کنیه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: کنیه،
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله .
پرسش: کنیه به چه معناست؟ و کنیه پیامبر اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ به ابوالقاسم، به چه مناسبت است؟
پاسخ:
در
فرهنگ عربی به آن دسته از نام‌هایی که با پیشوند اب (در
مردان) و ام (در
زنان) همراه باشد،
کنیه می‌گویند.
سنت گذاشتن نامی در قالب کنیه برای افراد در میان قبایل
عرب، گونه‌ای بزرگ‌داشت و تجلیل نسبت به فرد به‌شمار می‌آید؛
مانند ابوالقاسم، ابو‌الحسن،
ام‌سلمه، ام‌کلثوم و ... .
در
شریعت اسلام نیز توجه زیادی به آن شده است.
غزالی در این باره می‌نویسد: «رسول اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ اصحاب خود را از روی
احترام برای به‌دست آوردن دل‌هایشان به کنیه صدا می‌زد و آنهایی که کنیه نداشتند، کنیه‌ای برایشان انتخاب می‌نمود و سپس آنها را بدان می‌خواند. مردم نیز از آن پس، آن شخص را به همان کنیه می‌خواندند. حتی آنان که فرزندی نداشتند تا کنیه‌ای داشته باشند، برای آنان کنیه‌ای انتخاب می‌کرد. پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ رسم داشت حتی برای
کودکان نیز کنیه انتخاب می‌نمود و آنان را مثلاً ابا فلان صدا می‌زد تا دل کودکان را نیز به‌دست آورد».
از
امام رضا علیه‌السلام روایت شده است: "إذا کان الرجل حاضرا فکنه و إن کان غائبا فسمه"؛
اگر کسی را در حضورش نام می‌بری، او را به کنیه بخوان، و اگر غایب بود، نامش را بگو.
هم‌چنین از رسول خدا ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ نقل شده است: "السُّنَّةُ وَ الْبِرُّ أَنْ یُکَنَّی الرَّجُلُ بِاسْمِ ابْنِهِ"؛
از جمله سنت‌های نیک آن است که
انسان کنیه خود را به نام پسرش انتخاب کند.
بنابراین با تعریفی که از کنیه ارائه شد، کنیه پیامبر اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ به ابوالقاسم از آن جهت است که
قاسم نام یکی از فرزندان پسر آن حضرت بود،
و به این جهت کنیه ابوالقاسم بر وی نهاده شد؛ مانند کنیه ابا عبدالله برای
امام حسین علیه‌السلام به اعتبار فرزند شیرخوارش عبدالله الرضیع (علی‌اصغر).
البته گفتنی است در برخی موارد که مردم در مورد افرادی تحمل شنیدن کنیه‌هایشان را نداشتند، در جهت تحقیر نیز شبه کنیه برای آنان درست می‌کردند و آنها را به آن می‌خواندند که به همان معروف شدند؛ مانند ابو‌جهل که قبل از
اسلام کنیه‌اش ابو‌حکم بود، وقتی در مقابل اسلام و پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ به مخالفت برخاست، دیگر واقعاً کنیه این چنینی در شأن او نبود؛ لذا برایش کنیه
ابو‌جهل را انتخاب کردند.
پایگاه اسلام کوئست.
