جن در قرآن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: جن،
قرآن مجید.
پرسش: جن در قرآن به‌صورت وصف آمده است؛ یعنی شیء پوشیده، بنابراین به‌عنوان اسم برای یک نوع از موجودات به کار نرفته است. در این نوشتار، آیات مربوط به واژه‌ی «جن»، مورد بررسی قرار می‌گیرد، سپس با استفاده از مجموع آیات، بیان می‌شود آیا جن به صورت وصف در قرآن استعمال شده است یا نام یکی از موجودات است و وجود خارجی دارد؟
پاسخ:
کلمه‌ی «جن» در اصل به معنی چیزی است که از حس
انسان پوشیده باشد؛ به‌عنوان مثال گفته می‌شود: «جنه اللیل» یا «فلما جنّ علیه اللیل»؛ یعنی هنگامی که پرده‌ی سیاهی شب، او را پوشاند. به همین جهت «مجنون» به کسی که عقلش پوشیده و «
جنین» به طفلی که در رحم مادر پوشانده شده و «جنّت» به باغی که زمینش را درختان پوشانده‌اند، و «جنان» به
قلب که در درون سینه پوشانده شده و «جنه» به معنی سپر که انسان را از ضربات دشمن می‌پوشاند، آمده است.
از
آیات قرآن استفاده می‌شود، «جن» یک نوع موجود عاقلی است که از حس انسان پوشیده شده، و
آفرینش آن در اصل از
آتش یا شعله‌های صاف آتش است، و
ابلیس نیز از همین گروه است. در این بخش به اوصاف
جن از نظر قرآن پرداخته می‌شود:
جن موجودی است که از شعله‌های آتش آفریده شده، برخلاف انسان که از خاک آفریده شده است.
دارای
عقل،
علم، درک و تشخیص
حق از
باطل و قدرت منطق و استدلال است.
دارای
تکلیف و مسئولیت است.
طایفه‌ی جن نیز مرد و
زن دارند.
گروهی از آن‌ها
مؤمن صالح و گروهی کافرند.
دارای حشر و نشر و معادند.
آن‌ها در
آسمان‌ها بوده و خبرگیری و استراق سمع داشتند و بعداً ممنوع شدند.
در میان آن‌ها افرادی یافت می‌شوند که از قدرت زیادی برخوردارند، همان‌گونه که در میان انسان‌ها نیز چنین است:
مثلاً یکی از آن‌ها به سلیمان گفت: «من تخت ملکه سبا را پیش از آن‌که از جای برخیزی از سرزمین او به این‌جا می‌آورم»!
آن‌ها قدرت بر انجام بعضی کارهای مورد نیاز انسان دارند: «گروهی از جن پیش روی
سلیمان به اذن
پروردگار کار می‌کردند، و برای او معبدها، تمثال‌ها و ظروف بزرگِ
غذا تهیه می‌کردند».
خلقت آن‌ها در روی زمین قبل از خلقت انسان‌ها بوده است.
از یک‌سو قرآن شریف، خبر از وجود جن داده است، و از سوی دیگر هیچ دلیل عقلی بر نفی آن وجود ندارد. پس باید آن را پذیرفت.
این نکته نیز قابل توجه است که گاهی جن بر یک مفهوم وسیع‌تر اطلاق می‌شود که انواع موجودات ناپیدا را شامل می‌گردد، اعم از آن‌هایی که دارای عقل و درک باشند یا آن‌هایی که دارای عقل و درک، حتی گروهی از حیواناتی که با چشم دیده می‌شوند ولی در لانه‌ها پنهانند، نباشند؛ تحت این معنا وسیع قرار می‌گیرند.
شاهد این
سخن روایتی است که از پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ نقل شده است که فرمود: «خداوند جن را پنج صنف آفریده است: صنفی مانند باد در هوا (ناپیدا هستند) و صنفی به‌صورت مارها، و صنفی به‌صورت عقرب‌ها، و صنفی حشرات زمین‌اند و صنفی از آن‌ها مانند انسانند که بر آن‌ها حساب و عقاب است».
۱. شهید دستغیب،
بهشت جاویدان، شیراز، کانون تربیت، شیراز، ۱۳۶۵ش، ص ۱۲۲ و ۱۱۹.
۲. علامه طباطبایی،
شرح معظلات قرآنی در المیزان، تهران، نور فاطمه (س)، ۱۳۶۲ش، ص ۲۱۳ و ۲۰۹.
۳. بهاء‌الدین خرم‌شاهی،
قرآن‌پژوهی، هفتاد بحث و تحقیق قرآنی، تهران، مرکز نشر فرهنگی شرق، ۱۳۷۲ش، ص ۶۰۱ و ۵۹۰.
سایت اندیشه قم.
