کیفیت شهادت امام رضا
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: امام رضا علیه‌السلام،
شهادت.
پرسش: شهید مطهری اعتقاد داشتند که
امام رضا ـ علیه‌السلام ـ
شهید نشده‌اند؛ بلکه به حال طبیعی
رحلت کرده‌اند و
مورخین مذاهب دیگر نوشته‌اند که امام رضا ـ علیه‌السلام ـ توسط مأمون شهید نشده است. این مطالب تا چه حد صحت دارد و در
تاریخ آمده است که امام به‌وسیله انگور مسموم شده‌اند؛ ولی در فیلم امام رضا ـ علیه‌السلام ـ دیده شد که با انار مسموم شدند.
پاسخ: می‌دانیم که مأمون هشتمین خلیفه عباسی، در سال ۲۰۱ هجری قمری ـ ۸۱۷ میلادی، امام رضا ـ علیه‌السلام ـ را به مرو آورد و به اجبار از او خواست که
ولایت‌عهدی را بپذیرد؛ و‌گرنه جان خود را از دست خواهد داد.
مأمون برای اینکه خود را در کارش صادق جلوه دهد، دستور داد به اسم آن حضرت
خطبه خوانده شود و سکه ضرب گردد.
اما آنچه که مأمون در پی آن بود، به دستش نیامد و روز‌به‌روز به جایگاه و محبوبیت امام ـ علیه‌السلام ـ افزوده شد و در مقابل در شهرهایی مثل بصره، اقدام او را مردود شمرده و آن را به‌منزله خروج از خاندان عباسی تلقی کردند و او را از خلافت برکنار دانستند.
بالاخره مأمون احساس خطر کرد و با پیشنهاد وزیرش،
فضل بن سهل، و هشدارهای امام رضا به نابسامان بودن اوضاع، تصمیم گرفت مرکز خلافت خود را به بغداد تغییر دهد.
بر سر راه
بغداد، قضیه حمام سرخس پیش آمد و مأمون نقشه قتل فضل بن سهل را اجرا کرد. جالب توجه اینکه قتل فضل را، (که از برامکه و ایرانی بود،) اکثرا
مورخین اهل‌سنت به‌صراحت به مأمون نسبت داده‌اند، با اینکه در
مرگ او مأمون خود اظهار بی‌شکیبی و ناراحتی کرد و عاملین
قتل را اعدام نمود.
پس از قتل فضل، شهادت امام رضا ـ علیه‌السلام ـ در
طوس پیش می‌آید.
عده‌ای از اهل‌سنت می‌گویند که
شیعه، مأمون را متهم به قتل او کرد. گویند که مأمون امام رضا را با
انگور مسموم کرد.
بسیاری از مورخین دیگر بدون اینکه توجهی به قضیه نشان دهند، فقط می‌گویند: در طوس
امام رضا ـ علیه‌السلام ـ وفات یافت؛ کسانی همچون ابن کثیر در البدایه و النهایه جلد ۱۰ صفحه ۶۸۹، ابن اثیر در الکامل جلد ۶ صفحه ۳۵۱، و طبری در تاریخ الملوک و الامم جلد ۵ صفحه ۱۴۶ و در این میان تنها ابن فلاح می‌نویسد: مرگ امام رضا ـ علیه‌السلام ـ در اثر شربت بوده است و بعضی‌ها می‌گویند: در اثر
سم بوده است.
اما با نگاهی به جوانب قضیه و حوادث بعد از
شهادت، می‌توان به اصل ماجرا پی برد: طبری و ابن کثیر پس از شهادت امام رضا ـ علیه‌السلام ـ می‌نویسند: اهل بغداد از اقدامات مأمون ناراضی بودند که یکی از آنها
بیعت با علی بن موسی علوی بود و چون این قضیه تمام شد، مطیع او شدند و حتی قتل برادرش «
امین» را بر او بخشیدند.
دیگری می‌گوید: مأمون پس از شهادت امام رضا، بر سر راه خود به بغداد، نامه‌ای به اهل بغداد نوشت و گفت: شما از بیعت من با رضا ناراحت بوده‌اید، حال او مرده است.
و سپس از آنها می‌خواهد که تحت اطاعت او درآیند.
با این حساب به‌راحتی می‌توان گفت که مأمون وجود امام رضا ـ علیه‌السلام ـ را مانعی در مقبولیت خود در بغداد می‌دانست. از سوی دیگر اقبال مردم
مدینه و
مکه به امام رضا نیز مضاف بر علت بوده است تا او تصمیم بگیرد که این مانع را از سر راه خود بردارد؛ چنانچه خود بدان اشاره کرده است.
اما نبایستی عوام‌فریبی و سیّاس بودن مأمون را نیز فراموش کرد. استاد
مطهری ـ رحمت‌الله‌علیه ـ می‌نویسد: مأمون، امام رضا را
شهید کرد. بعد خودش بیش از همه مشت به سرش می‌زند و فریاد می‌کند و مرثیه‌سرایی می‌کند و لهذا
تاریخ را در ابهام گذاشته؛ به‌حدی که عده‌ای نمی‌توانند باور کنند مأمون خود امام رضا را شهید کرد.
با این سخن، هم به مقصود نزدیک‌تر شدیم و نیز نظر استاد شهید در این قضیه روشن شد.
اما در نحوه شهادت آن حضرت هر دو روایت آمده است برخی آن را با انگور و برخی با انار
ذکر کرده‌اند.
که در اصل قضیه تغییری ایجاد نمی‌کند.
بنابراین
شهید مطهری چنین چیزی را در هیچ‌جا نگفته است؛ بلکه تمام منابع و
مقاتل به شهادت
امام رضا ـ علیه‌السلام ـ توسط مأمون معترف هستند.
و حضرت
امام صادق ـ علیه‌السلام ـ در سؤال از آیه ۵۴ سوره نساء که می‌فرماید: آیا به آنچه که خداوند به مردم داده است
حسد می‌ورزند، چه زیبا فرمود که: ما (اهل‌بیت) مورد حسد قرار گرفته‌ایم.
سایت اندیشه قم
