هدایت کعبه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: هدایت کعبه،
هدایت و ضلالت، مؤمنان،
متقین، حق، عصیان، تخلف، هدایت تشریعی، هدایت تکوینی، توفیق،
پاداش، کارهای خیر.
پرسش: براساس آیه ۹۶ از
سوره آلعمران،
خداوند فرموده خانه کعبه «
هدی للعالمین» است؛ پس چرا افراد فراوانی هستند که کنار کعبه می‌روند و زیارت می‌کنند، ولی به راه
حق هدایت نمی‌شوند؟
پاسخ:
«هدایت در
آیات و
روایات به دو معنی آمده است: ارائه طریق (نشان دادن راه) و ایصال به مطلوب (رساندن به مقصد)».
هدایت الهی درجات و مراتبی دارد و خدای سبحان موجودات آفریده‌ی خود را به دو هدایت «تشریعی» و «تکوینی» راه‌نمایی و
رهبری می‌کند.
«
هدایت تشریعی» همان ارائه طریق و راه‌نمایی و بیانِ قانون حلال و حرام
خداوند است که در منابع دین اعم از
کتاب و
سنت و
عقل بیان شده است. خداوند متعال قانون
سعادت‌بخش خود را در
اختیار انسان قرار می‌دهد و با امر به فضایل و نهی از رذایل، او را آگاه می‌سازد تا به انتخاب و
اختیار خویش، راهی را برگزیند: «
انا هدیناه السبیل اما شاکرا و اما کفورا ».
هدایت تشریعی از طریق
ابلاغ «دین» صورت می‌گیرد و
دین مجموعه قوانین الهی است که شامل سه بخش
اعتقاد،
اخلاق و
عمل است.
هدایت تشریعی جنبه عمومی و همگانی دارد و هیچ قید و شرطی در آن نیست.
هدایت تکوینی، همان «ایصال الی المطلوب» در رسانیدن موجود ناقص به
کمال در خورِ خویش است. خدای سبحان همه موجودات و مخلوقات را با هدایت تکوینی عام و «ربوبیت مطلقه» اداره می‌کند و هیچ مخلوق و موجودی نیست که از این
هدایت گسترده و سفره
رحمت بی‌کران حق، محروم باشد، آب را به پای نهال تشنه می‌رساند و دست نسیم سحری را بر
چهره غنچه مشتاق می‌ساید و یکی را بارور و دیگری را شکوفا می‌سازد، رسالت ریاح و بادها در پراکندن ابرها و در سوق دادن
آب حیات به‌سوی سرزمین پژمرده، به هدایت اوست که فرمود: «
واللَّه الذی ارسل الریاح فتثیر سحابا فسقناه الی بلدٍ میت».
هدایت تکوینی حد و مرزی ندارد و چون همه
آفرینش جنود الهی‌اند و
خدای سبحان همه نظام را در دست قدرتش دارد و تنها اوست که انسان و راه هدایت او را می‌شناسد، از هر راهی که بخواهد و مصلحت بداند می‌تواند انسان را هدایت کند.
«این هدایت که موضوع بحث بسیاری از آیات قرآن است، هرگز بی‌قید و شرط نمی‌باشد و مخصوص گروهی است که اوصاف آن‌ها در
قرآن بیان شده است».
«
کعبه رمز هدایت همه مردم است؛ همانند
قرآن و
پیامبر اکرم - صلی اللَّه علیه وآله - که برای همه مردم نازل و مبعوث شده‌اند، هدایتی همه‌جانبه برای همه مردمان می‌باشد، «
هدی للعالمین» و
خیر و
برکت آن نیز تنها برای
مؤمنین نیست؛ بلکه برای همگان است، «
وضع للناس».
همان‌گونه که
قرآن کریم از دو نوع هدایت برخوردار است، هدایت تشریعی قرآن برای همه مردم و هدایت تکوینی آن برای
مؤمنان و متقیان می‌باشد، کعبه نیز از هدایت تشریعی و تکوینی برخوردار است.
بنابراین هدایت تشریعی کعبه از آنِ همه‌ی مردم است و
هدایت تکوینی آن اختصاص به مؤمنان و
متقیان دارد.
هدایت تشریعی همان
هدایت عام و راه‌نمایی علمی و ارائه طریق است و پس از آن، اختیار با خود مردم است که این هدایت را بپذیرند یا نه: «
انا هدیناه السبیل اما شاکرا و اما کفورا».
هدایت تشریعی از آنجا که هدایت علمی است، در
عمل و رفتار قابل تخلف و
عصیان است و لذا فرمود: «
و اما الثمود فهدیناهم فاستحبّوا العمی علی الهدی»؛
قوم ثمود را هدایت کردیم (به هدایت تشریعی) ولی آن‌ها کوری و
ضلالت و گمراهی را بر
نور و هدایت ترجیح دادند.
اگر کمی
فطرت توحیدی خود را به سبب
گناه و عصیان خاموش نکرده باشد، هدایت تشریعی را می‌پذیرد و در این صورت هدایت تکوینی که پاداشی است بر
ایمان، نصیب او می‌گردد: «
و من یؤمن باللَّه یهد قلبه»؛
هرکس که به خدا
ایمان بیاورد. خدا نیز او را هدایت تکوینی و عملی می‌کند و اگر این هدایت پاداشی را خوب نگه داشت، هدایتش افزون می‌گردد: «
والذین اهتدوا ازادهم هدی واتاهم تقواهم».
یا درباره
اصحاب کهف می‌فرماید: «
انهم فتیة آمنوا بربهم و زدناهم هدی»؛
آنان گروهی بودند که به
پروردگار خویش ایمان آوردند و در نتیجه ما نیز بر هدایت آنان افزودیم.
این هدایت خاصه و تکوینی، با توفیق همراه است و انجام فضایل و کارهای خیر را برای انسان آسان می‌سازد و نه‌تنها در این راه رنج نمی‌برد، بلکه لذت هم می‌برد؛ چون
احساس سهولت و آسانی می‌کند: «
فامّا من اعطی واتقی، وصدق بالحسنی، فسنیسره للیسری».
هدایت کعبه ویژه چه کسانی است؟
هدایت کعبه همانند هدایت قرآن و هدایت
انبیا برای همه مردم می‌باشد؛ اما علت عدم هدایت همه مردم را می‌توان چنین ذکر کرد:
«تا مرحله‌ای از
تقوا در وجود انسان نباشد (مرحله
تسلیم در مقابل
حق و پذیرش آن‌چه هماهنگ با عقل و
فطرت است) محال است انسان از هدایت کتاب‌های آسمانی و دعوت انبیا (و
کعبه) بهره می‌گیرد.
هدایت برای کسانی که در جست‌وجوی حق‌اند و هرجا
حق را ببینند پذیرا شوند و آنان که لجوج و متعصب‌اند و نه‌تنها در جست‌وجوی حق نیستند؛ بلکه هرجا آن را بیابند برای خاموش کردن آن تلاش می‌کنند، از هدایت بی‌نصیب خواهند بود. به تعبیر دیگر علاوه بر «فاعلیت فاعل»، «قابلیت قابل» نیز مشروط است هم در هدایت تکوینی و هم در هدایت تشریعی.
زمین شوره‌زار هرگز سنبل برنیاورد، اگرچه هزاران مرتبه باران بر آن ببارد؛ بلکه باید
زمین آماده باشد تا از فطرت زنده‌کننده
باران بهره گیرد. سرزمین وجود انسانی نیز تا از
لجاجت و عناد و
تعصب پاک نشود، بذر هدایت را نمی‌پذیرد».
قرآن مجید،
ضلالت و
گمراهی را مخصوص کسانی می‌داند که دارای اوصاف «
کفر»، «
ظلم»، «فسق»، «
دروغ»، «
اسراف» و «کفران» باشند و اوصاف زیر را زمینه‌ساز
هدایت الهی شمرده است: «پی‌روی از فرمان خدا»، «جلب خشنودی خدا»، «
توبه و
انابه»، «
جهاد مخلصانه در راه خدا» و «پیمودن مقداری از راه هدایت به‌عنوان شرطی برای ادامه این راه».
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «هدایت کعبه»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۰۱/۲۳.
