الاهی کند، خالی نخواهد ماند، خواه آشکار و مشهور باشد، یا پنهان و ناشناخته، برای این‌که
احکام ، دستورات، دلایل و نشانه‌های خداوند از میان نرود... خداوند به وسیله آنها دلایل و نشانه‌های خود را حفظ می‌کند تا به افرادی همانند خود بسپارند و بذر آن را در دل‌های کسانی شبیه خود بیفشانند...»؛
از‌این‌رو معتقدیم که نخستین انسان حجت خدا بود و آخرین انسان نیز حجت خدا خواهد بود. بی‌تردید در دوران فترت، یعنی فاصله زمانی پس از حضرت عیسی ـ علیه‌السلام ـ تا زمان رسول اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ حجت خدا وجود داشته است.
در روایتی امام رضا ـ علیه‌السلام ـ می‌فرماید:« همانا در هیچ عصر و زمانی زمین از حجت خدا بر
خلق خالی نمی‌شود».
هر‌چند که ممکن است ما از نام و مشخصات آنها بی‌خبر باشیم؛ همان‌گونه که از صد و بیست و چهار هزار
پیامبر تنها نام عده محدودی از آنان را می‌دانیم.
از سوی دیگر حجت خدا ممکن است نبی باشد و یا وصی او؛ زیرا هر پیامبری وصی داشته است. اهل تشیع و تسنن
روایت کرده‌اند که رسول خدا فرمود:«هر پیامبری وصیٌ دارد»
از‌این‌رو شیعه بر این باور است که در هر زمانی خداوند حجتی در
عالم دارد که او واسطه فیض خدا و حافظ
دین او و مرجع علمی مردم است. بر این اساس می‌توان گفت: نزول فرشتگان در شب قدر در دوران فترت بر حجت خدا یعنی وصی حضرت عیسی ـ علیه‌السلام ـ بوده است.
حجت خدا
خلیفه و نماینده خدا بر روی زمین است و هر کاری که انجام می‌دهد با این عنوان و به
اذن و اراده خداست و به‌نحو طولی در امور تأثیرگذار هستند؛ از‌این‌رو هیچ منافاتی با توحید ندارد.
امام مهدی ـ عجل‌الله‌علیه‌وآله ـ می‌فرماید:«
قلب های ما ظرف اراده و مشیت خداست، اگر او بخواهد ما می‌خواهیم.»
و اگر معتقدیم که هر ساله در شب‌های قدر فرشتگان نامه اعمال ما را محضر حضرت حجت ـ عجل‌الله‌علیه‌وآله ـ تقدیم و حضرت آنان را امضا می‌نماید، می‌گوییم که این با
اراده و
مشیت الاهی صورت می‌گیرد و هیچ منافاتی با
توحید ندارد؛ همچنان‌که این سخن حضرت عیسی ـ علیه‌السلام ـ هیچ منافاتی با توحید ندارد که می‌فرماید:"من از گِل، چیزی به شکل پرنده می‌سازم سپس در آن می‌دمم و به فرمان خدا، پرنده‌ای می‌گردد و به اذن خدا، کورِ مادرزاد و مبتلایان به برص (پیسی) را بهبودی می‌بخشم و مردگان را به اذن خدا زنده می‌کنم" .
پایگاه اسلام کوئست.
