عادل
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: قرآن، حدیث،
صفات الهی.
پرسش: صفت «عادل» خداوند را با توجه به لغت،
قرآن و
حدیث توضیح دهید؟
صفت «عادل (دادگر)»،
اسم فاعل از مادّه «
عدل» است که دو معنای متضاد دارد: یکی برابری و دیگری کژی. نام‌گذاری خدا به «عادل»، برگرفته از معنای نخست است و عدل، در یک معنا، حکم کردن به حق است.
بنا بر این، عدل، رعایت حق و بخشیدن حق به صاحب آن است که در مقابل آن،
ظلم و
جور، به معنای تباه کردن حقوق و تجاوز به حقوق دیگران قرار گرفته است.
عدل الهی، در اصطلاح
متکلّمان امامیه، به معنای اعم به‌کار می‌رود که عبارت است از «
تنزیه آفریدگار از انجام دادن کار قبیح و اخلال در
واجب» و از این روی، صفت عدل، دلالت بر این دارد که افعال خدای سبحان، نیکوست و او مرتکب قبیح نمی‌شود.
در قرآن کریم، تنزیه خدا از ظلم، در ۳۵ موضع وارد شده؛ ولی
خدای متعال، در قرآن، به نام «عادل» وصف نشده است. در یک
آیه آمده: «خدا به دادگری و نیکی کردن، فرمان می‌دهد» و در آیه‌ای دیگر آمده: «و سخن پروردگارت به راستی و داد تمام گشت».
هر چند در احادیث، گاه خداوند با اسم «عادل» توصیف شده، ولی بیشتر احادیث، خدا را به «عدل»، توصیف کرده‌اند که بر مبالغه در عادل بودن، دلالت دارد. عدل الهی در احادیث، در کنار
توحید، به‌عنوان اساس دین توصیف شده است: «پایه دین،
یکتاپرستی و عدل است» و به سبب اهمّیت عدل الهی، متکلّمان امامیه، عدل را از
اصول دین بر شمرده‌اند.
در احادیث آمده است که قبول نظریه
جبر و متوجّه کردن مسئولیت کارهای نکوهیده انسان به خدا، با عدل الهی تعارض دارد؛ زیرا در معنای این نظریه، حقیقت، مجبور کردن انسان به گناه از یک سو، و کیفر دادن او به سبب انجام دادن همان گناهِ بی اختیار از سوی دیگر است و این، تجاوز به حقّ او به شمار می‌آید؛ چرا که در نظریه جبر، فاعل حقیقی خداست، نه انسان. از این رو، حقّ انسان است که برای عملی که مرتکب نشده،
کیفر نشود.
حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «عادل» تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۳/۹.
